Joschka Fischer: Lufta në Gazë po bëhet globale
Me sulmin me dron dhe raketë të Iranit ndaj Izraelit mbrëmjen e 13 prillit, lufta në Lindjen e Mesme ka marrë një dimension të ri. Për vite të tëra, konflikti midis Iranit dhe Izraelit kishte qenë një “luftë në hije” në të cilën të dyja palët shmangën sulmet e drejtpërdrejta ushtarake në territorin e njëra-tjetrës. Në vend të kësaj, konflikti mbërriti vjedhurazi në rrugët e Teheranit, ku ka pasur vrasje të shkencëtarëve dhe inxhinierëve bërthamorë iranianë, dhe në zonat e shkatërruara nga lufta të Sirisë, Libanit, Jemenit dhe Gazës. Në ato pika të nxehta, i ashtuquajturi Boshti i Rezistencës – i përbërë nga Hezbollahu (në Liban), Hamasi (në Gazë) dhe Houthis (në Jemen) – merr mbështetje të gjerë në formën e parave, armëve dhe trajnimit iranian.
Lufta aktuale filloi më 7 tetor 2023, kur Hamasi nisi një sulm ndaj Izraelit që mori 1,200 jetë dhe 253 pengje. Izraeli u kundërpërgjigj shpejt dhe që atëherë lufta është ndezur në Gazë. Si rezultat i fushatës së Forcave të Mbrojtjes të Izraelit për të eliminuar njëherë e përgjithmonë Hamasin, më shumë se 30,000 palestinezë janë vrarë dhe enklava është shkatërruar.
Pavarësisht këtyre tmerreve dhe kushteve të tmerrshme në Gazë, lufta është kapitulli i fundit në një konflikt të përgjakshëm që izraelitët dhe palestinezët kanë luftuar në të njëjtën zonë toke për gati 80 vjet. Ndryshe nga kjo, sulmi i drejtpërdrejtë i Iranit kundër Izraelit përfaqëson diçka të re. Të nisësh një sulm nga territori iranian, në vend që të operosh nëpërmjet përfaqësuesve, do të thotë të ftosh hakmarrje kundër vetë Iranit. Regjimi iranian ose duhet të ndihet shumë i sigurt në vetvete, ose është nën presion të madh për të treguar fuqi, edhe nëse kjo do të thotë të rrezikojë “luftë të hapur” jo vetëm me Izraelin, por edhe me Shtetet e Bashkuara.
Shkaku i menjëhershëm ishte sulmi i Izraelit më 1 prill ndaj një ndërtese konsullore iraniane pranë ambasadës së Iranit në Damask, ku u vranë disa anëtarë të Gardës Revolucionare Iraniane, duke përfshirë dy komandantë të rangut të lartë. Megjithëse këto nuk ishin viktimat e para të “luftës në hije” të Iranit në Siri dhe Liban, lidershipi iranian megjithatë u ndje i detyruar të përgjigjej.
Irani thuhet se i bëri të ditur SHBA-së përmes kanaleve joformale se kundërsulmi i tij ishte i pashmangshëm dhe askush nuk u befasua kur ai ndodhi. Megjithatë, pasojat e lëvizjes janë të thella. Lufta nuk është më një luftë izraelito-palestineze mbi të njëjtën zonë toke; ajo është rajonalizuar – madje globalizuar.
Kërcënimi i mundshëm vjen nga programi bërthamor iranian. Duke pasur parasysh zhvillimet e fundit, ky kërcënim ekzistencial për Izraelin po bëhet më pak hipotetik nga dita në ditë. A do të ndërmarrë Irani hapa përfundimtarë për të kapërcyer pragun bërthamor dhe a rrit kjo mundësinë e një lufte me Izraelin dhe SHBA-në? Kjo është tani pyetja e madhe për të gjithë rajonin.
Për më tepër, ne e dimë se qëllimet e Iranit shtrihen përtej arritjes së mbizotërimit rajonal. Regjimi do të mirëpriste zëvendësimin e rendit ndërkombëtar të udhëhequr nga SHBA-ja nga një sistem më multipolar në të cilin konkurrojnë fuqitë e mëdha dhe ato në zhvillim. Për të komanduar një pozicion të fuqishëm në këtë rend të ri ndërkombëtar do të kërkohen armë bërthamore, akses në teknologjinë më të fundit dhe një fund të izolimit ekonomik të nënkuptuar nga sanksionet e gjera perëndimore. E gjithë kjo tani duket të jetë e arritshme përmes thellimit të lidhjeve të saj me Kinën, Rusinë dhe pjesë të Jugut Global.
Teokratët e Iranit e dinë se janë në një pozitë të vështirë brenda vendit. Protestat në shkallë të gjerë të udhëhequra nga gratë, të rinjtë dhe pakicat etnike (në Kurdistan dhe Baluçistan, për shembull) kanë diskredituar regjimin, ashtu si edhe korrupsioni i shfrenuar në mesin e elitës në pushtet. Lidershipi i vjetër i vendit nuk ka më legjitimitet; ai thjesht po mbijeton përmes represionit të drejtpërdrejtë. Por, ndërsa mbështetja te dhuna mund të funksionojë për ca kohë, zor që ajo të jetë receta e duhur për një sukses afatgjatë.
Në aspektin gjeopolitik, megjithatë, situata është krejtësisht ndryshe. Regjimi teokratik i Iranit është ndër fituesit e mëdhenj të tranzicionit nga rendi botëror i udhëhequr nga SHBA-ja. Sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, programi bërthamor i Iranit ka përparuar më shumë se kurrë, duke e afruar atë pranë pragut të pasurimit të uraniumit të mjaftueshëm për një bombë. Duhet të hamendësohet gjithashtu se Irani ka njohuritë teknologjike për të ndërtuar një kokë bërthamore dhe sistemet për lëshimin e saj.
Në një peizazh gjeopolitik gjithnjë e më të favorshëm, martesa e favorshme e Iranit me Rusinë dhe Kinën është e një rëndësie të madhe, jo vetëm sepse do të lejojë regjimin të shpëtojë nga izolimi i tij ndërkombëtar prej dekadash. Ndërsa fuqitë e reja dhe në zhvillim kërkojnë të zhvillojnë struktura të reja shumëpalëshe përtej mundësive të hegjemonisë perëndimore, Irani do të përfitojë pothuajse në mënyrë të pashmangshme.
Lufta në Lindjen e Mesme duhet kuptuar në këtë kontekst më të gjerë, i cili përfshin gjithashtu Ukrainën dhe Tajvanin. Ne jemi dëshmitarë të përpjekjeve gjithnjë e më të guximshme dhe ambicioze për të përmbysur rendin e vjetër të udhëhequr nga perëndimi përmes çdo mjeti të nevojshëm – madje edhe me luftë të drejtpërdrejtë.