Alket Veliu: Është koha për të reflektuar mbi tragjedinë çame!

Nga Alket Veliu

Drejtues i Fondacionit Çamëria “Hasan Tahsini”/

Në mëngjesin 27 Qershor 1944 ushtria greke, e drejtuar nga Napoleon Zervam, hyri në Paramithi duke zënë pikat e hyrjes dhe daljes në qytet, për të realizuar në mesditë dhe vijim projektin dhjetra vjeçar të shtetit grek ndaj shqiptarëve në Çamëri. Të çarmatosur me herët shqiptarët e Çamërisë a panë veten si në thertore, ku nuk u kursyen as fëmijët, gratë dhe të moshuarit. Janë me shumë se 2900 të vrarë në harkun e 10 muajve dhe më shumë se 2700 të tjerë humbën jetën gjatë rrugës për ne Shqipëri. Por ajo që ndodhi në 1944 nuk ishte rrufe në qiell të hapur, por finalizimi i projektit dhjetra vjeçar për dëbimin e shqiptarëve nga Çamëria dhe spastrimin etnik të kësaj krahine. Masakra e Selanit në vitin 1913, masakrat e 1914-ës në jug të Shqipërisë, reformat agrare, shkëmbimi i popullsisë sipas traktatit të Lozanës(1923), mos lejimi i shkollave shqipe në Çamëri, çarmatosja dhe internimi nëpër ishuj të izoluar i burrave mbi 16 vjeç, ishin disa nga aktet e kryera më parë ndaj shqiptarëve në Çamëri, për t’i hapur rrugë genocidit dhe dëbimit final në vitet 1944-1945. Masakrat dhe spastrimi etnik, duke dëbuar dhe shpërngulur me dhunë popullsinë shqiptare myslimane të Çamërisëm, përbëjnë një ngjarje tragjike që ka lënë gjurmë të thella në historinë e kombit tonë. Kanë ndodhur krime monstruoze, qëkapërcejnë çdolloj imagjinate kriminale, krime të cilat kanë mbetur pa u ndëshkuar dhe, akoma më keq, as nuk pranohen nga pasardhësit e ekzekutorëve të këtyre krimeve. A harrohet djegia me benzinë e Sanije Nurit?! Apo therja e djalit të Fatime Pronjos, e cila paraqiti para Komisionit Hetimor Ndërkombëtar në Konispol, në vitin 1945, një tufë flokësh nga koka e djalit të saj si dëshmi? Komisioni u trondit. Njësoj si në Kosovën e këtij fillimshekullit, xhelati kërkon të kthehet në viktimë. Akuzat e shtetit grek për “bashkëpunim me nazistët” janë sajesa të atyre që ndërtuan një shtet fashist deri në vitin 1941, me në krye kryeministrin Metaxa. Qeveria pasuese kuislinge e Joanis Rallis, apo kasapi i ushtrisë greke Napoleon Zerva, janë faktuar në gjyqin e Nuremberg-ut si bashkëpunëtorë me nazistët, ndërkohë që ky kriminel nderohet si hero në Greqi edhe në ditët e sotme, me buste dhe muze. Ata që kanë kryer krimin, gjithmonë janë përpjekur ta fshehin atë. E megjithatë të vërtetat e krimeve të mëdha, tragjedive njerëzore, në forma e mënyra nga më të ndryshmet, shpejt a vonë, janë marrë vesh. Në arkivat e Shqipërisë ruhen shumë dëshmi të emigrantëve çamë lidhur me krimet e forcave zerviste. Përpara masakrës së Korrikut, forcat e EDESit kishin kryer një valë tjetër masakrash në qershor. Gjithashtu, pas verës pasoi një fushatë tjetër në Tetor të vitit 1944 e cila bëri të plotë spastrimin etnik të Çamërisë. Rezultatet e këtij spastrimi kanë qenë me të vërtetë tragjike. Nga një popullsi prej 35000 vetësh që ishte para luftës mbetën vetëm disa dhjetëra familje. Autorët shqiptarë dhe të huaj, që kanë shkruar për genocidin, i referohen edhe shumë dokumentave të botuara apo botimeve historiografike të autorëve grekë, si Evangjelos Kofos, Krapsitis, Kondis, Muselimi, Jani Sharra, Nikos Zhangos, etj., të cilët flasin me realizëm për masakrat dhe ngjarjet e dhimbshme që kanë ndodhur në Çamëri, prapaskenat, që u luajtën mbi një popullsi të pafajshme dhe faktorët, që çuan në genocidin