Arben Iliazi: Një dokumentar që na rrit krenarinë kombëtare

“Koha për t’u kthyer në shtëpi” ishte një befasi jashtë çdo parashikimi, që u përcoll me mjaft emocione nga spektatorë të shumtë, përfaqësues nga trupi diplomatik, studiues, gazetarë, historianë, që kishin mbushur sallën të mërkurën në mbrëmje në kinema “Millenium” në Tiranë.

“Një dokumentar që  na rrit krenarinë  kombëtare”, u shpreh shkrimtari i njohur dhe veprimtari i shquar nga Kosova, Avni Dehari, të cilin e kisha në  krah.

Misioni bazë i Fondacionit Çamëria “Hasan Tahsini” është para së gjithash rritja e krenarisë kombëtare të shqiptarëve, përmes promovimit të historisë dhe veprave të shquara të humanizmit shqiptar, ku bën pjesë edhe trashëgimia e vyer e  Çamërisë .

Këndellur nga kjo frymë erdhi ekskluzivisht për publikun shqiptar ky film dokumentar. Në  këndvështrimin tim kjo vepër është një kontribut i spikatur i Fondacionit Çamëria “Hasan Tahsin” dhe drejtuesit të saj Alket Veliu, si ideator dhe producent.

Puna e admirueshme e Admirina Peçit, si skenariste dhe regjisore, duke na dhënë  një tablo racionale të genocidit dhe kronologjisë së  spastrimit etnik, duke unifikuar shumësinë e situatave historike, ka bërë të mundur të dallohet qartë  arsyeja nga historia dhe vepra të vijë me një frymë të re.

Dokumentari nuk fokusohej vetëm te tragjedia, por përshkohej nga vullneti për të  nxjerrë në pah një trashëgimi historike e gjenetike të Çamëve. Në  këtë trashëgimi kombëtare pulson arsyeja dhe mungesa e arsyes, drejtësia dhe padrejtësia, e vërteta dhe falsifikimi i historisë. Në  këtë dokumentar nuk kishte asgjë  idilike.

Por kishte shumë poezi e dramë.  Çamëria vjen në këtë film me krenarinë e qënies së vet të  papapërsëritshme, me legjitiminitetin e vet historik e kombëtar. Vepra e vë realitetin çam, çështjen e pazgjidhur çame, përballë parimeve universale të  Drejtësisë, të  cilat bota demokratike i trumbeton me forcë dhe ndoshta me hipokrizi.

Mesazhi i veprës vjen kuptimplotë: Çamëria nuk është fantazmë apo një kufomë  historike që kërkon përshpirtje, por një realitet tragjik që kërkon vlerësim të sensit historik nga të  dya vendet, Greqia dhe Shqipëria, kërkon një unitet moral të vërtetë, një  vullnet kombëtar, bazuar mbi Kushtetutën shqiptare, por edhe mbi Parimet Universale të  Drejtësisë.

Qëllimi nuk është  aspak përndezja e pasioneve nacionaliste, apo ndonjë  “apokalips”, por nxitja e triumfit të Drejtësisë mbi një të vërtetë historike të  patjetërsueshme.

Mesazhi ishte i qartë edhe për politikën tonë të jashtme, e cila ka lënë brutalisht mënjanë problemet kombëtare, me teori e justifikime abstrakte.

Në marrëdhëniet me Greqinë, siç me të drejtë apeloi ambasador Shaban Murati, politika dhe diplomacia duhet të  jetë  e qartë në mëvetësinë  e saj, me koordinata e shenja dalluese, një qeverisje që t’i përkasë  korpusit të  kombit.

Politika asimiluese greke ka goditur deri në marrëzi urtësinë  e kësaj bote, me një  genocid dhe spastrim etinik unikal, duke sfiduar gjithë  ligjet fondamentale të  njerëzimit. Mbajtja çelur e plagës çame është një eksploziv i rezikshëm edhe për vetë Greqinë  e cila, duke mohuar brutalisht këtë çështje, i bishnon përgjegjësive të  kohëve moderne dhe ndërton alibi të bazuara te megalomania dhe deliri biologjik.