Astrit Lulushi: Më herë, dhe sot

Shqipëria sjell shembull si shtet autokrat, ku presidenti është simbol dhe kryeministri zot i shtetit.  Njerëzit, duke ecur pothuajse gjithmonë në shtigje të rrahura nga të tjerët dhe duke ndjekur bëmat e të mëdhenjve, nuk janë ende në gjendje t’u qëndrojnë plotësisht fuqive të atyre që imitojnë.

Një njeri i mençur duhet të ndjekë rrugë të reja (të ndryshojë).

Si qitësit në gara me shtiza, duke projektuar të godasin shenjën e cila ende duket shumë e largët, synojnë shumë më lart, për të qenë në gjendje të godasin shenjën që duan të arrijnë.

Nuk ka pse të organizohen mitingje me të shara; apo ecja rrugëve me turrën e shthurur dhe natën të dalësh në TV për t’iu përgjigjur mediave të huaja. Një autokrat i tillë mban peng shtetin, duke mos pasur ndoshta asnjë shtetas që të donte të banonte personalisht atje.

Historia ka shembujt më të shkëlqyer të frymëzimit apo udheheqjes. Dhe megjithëse dikush mund të mos diskutojë për Skënderbeun, ai ka qenë thjesht një zbatues i vullnetit të Popullit; sot, megjithëse admirohet, nuk pasohet.

Duke marrë parasysh Moisiun, apo Aleksandrin dhe të tjerët që kanë fituar ose themeluar mbretëri, të gjithë do të jenë të admirueshëm; dhe nëse do të merren parasysh veprat dhe sjelljet e tyre të këqia; ishin njerëz.

Dhe duke shqyrtuar veprimet dhe jetët e tyre, nuk mund të shihet se ata i detyroheshin ndonjë fatit përtej mundësive, gjë që u solli materialin për t’u formuar. Por duke marrë parasysh atë që kanë fituar ose themeluar, të gjithë do të jenë të admirueshëm; Pa atë mundësi, fuqitë e tyre të mendjes do të ishin shuar dhe pa ato fuqi, mundësia do të ishte e kotë.

Ishte e nevojshe që Moisiu ta gjente popullin e Izraelit në Egjipt të skllavëruar dhe të shtypur nga egjiptianët, në mënyrë që ata të ishin të gatshëm ta ndiqnin atë në mënyrë që të çliroheshin nga robëria.

Ishte e nevojshme që Romuli të mos qëndronte në Alba dhe të braktisej në lindjen e tij, në mënyrë që të bëhej Mbret i Romës dhe themelues i atdheut.

Ishte e nevojshme që Kiri t’i gjente Persianët të pakënaqur me qeverinë e Medëve, dhe Medët të butë dhe të përulur për shkak të shtypjes së gjatë.

Tezeu nuk mund të kishte treguar aftësinë e tij nëse nuk do t’i kishte gjetur athinasit të shpërndarë. Prandaj, këto mundësi i bënë ata burra me fat dhe aftësia e tyre e lartë u mundësoi të njohin mundësinë me të cilën vendi i tyre u fisnikërua dhe u bë i famshëm.

Ata që në mënyra të guximshme bëhen si këta njerëz, fitojnë me vështirësi, por e mbajnë atë lehtë. Dhe duhet mbajtur mend se nuk ka asgjë më të vështirë për t’u kryer ose më tê pasigurt në suksesin, sesa të marrësh drejtimin në futjen e një rendi të ri gjërash, sepse novatori ka armiq të gjithë ata që kanë bërë mirë në kushtet e vjetra dhe mbrojtës të vakët në ata që mund të bëjnë mirë në të rejat. Kjo ftohtësi vjen pjesërisht nga frika e kundërshtarëve, dhe nga mosbesimi i njerëzve, të cilët nuk besojnë lehtësisht në gjëra të reja derisa të kenë një përvojë të gjatë prej tyre. Kështu ndodh që, sa herë që “armiqësorët” kanë mundësi, sulmojnë. Prandaj, të gjithë figurat e lashta heroike të armatosur kanë pushtuar, dhe të paarmatosurit janë shkatërruar.

Natyra e njerëzve është e ndryshueshme, dhe ndonëse është e lehtë t’i bindësh ata, është e vështirë t’i rregullosh në atë bindje. Dhe kështu kur nuk besojnë më, mund të jetë e mundur t’i bëjnë të besojnë me forcë. Nëse Moisiu, Kiri, Tezeu dhe Romuli Aleksandrin, Pirron, Kastrotin po të kishin qenë të paarmatosur, nuk mund t’i kishin zbatuar kushtetutat e tyre për një kohë të gjatë – siç ndodh në kohën tonë

Savonarola, i cili u shkatërrua me rendin e tij të ri të gjërave menjëherë; sepse turma nuk besoi më në të; dhe ai nuk kishte asnjë mjet për t’i mbajtur të palëkundur, ose për t’i bërë jobesimtarët të besojnë.