e spastrimit etnik të Çamërisë. “Nga sa munda të mbledh, mund të shikojmë fytyrën tonë në pasqyrën e historisë. Do të duhet të na vijë turp për të gjitha ato që nuk ngjajnë me krenarinë e popullit tonë dhe të krenohemi me “vepra trimërie”. Therjet e grave dhe fëmijëve nuk përputhen me zemrën e madhe të popullit të Epirit”, shkruan autori grek Niko Zhango, në librin “Imperializmi Anglez” dhe “Lufta e popullit grek për liri”, botim i vitit 1985, Athinë. Në librin “Istoria tis periohis Igumenicias 1500 -1950”, Athinë 1986, Jani Sharra shkruan: “E vetmja gjë që u mbeti çamëve ishte që t’u kërkonin mëshirë njerëzve barbarë, të cilët si egërsira donin gjak dhe plaçka. Hynin si zotër nëpër shtëpitë e tyre, dhunonin gra e vajza, vrisnin kë të donin. Krimet kapërcenin çdo kufi. Në Tesproti u shkelën të gjitha ligjet e njerëzimit dhe unë i përshkruaj ato histori që bënë kanibalët e kohës”. Por një pjesë e mirë e historiografisë greke të pasluftës, si dhe diplomacia greke gjatë periudhës së luftës së ftohtë, por edhe sot e kësaj dite, kanë mbrojtur tezën absurde se populli çam (an block) ishte bashkëpunëtor i nazistëve dhe fashistëve dhe u largua me ta për në Shqipëri në fund të luftës.Ky është një shtrembërim flagrant i të vërtetave historike, duke hedhur baltë mbi popullsinë çame, duke e kriminalizuar atë dhe duke mohuar kontributin e njohur e të padiskutueshëm të saj në Luftën Antifashiste. Është koha për të reflektuar mbi këtë kapitull të errët në historinë sonë, kërkohet reflektim nga pasardhësit e ekzekutorëve, nga shteti grek.Kërkohet reflektim nga shteti amë, i cili ka 80 vjet që hesht dhe nuk flet për Çamërinë. Shteti shqiptar e ka detyrim kushtetues të merret me çështjen çame, detyrim i cili buron nga preambula e Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, e cila e detyron shtetin të mbrojë interesat e shqiptarëve kudo që jetojnë, por edhe nga Rezoluta për Çamërinë, e miratuar nga parlamenti shqiptar në vitin 2004. Çështja çame duhet të jetë kryefjala e çdo takimi bilateral me palën greke. Komisioni Evropian në gojën e Komisionerit për Zgjerimin, Johannes Hahn, ka filluar të flasë qysh në 2016 për ekzistencën e një çështjeje çame. Dhe se Çështja çame duhet zgjidhur në kuadër të një mekanizmi dypalësh të përbashkët që do të mblidhet periodikisht. Por shteti shqiptar heshti si struci pas reagimeve të shfrenuara greke dhe e humbi këtë mundësi të artë. Ne shqiptarët e Çamërisë, që me krijimin e Këshillit Antifashist Çam në vitin 1945, por edhe me krijimin e Shoqatës Patriotike Çamëria në 1991, kemi qenë të qartë dhe të pandryshueshëm në kërkesat tona, duke kërkuar rikthim në shtëpitë tona dhe dënim të autorëve për krimet e kryera. Ne nuk kërkojmë ndryshim kufijsh, por respektim të të drejtave të njeriut në bazë të çdo ligji ndërkombëtar. Ne nuk i kemi harruar rrënjët tona, kulturën tonë dhe identitetin tonë, pavarësisht përpjekjeve për t’i fshirë ato. Ndaj nuk do të rreshtim kurrë së kërkuari të drejtën tonë legjitime për t’u kthyer në shtëpi. E drejta jonë nuk duhet të shqetësojë banorët e sotëm në Çamëri, ne nuk ushqejmë asnjë armiqësi me ta, as me popullin grek. Ne i ftojmë në përgjegjshmërinë që duhet të kemi për brezat që vijnë, për mos i lënë në armiqësi me njeri – tjetrin, por në bashkëjetesë si fqinj të mire,duke zgjidhur problemet mes nesh për t’u çliruar nga pesha e së shkuarës.

https://gazetadielli.com/eshte-koha-per-te-reflektuar-mbi-tragjedine-came/