Astrit Lulushi: Migrim i lashtë

Sa më në lashtësi aq më të qarta bëhen gjurmët, kur të tjerët nuk kanë fare, ose ishin pjesët tona.

Arba ishte një gjigant, babai i Anakut. Prej tij qyteti i Hebronit mori emrin Qirjath-arba, qyteti Araba, në shkretëtirën e Judeas.

Fjala ‘engjëll’ kishte përpara Krye – Ardon – Arch përdoret si një term arkitekturor. Megjithëse nuk ka asnjë provë që izraelitët përdornin harqe në ndërtesat e tyre. Harku u përdor në ndërtimin e piramidave të Egjiptit. Harku më i vjetër ekzistues është në Tebë dhe mban datën 1350 p.e.s.. Gjithashtu gjenden ende mbetjet e një harku, të njohur si Harku i Robinsonit, i urës që lidh Sionin dhe Moriahun.

Arvad ishte një ishull dhe qytet i vogël në bregdetin e Mesdheut, i përmendur si strehim i marinarëve dhe ushtarëve për Tirin. Banorët quheshin arvaditë. Emri është shkruar Aruada ose Arada në pllakat e dheut. Por emri i lashtë u ruajt dhe vazhdoi udhëtimin së bashku me njerëzit që e mbanin; diku u quajt Alp; në vend tjetër Alb, Arb; në majat më të larta mori metaforën Shqiponjë, sepse aty qëndronte zogu, që më vonë u bë Shpip e Shqiptar për gjuhën e veten tonë, dhe nuk na e sollën turqit.

Askalon ishte një nga pesë qytetet e filistinëve. Qyteti qëndronte në bregun e Mesdheut, 20 km në veri të Gazës. Ai përmendet në një mbishkrim në Karnak në Egjipt si i pushtuar nga mbreti Rameses II., por shpejt u rimor nga filistinët, të cilët nuk u shpronësuan përfundimisht deri në kohën e Aleksandrit të Madh. Sansoni zbriti në këtë vend nga “Timnathi, vrau tridhjetë burra dhe ua mori plaçkën.” Profetët parathanë shkatërrimin e qytetit. Por ai u bë një vend i njohur në Mesjetë, pasi ishte skena e shumë betejave të përgjakshme midis saraçenëve dhe kryqtarëve. Askalon u rrethua dhe u pushtua nga Rikardi, zemërluani. Midis pllakave të gjetura në Tell Amarna gjenden dërgesa zyrtare nga “kapiten i kalit dhe pluhuri i këmbëve të mbretit”, drejtuar “mbretit të madh” të Egjiptit, që daton nga koha kur qyteti quhej Askalon. Tani quhet ‘Askalan’.

Këto janë gjurmë që tregojnë se populli ka qenë atje në Sumerën e parë, pastaj migroi. Arsyeja që sot është coptuar e tkurrur në një nga zonat më të bukura natyrore, tregon lashtësinë e tij, kur ishte i madh dhe i fuqidhëm dhe jo të kundërtën. Popujt e tjerë mërguan më pas, duke e zhveshur, shtyrë dhe nënçmuar. Të kemi pak krenari, jo të qeverisemi si dele.