Astrit Lulushi: Altarë

Sot quhet altar (hebr. mizbe, nga një fjalë që do të thotë “me zhbë, me vra”) çdo strukturë prej dheu. ose guri të papërpunuar mbi të cilin ofroheshin flijime. Altarët në përgjithësi ngriheshin në vende të dukshme. Fjala përdoret për sakrificën e ofruar. Apostulli Pali gjeti mes shumë altarëve të ngritur në Athinë, një që mbante mbishkrimin, “Perëndia i panjohur”. Arsyeja e këtij mbishkrimi nuk mund të përcaktohet me saktësi, por i dha apostullit rastin që t’u shpallte ungjillin “burrave të Athinës”.

Athina, kryeqyteti i Atikës, ishte qyteti më i famshëm i botës antike, selia e letërsisë dhe artit gjatë periudhës së artë të historisë. Banorët e saj ishin të dashur për risitë dhe të shquar për zellin në adhurimin e perëndive. Ishte një thënie romake: “më lehtë mund të gjeje një zot në Athinë sesa një njeri”.

Në udhëtimin e tij të dytë misionar, Pali e vizitoi këtë qytet dhe mbajti në Areopag fjalimin e tij të famshëm. Altari për të cilin Pali flet i kushtohej “Perëndisë së panjohur” (ishte ndoshta një nga disa altare që mbanin të njëjtin mbishkrim), dhe supozohet se e kanë origjinën në praktikën e lëshimit të një tufe delesh dhe dhish në rrugët e Athinës me rastin e një murtajeje dhe për t’i ofruar ato si flijim, në vendin ku bagëtitë shtriheshin, “për Zotin i shqetësuar.”

Altari i parë është ai i ngritur nga Noeu. Altarët u ngritën nga Abrahami, Isaku, Jakobi dhe nga Moisiu. Në tabernakull dhe më pas në tempull në Jeruzalem u ngritën dy altarë. Altari i olokaustëve, i quajtur gjithashtu “altari prej bronzi” dhe “tryeza e Zotit”. Ky altar përshkruhet te Eksodi. Ishte një katror i zbrazët, i gjatë prej druri akacie dhe ishte i veshur me pllaka prej bronzi. Këndet ishin zbukuruar me “brirë” dhe vegla të ndryshme që i përkasnin altarit. Në tempullin e Solomonit altari ishte me përmasa më të mëdha dhe ishte bërë tërësisht prej bronzi, duke mbuluar një strukturë prej guri ose dheu; më në fund u shkatërrua dhe u rrëmbye nga babilonasit. Pas kthimit nga robëria, Altari u ringrit në të njëjtin vend ku kishte qëndruar më parë. Kur Antiokus Epifani plaçkiti Jerusalemin, altari i olokausteve u hoq. Sërish altari u ngrit nga Herodi dhe qëndroi në vendin e tij deri në shkatërrimin e Jeruzalemit nga Romakët në vitin 70. Zjarri në altar nuk lejohej të shuhej.

Në Xhaminë e Omerit, poshtë kubesë së madhe e cila zë vendin e tempullit të vjetër, ka një projeksion të përafërt të shkëmbit natyror, mbi trotuarin e përgjithshëm. Ky shkëmb duket se ka mbetur i paprekur që mga koha kur u ndërtua tempulli i Solomonit. Me shumë mundësi ishte vendi i altarit të olokausteve. Nën këtë shkëmb është një shpellë, e cila ndoshta mund të ketë qenë hambari i lëmit të Araunahut. Altari i temjanit, i quajtur gjithashtu “altari i artë” qëndronte në vendin e shenjtë “përpara velit që është pranë arkës së dëshmisë”. Mbi këtë altar digjeshin vazhdimisht erëza të ëmbla me zjarrin e marrë nga altari prej bronzi. Djegia e temjanit ishte një lloj lutjeje. Ky altar ishte një tryezë e vogël e lëvizshme, e bërë me dru akacieje të veshur me ar. Në tempullin e Solomonit, altari kishte përmasa të ngjashme, por ishte prej druri i veshur me ar. Në tempullin e ndërtuar pas Mërgimit, altari u rivendos. Antiochus Epiphanes e mori atë, por më pas u rivendos nga Juda Maccabaeus. Mes trofeve të marra nga Titi në shkatërrimin e Jeruzalemit, altari i temjanit nuk gjendet dhe as nuk përmendet.