Astrit Lulushi: Toka jonë

Grekët e quajnë gjuhën e tyre Romaika, dhe Greqia quhet Hellas.

Grekët e Perandorisë Bizantine nuk e quanin veten grekë. Ata e quanin veten romakë (romaioi), pasi emri i vërtetë i të ashtuquajturës Perandoria Bizantine ishte zyrtarisht ende perandoria romake për më shumë se 1000 vjet pas rënies së Romës. Termi Perandori Bizantine është krijuar fjalë nga historianët perëndimorë në shekullin e 19-të.

Prandaj ata që ne sot i quajmë grekë e quanin veten romakë në të kaluarën e tyre mesjetare dhe natyrisht gjuha që flisnin ishte Romaika, Romake, edhe pse nuk kishte lidhje me latinishten.

Turqit ende i quajnë shtetasit turq me origjinë greke në Turqi, Rum, pra romak. Ata e quajnë gjuhën që flasin Rumka, por edhe turqit nuk hezituan ta quanin veten Rumi.

Sidoqoftë, Greqia moderne quhet Yunanistan në turqisht – Toka e Jonë, një term shumë mashtrues pasi Ionia as nuk është në Greqi. Jonia u quajt nga persët 1700 vjet përpara shfaqjes së turqve në Anadoll. Ionia ishte vendi ku dega Joniane kolonizoi Anadollin rreth vitit 800 p.e.s. Njerëzit e Greqisë moderne quhen Yunanli-ionian në turqisht dhe gjuha që ata flasin quhet Yunanca – Jonisht që është greqishtja e vjetër.

Meqë ra fjala, Yunan si emri i Greqisë gjendet në të gjitha gjuhët lindore, duke përfshirë gjuhët semite, të cilat natyrisht përfshijnë aramaishten; është shumë e mundur që Jezu Krishti ta ketë quajtur Greqinë gjithashtu Yunan. Kështu që grekët nuk duhet të fyhen kur turqit e quajnë vendin e tyre Yunanistan që tingëllon sikur është një republikë e Azisë Qendrore, vend i banuar nga skithët sipas bizantinëve që në fakt e quanin veten romakë.

Lindja e Afërt është më tepër e ndërlikuar. Nëse jetoni si komb në një vend për të paktën 3500 vjet dhe ende arrini disi të flisni të njëjtën gjuhë, gjërat ngatërrohen. Ionianët janë të vjetër sa malet në këtë gjeografi.

Edhe Hellas ka një etimologji gjithashtu mjaft të ndërlikuar. Disa pretendojnë se vjen nga Helena e mitologjisë, të tjerë thonë se vjen nga prapashtesa eos, që do të thotë ‘jona’, pra ndoshta ‘e jona’ do të thotë “toka jonë”.

Është interesante të theksohet se bizantinëve nuk u pëlqente fjala “helene” aq sa nënkuptonte “pagane” në letërsinë mesjetare.