Ndoshta, pa dashur, më kujton jetën e ”Richard Zemrës Luan”, dhimbja që i ngjizej në gjoks u mposht nga vullneti për të ”vazhduar të ëndërrojë”, për të kapërcyer çdo mot për të realizuar ëndrrën e tij pa parë mbrapa. Në një kohë të shkurtër u sakrifikua, mësoi një gjuhë të huaj dhe studioi me fitim. Mesazhi i tij u prit pozitivisht nga të trashëguarit, të margjinalizuarit, të vetmuarit, të mundurit, të mërguarit, patriotët që ishin audienca e tij e madhe. Ai u bë “Zëri i Amerikës”. Por para shkrimtarit qëndron madhështia e Njeriut të vërtetë, të drejtë, besnik ndaj parimeve të tij, i kulturuar, bujar. Njeriu i fakteve dhe jo i fjalëve. E gjithë kjo nuk mund të mos më godiste si shpatë në gjoks si person në radhë të parë dhe në radhë të dytë si drejtor i një reviste ndërkombëtare të kulturës ”Le Muse”, botuar prej 24 vitesh dhe një zbulues talentesh, që ka parë Creme dhe publikoi në faqet e saj komunitetin e Evropës Qendrore dhe atë botërore të poetëve, shkrimtarëve, studiuesve, fituesve të çmimit Nobel dhe kandidatëve për të njëjtin çmim.

Unë pashë tek AstritLulushi një trup të kryqëzuar, tek ai u njoh një psikikë e minuar – sepse vetëm ata që e kanë përjetuar dhimbjen dhe e mbajnë brenda vetes mund ta njohin atë të të tjerëve. Krijimtaria e tij mahnitëse është lënë mënjanë nga “çakejtë” e momentit, sepse ata që janë më të mirë se të tjerët përfaqësojnë gjithmonë një rrezik për “të mjerët” dhe të pandershmit. Por e vërteta është si dashuria që askush nuk mund ta mbyllë në kafaz, si dhe zëri i fuqishëm i autorit jo vetëm në Shqipëri por në botë. Ekziston një thënie që bari është gjithmonë më i gjelbër në anën tjetër. Njerëzit e kulturuar janë të pakëndshëm sepse nuk e lënë veten të manipulohen. Pra, ata të mallkuar nga zilia madje pretendojnë të festojnë të vdekurit për të keqpërdorur të gjallët: e pabesueshme por e vërtetë. Ata e penalizojnë përsosmërinë për t’i dhënë kredi nënshtrimit më vulgar që bie në sixhade si një haxhi para këmbëve të tyre. Në fund të fundit, a nuk ishte Kaini ai që vrau Abelin nga xhelozia? Dhe vëllezërit e Jozefit e shitën si skllav te tregtarët, duke ia çuar rrobën e gjakosur babait të tyre, duke thënë se ishte bërë copë-copë nga një kafshë e egër? Interesat parësore të Astrit Lulushit janë paqja, mbrojtja e natyrës, mirëqenia e njerëzimit. Eleganca dhe rezerva e tij u mirëpritën si hakmarrje, jo me nderimet që do të kishte merituar. Shkrimi i tij është fisnik dhe sanguin dhe mund të dallohet ADN-ja e tij, qëndrueshmëria, autoriteti, durimi, kërkimi, kujtesa, cilësitë që e bëjnë atë unik në skenën ndërkombëtare. Kryevepra e tij enciklopedike duhet vlerësuar veçanërisht në vendin e origjinës, pra në Shqipëri. Ajo duhet të lavdërohet, dhe të mbrohet si një pasuri e çmuar, siç bëhet me monumentet – në rastin tonë “Njerëzor” – vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s. . Më kujton poetin e madh të vitit 1900, Lorenzo Calogero – i cili kreu vetëvrasje – vlera e të cilit u njoh pas vdekjes nga “rivali” i tij Eugenio Montale, i cili tha nëse kjo do të kishte ndodhur (d.m.th. nëse Calogero do të kishte marrë Nobelin) ai do t’i kishte “varros” të gjithë. Thuhet se historia përsëritet – dhe unë jam i sigurt për këtë – ndoshta sepse, ashtu si William Faulkner (1897-1962), në epokën borgjeze dhe moderne teoria u shndërrua në dramë. Elemente të ngjashme gjejmë te Hemingway, te Caldwell dhe te Scott-Fitzgerald (si prania e tragjikes). Shkrimtar lufte, shkrimtar i super teknologjisë bërthamore, deri në udhëtimet në hapësirë. Përtej mënyrës së të shprehurit të autorit, përshkon ngjeshja e jashtëzakonshme që shkon përtej thënies së njohur, pasi ndahet nga koha konkrete e jetës (dhimbja e pashëruar për humbjen e djalit të tij të dashur) që vdiq në moshën tridhjetë vjeçare. – dy.

