Astrit Lulushi: Olimp – Mal

Beteja midis perëndive zgjati, sipas Hesiodit, dhjetë vjet dhe vuri Kronin dhe regjimin e tij të vjetër kundër bijve dhe vajzave të tij, të njohur si Olimpas. Pasi e detyroi të atin të largonte vëllezërit e motrat e tij, Zeusi – Zot filloi të punonte për të çliruar Ciklopët dhe Njëqind Duart nga Tartari, në mënyrë që ata ta ndihmonin për të rrëzuar Kronin. Kroni u bëri thirrje vëllezërve dhe motrave të tij Titan, dikur ngurrues për t’u përfshirë në konflikt, dhe linjat e betejës për fatin e kozmosit ishin tërhequr. Është e rëndësishme të theksohet se ndërsa besnikëritë në këtë luftë ranë përgjatë vijave të brezave, Themi dhe Prometheus thyen u rreshtuan me olimpasit. Themi, nga ana e saj, ishte përfaqësimi primordial i rendit, drejtësisë dhe ligjit natyror. Prometheu ishte me tipare dhe të meta njerëzore, dhe një nga katër fëmijët e Iapetit. Përsëri, kombinimi i këtyre të dyve krijon më tej një hendek midis njeriut dhe hyjnores.
Me çlirimin e Ciklopëve, Zeusi krijoi një sërë aleatesh të cilët përfundimisht do t’i jepnin atij simbolin dhe burimin më të madh të fuqisë. Nga falsifikimet e tyre, Ciklopët krijuan për Zotin simbolet e tij të përjetshme: rrufenë dhe vetëtimën, armë që do të ndihmonin të kthenin valën e luftës kundër Titanëve. Është interesante se si bubullima ashtu edhe vetëtima ishin fshehur më parë nga bota nga Gaia, nëna primordiale. Xhaxhallarët e tij me njëqind duar, të lidhur me tokën, hodhën gurë gjigantë drejt qiejve për të larguar Kronin dhe vëllezërit e motrat e tij. Me bubullima dhe vetëtima në dorë dhe aleatë në tokë, Zeusi rrëzoi Kronin dhe Titanët e tjerë, duke i burgosur thellë brenda Tartarit. Për të shpërndarë më tej drejtësinë, ai diktoi që xhaxhallarët e tij Njëqind Duart të ruanin burgun e Titanëve në përjetësi. Një nga udhëheqësit kryesorë të Kronit, Atlasi, vëllai i Prometheut, u ndesh me një dënim të veçantë. Përjetësisht, ai do të ishte përgjegjës për ta mbajtur botën mbi supet e tij dhe ne e shohim gjithmonë imazhin e tij të përkthyer kështu.
Rendi i ndarjes së tokës ishte rivendosur në kozmos pas dhjetë vitesh luftë të vazhdueshme, dhe detyra e mbetur ishte të ndahej plaçka e luftës midis fitimtarëve. Të gjithë olimpasit ranë dakord: Zeusi do të merrte kontrollin e qiejve si sundimtar suprem, ndërsa vëllezërit e tij Poseidoni dhe Hadesi do të pretendonin si territor të tyre përkatësisht detin dhe nëntokën. Toka u nda në tre pjesë, dhe të gjitha ato kontrolloheshin nga entitetet mashkullore. Po motrat? Në gdhendjen e botës së njohur, ato duket se janë krejtësisht të neglizhuar dhe të përjashtuar nga ndarja e çdo fuqie të mundshme. Ndërsa kjo është e vërtetë në një kuptim të caktuar, në mënyra të tjera, femrat olimpike fituan fuqi edhe më të madhe se të tre vëllezërit së bashku Tri motrave origjinale, Hera, Hestia dhe Demeter, iu besuan botë të tëra që siguronin rritje, lumturi dhe prosperitet midis kozmosit të sapokrijuar.
Botët e tyre ishin domosdoshmëritë e paprekshme të jetës së vdekshme: bujari e të korrave, lakmia e zemrave dhe përhapja e specieve të vdekshme.
