Astrit Lulushi: Epoka të veçanta

Gjërat ngrihen; shumica poetike, veçanërisht epike, janë ngritur ‘Iliada’, ‘Odiseu’ dhe poema të tjera epike janë të mëdha, të bukura, të zgjedhura, të redaktuara mirë, të pamatshme me mbeturinat e baladave heroike ndër shekuj dhe në vendet e tyre përkatëse. Imagjinoni tingëllimin e lahutës heroike, ëmbëlsinë torturuese të fyellit baritot, më pak heroik, apo nderim për të mëdhenjtë pa emër, trima të harruar prej kohëve të lashta.

Që nga koha e vrasjes së Abelit nga Kaini me një thyerje të shpejtë të kokës, deri në këtë kohë të vrasjes së njeriut nga Kanceri, dhe një thyerje e ngadaltë të zemrës, – gjithashtu ka një interval.

Vetë drejtësia e nderuar filloi nga drejtësia e egër; i gjithë Ligji është si një fushë e përpunuar ngadalë dhe e bërë e punueshme, nga xhungla e mbeturinave.

Avokatët nuk ishin të gjithë pedantë dhe persona të pangopur; Edhe ata ishin poetë, ishin heronj, ose Ligji kishte kaluar shumë kohë përpara kohës së tyre. Kufijtë, vulturizmat e tyre, në një masë të pabesueshme, do të zhdukeshin herë pas here, heroizmat e tyre do të mbeteshin dhe përkrenarja do të zvogëlohet në madhësinë e kokës. Është e gjitha punë dhe punë e harruar; popull, i veshur, i artikuluar.

Bota plot njerëz, me kulla të larta. Duart e trimave të harruar e kanë bërë atë një Botë për ne; dhe, – nder për veten, përkundër të papunëve dhe të poshtërve. Kjo tokë, këtu dhe tani, është përmbledhja e asaj që u gjet e mençur, fisnike dhe në përputhje me të vërtetën, në të gjitha brezat. Fjala është e folur sepse kishte Heronj-Poetë të gjakut dhe prejardhjes sonë; folur në raport me numrin e tyre. Kjo Tokë ka pushtuesit, zotëruesit e saj, të cilët ndryshojnë nga epoka në epokë, nga dita në ditë; por krijuesit e saj të vërtetë, dhe pronarët e përjetshëm janë këta që vijojnë dhe përfaqësuesit e tyre nëse mund t’i gjeni: Të gjithë shpirtrat heroikë që kanë qenë, secili në shkallën e tij; të gjithë njerëzit që kanë bërë një punë ndonjëherë, kanë tharë një pellg, kanë shpikur një skemë të mençur, kanë bërë ose kanë thënë një gjë të vërtetë dhe të guximshme.

Unë them se ata nuk kishin një çekiç për të filluar; dhe megjithatë bënë gjëra të bukura. Madje nē shekujt XI, XII krijuan epokën e katedraleve madhështore nëpër rrugët e botës, që janë të pazëvendësueshme edhe sot.