Astrit Lulushi: Katrori në rreth

Natyra lëviz në rrathë; Arti në vija të drejta. Natyralja është e rrumbullakosur; artificialja përbëhet nga kënde. Një njeri i humbur në dëborë endet në rreth të përsosur; këmbët e njeriut të qytetit të denatyralizuara nga rrugët dhe dyshemetë drejtkëndëshe, e largojnë atë gjithnjë nga vetja. Sytë e rrumbullakët të fëmijërisë simbolizojnë pafajësinë; vija e ngushtuar e optikës dëshmon pushtimin e artit. Goja horizontale është shenjë e dinakërisë së qyteteve; kush nuk e ka lexuar lirikën e Natyrës në buzët e rrumbullakosura për puthjen e sinqertë? Bukuria është Natyra në përsosmëri; rrethi është atributi kryesor i saj. Ja hëna e plotë, topi i golfit, kupolat e tempujve, byreku në tavë, unaza e martesës, unaza e cirkut, kamarjeri të vjen rrotul dhe “raundi” i pijeve. Nga ana tjetër, vijat e drejta tregojnë se Natyra është devijuar. Imagjinoni që brezi i Venusit të shndërrohet në një “front të drejtë”! Kur fillojmë të lëvizim në vija të drejta dhe kthejmë qoshe të mprehta, natyra jonë fillon të ndryshojë. Pasoja është se Natyra, duke qenë më adaptive se Arti, përpiqet të përputhet me rregullat e saj më të rrepta. Rezultati është shpesh një produkt mjaft kurioz – Natyra humbet më shpejt në një qytet të madh. Shkaku është gjeometrik, jo moral. Linjat e drejta të rrugëve dhe arkitekturës së saj, drejtkëndëshi i ligjeve dhe zakoneve shoqërore, trotuaret e paanshme, rregullat e vështira, të rënda, dëshpëruese, pa kompromis të të gjitha rrugëve të saj – madje edhe të rekreacionit dhe sportit të saj – shfaqin ftohtë një sfidë tallëse të vijës së lakuar të Natyrës. Prandaj, mund të thuhet se qyteti i madh ka demonstruar problemin e katrorit në rreth. Dhe mund të shtohet se kjo hyrje matematikore i paraprin një rrëfimi të fatit të një grindjeje që u importua në qytetin që ka zakon t’i bëjë importet e tij në përputhje me këndet.

Grindja filloi Kentaky midis Folwell dhe familjes Harkness.në fillim të viteve 1900. Viktima e parë e hakmarrjes ishte një qen që i përkiste Bill Harkness. Familja Harkness e përfundoi këtë humbje duke vrarë shefin e klanit Folwell.

Folwells ishin të shpejtë. Ata i lyenin me vaj pushkët e tyre dhe bënë të mundur që Bill Harkness të ndiqte qenin e tyre në një tokë kur i druhen plumbit a sopatës. Grindja vazhdoi për dyzet vjet. Harknessat u qëlluan në parmendë, nëpër dritaret, në gjumë, dhe në duele, të vetëm dhe në grupe familjare. Folwellve iu prenë degët e pemës familjare në mënyra të ngjashme, siç e përshkruanin dhe e autorizonin traditat e vendit. Me këtë krasitje mbeti vetëm nga një anëtar i secilës familjeje. Dhe më pas Cal Harkness, ndoshta duke arsyetuar se vazhdimi i mëtejshëm i polemikave do t’i jepte një aromë shumë personale grindjes, u zhduk papritmas nga qyteti, duke ndërprerë hakmarrjen e kundërshtarit. Një vit më pas, Sam Folwell mësoi se armiku i tij i trashëguar jetonte në New York City. Semi griu pak nga bloza, të cilën e përzjeu me sallo dhe i shkëlqeu çizmet e tij me këtë përbërje. Ai veshi rrobat e dyqanit të tij prej vaji të lyer me ngjyrë të zezë, një këmishë dhe jakë të bardhë dhe paketoi një valigje me të brendshme spartane. E hoqi pushkën nga varësja, por e ktheu përsëri me psherëtimë. Sado etik dhe i besueshëm të ishte zakoni, ndoshta Nju Jorku nuk do ta gëlltiste pozën e tij të gjuetisë midis rrokaqiejve përgjatë Broadway-t. Një revolver i lashtë, por i besueshëm i Colt-it, që ai e ringjalli nga një sirtar, dukej se e shpallte veten për aventura dhe hakmarrje metropolitane.

Mbëriti në NYC. Në këndin tjetër një bilbil u dëgjua në veshin e Semit. Ai u kthye dhe pa një ngatrrestar me vetulla të zeza. Kaloi matanë rrugës. Një motor i jashtëzakonshëm, që funksiononte pa mushka, me zërin e një demi dhe me erën e një llambë të tymosur, i kaloi pranë për pak e shtypipo të mos kishte nxituar. Një shofer taksie e përplasi dhe i shpjegoi se fjalët e mira ishin shpikur për t’u përdorur në raste të tjera. Një motorist i ra ziles së egër. Një grua e bëshme me një bel mëndafshi gërmoi me bërryl shpinën e tij dhe një njeri i zhytur në mendime e goditi me lëkura bananeje.

Cal Harkness, me punën e tij të përditshme dhe karrocën e tij ekspres të stallës, ktheu skajin e mprehtë të ndërtesës. Nga masa e njerëzve që nxitonin, syri i kapi, tre metra larg, armikun gjakatar dhe të paepur. Ai u ndal dhe u lëkund për një çast, i paarmatosur dhe i befasuar. Por syri i mprehtë i malësorit Sam Folwell e kishte parë. Pati një pranverë të papritur, një valëzim në rrjedhën e kalimtarëve dhe zhurma e zërit të Samit duke qarë: “Mirë, Cal?. Jam i kënaqur që të shoh.” Dhe në këndet e Broadway, Fifth Avenue dhe Twenty-Third Street, dy hasmit shtrënguan miqësisht duart.

Vijat e drejta të qytetit e kishin ndryshuar për mirë njeriun, duke mos e futur katrorin mbrënda rrethit të natyrës.