Selia e perëndive ishte në Mal ose Olimp. Selia e perëndive është e habitshme sepse ka një vendndodhje gjeografike të prekshme; në pjesën qendrore lindore të Greqisë kontinentale. Teknikisht, Olimpi nuk është një mal i vetëm, por një zinxhir majash dhe i detyrohet dallimit të tij gjeologjik për shkak të pamjes së lëmuara, pothuajse rrethore me maja relativisht të sheshta.
Sigurisht që nuk ka asgjë mitologjike në lidhje me rrjedhën e natyrës që formoi këtë vargmal mbresëlënës, megjithëse Mesdheu i lashtë do ta kishte parë ndryshe. Nga këndvështrimi i Greqisë së lashtë, mund të supozohet se bota kufizohej nga katër anët: në jug, shkretëtirat e Egjiptit; në perëndim, oqeani i padepërtueshëm dhe skajet e tokës; në lindje, e panjohura e egër e Persia; dhe në veri, lartësitë e mrekullueshme.
Grekët supozonin se midis këtyre katër kufijve ishte vendi i tyre dhe përtej tyre, fundi i botës. Ngjashmëria e jashtëzakonshme midis tre prej këtyre katër kufijve është se ato janë të sheshta; nuk ka male në majë të oqeanit, gjëja më e afërt që i ngjan një maje në Egjipt do të ishin piramidat e krijuara nga njeriu, dhe Persia e Lashtë ishte vendosur mbi një pllajë, e cila, megjithëse e ngritur, është në thelb fushë. Mbetet kufiri verior, zinxhiri i përrallshëm i maleve që e ndan Greqinë nga bashkëkohësit e saj veriorë, maqedonasit, ilirët dhe epirotasit. Shtetet më të vogla të botës së lashtë i detyroheshin pavarësisë së tyre izolimit relativ gjeografik. A është kaq e vështirë të imagjinohet se ide të tilla në lidhje me kufijtë gjeografikë mund të zgjeroheshib për të përfshirë një kulturë të tërë. Kush më mirë do t’i mbronte ata nga kërcënimi i fqinjëve sesa vetë hyjnorët?
Dihet se Zeusi (Zoti) dhe vëllezërit dhe motrat e tij vëzhgonin drejtpërdrejt lëvizjet e vendit dhe njëkohësisht parandalonin çdo ndërhyrje. Ndërsa ne kemi “kufirin verior” fizik të malit, duket se përgjatë mitologjisë dhe historisë së lashtë, mali Olimp zë gjithashtu një hapësirë kryesisht simbolike. Në përputhje me mendimin e vetë-mjaftueshëm dhe të izoluar gjeografikisht të greqishtes së lashtë, duket se sipas shumë llogarive, “Mali” ose “Olimpi” ishte një pikë referimi për çdo qytet-shtet të hershëm. Thesalia, për shembull, kishte Olimpin e saj dhe Olimpi ekzistonte aq larg sa Qiproja. Ishujt e Jonit pretendonin secili gjithashtu një mal Olimp. Ilirët po ashtu, një Tomara në Dodonë dhe një Tomorr në brendësi. Duket se, nga njëra anë, për këto shtete të hershme, maja Olimp ishte thjesht pika më e lartë e dukshme e rrethinës së tyre. Nga ana tjetër, një kulturë e përkushtuar ndaj paraqitjeve fizike dhe strehimit të hyjnive si hapësira adhurimi dhe mbrojtjeje mund t’i kishin parë majat e tyre si një lloj tempulli. Ndërsa çdo qytet-shtet kishte hyjninë e tij dhe një tempull kushtuar atij, është e kuptueshme që popullsia e një vendi do të gëzonte syrin vigjilent të të dymbëdhjetë perëndive të Olimpit. Ky koncept “së bashku, por i ndarë” shfaqet dhe rishfaqet gjithashtu përgjatë historive në majë të Malit: shpeshherë, vendi i një hyjnie, megjithëse qartësisht i shënuar dhe i izoluar, ndante njëfarë mali të lartë konceptual me një hyjni tjetër.