AstritLulushi, ashtu si Aldo Palazzeschi, nuk i beson tonit dhe shtresave të larta, duke mos qenë profesor nuk i pëlqen disa institucione. “Rruga e detit” ishte mësuesi i tij i madh. Ai donte të shihte me sytë e tij se si të jetonte vërtet, kuptonte njerëzit që ndanin besimin e tyre duke folur me ta. Ai zbuloi pjesën e “fshehur” të njerëzve, anomalitë, të gjitha nga afër nga shumë aspekte dhe të lirë nga çdo tundim retorik. Ne e dimë se e vërteta na pastron shpirtin nga mashtrimi dhe urrejtja dhe shkrimi është një aleat i mirë, një litar shpëtimi. Në vargjet e tij gjejmë një ndërgjegje që rrjedh gjak dhe një të mirë që shfaqet me frikë dhe rrëshqet në vështrimin e bashkëbiseduesit si dielli kur zhytet në det. Mendimet e tij nuk i tremben rrufepritësit, nënndërgjegjja e tij shpërthen dhe bëhet magmë në zemrën dhe shpirtin e tij. Zëri i tij imponohet dhe fjala zhytet në vargje me vetminë e tij të dhimbshme tragjike, ndërsa ylli i fundit perëndon në një penelë qielli. Është si varja e rrobave në diell, ndërkohë që vazhdon të mbjellë pyetje si meli. Gjestet, të qarat, dyshimet shfaqen aty ku ankthet gjejnë një dalje në ndryshimet e ndryshme që përbëjnë dhe zbërthejnë çdo shkrim të tij, ku edhe keqardhja gjen jetë të re, pasi i ka atribuar gjuhës së tij një dimension klasik që rrjedh nga takimet e tij me njerëzit. që takon në rrugë, te berberi, te bukëpjekësi. Por mbi të gjitha nga ata që ishin të varfër në fjalë dhe guxim. Shkrimi i Astrit Lulushit nuk është gjuha e pushtetit, sot arti i klasave dominuese, por është zëri i zemrës dhe i arsyes që vë në pikëpyetje ndërgjegjen dhe mentalitetin e atyre që ende vishen si ujqër dhe thërrasin: “Ujku” që, pasi personazhet e romaneve pasqyrohen në realitetin gjeografik dhe jo të Autorit, do të jenë ata që do t’i kthejnë shpinën dhe do ta akuzojnë për të kundërtën. Pse jo? Prandaj, klithma e së vërtetës nuk është hakmarrje, por zemërim që rrënjoset me shumë mjeshtëri në një “vend me hije” ku era do të tërheqë shiun dhe do të fshijë gjakun dhe hirin, në mënyrë që gjenocidi i historisë të mos përsëritet atje ku nuk ka, dhe e vërteta kur sakrifikon gjithçka për pushtet.

Për Astrit Lulushin shkrimi është zëri i gjakut, është jeta që ai e do dhe e ndjen të ndërsjellë, të ndriçuar në kuptimin e saj më autentik. Fjalët e tij na mësojnë se dashuria egoiste është ta shohësh tjetrin si një objekt të pronës së dikujt dhe jo një ku shpirti shfaqet në një zgjedhje të lirë dhe të vetëdijshme. Në disa pasazhe që kemi lexuar, shkrimi i tij duket pothuajse engjëllor, herë kokëfortë, herë të tjera ‘udhëtimi’ i tij bëhet i dhimbshëm dhe i vështirë si ai i një udhëtari të pastrehë. Jo të gjithë e dinë se forca lëvizëse e botës vjen pikërisht nga fjala. Jeta e Autorit ishte shumë e trazuar dhe kur tensionet e kujtesës trokasin në kujtesën e tij ai ndjen peshën e dhimbjes që përjetoi. Kur heshtja ngre mure, ai i vendos fjalët në letër si gur mbi gur. Është një kohë e ndritur e mbyllur në amforën e së shkuarës dhe disa lotë mezi mbahen, si muzika e një dënesë. Janë emocione të papërshkrueshme si pëshpëritja engjëllore e një pranvere që na kujton “Himnet e natës” të Novalis. ‘. Në to elementët përzihen dhe copëtohen pavarësisht diversifikimit të tyre, duke krijuar një unazë drite edhe në tmerr. Lulushi e sheh atë lëvizje të pandërprerë ku milingonat, cikadat, llogaritjet dhe teoritë e pakundërshtueshme përkufizohen si “raste” sepse manipulohen me mjeshtëri. Dhe tani është ndërgjegjja e tij që flet: ”Unë nuk mund t’i ringjall të vdekurit… natyra e lirë dhe vdekja nga duart e pushtetit që na qeveris me ta… parashikoni këtu dhe tani një tjetër jetë të mundshme dhe një tjetër vdekje, është vetëm ringjallje që na intereson” (Giorgio Agamben, Requiem for the West).

Ne jemi të zhytur nga vizionet distopike të elitave të caktuara që dalin nga mjediset e mjera të ritualeve dhe festave të tyre në çdo pushtet. E gjithë kjo është negative dhe shkatërruese për gjeneratat e reja dhe toksike për të sotmen. Tendencat e tmerrshme krijojnë konfuzion, trishtim, dhunë dhe depresion. Ne jetojmë në një botë virtuale me zero ndjenja. Gjejmë elementë që parakalojnë sepse janë të bindur se pamja është vendi i lodrave dhe shuma e së tërës. Ata nuk janë të vetëdijshëm për asgjë dhe e lejojnë veten të poshtërohen dhe të tallen si një objekt, në mënyra të ndryshme të mundshme. E gjithë kjo larg arsyes, bukurisë dhe sensualitetit. Kreativiteti është në rënie të mprehtë, ndërsa çrregullimet e humorit janë në modë. Jemi në prani të ”Karnavalit të Kllounëve” nga Joan Mirò. Një vepër surrealiste ku elementët realë shndërrohen në të pavetëdijshme. Astrit Lulushi e njeh përgjegjësinë e jetës, e di mirë kur iu desh të improvizonte një varkë dhe një timonier dhe të kapërcente detin e pabesisë, të shpëtonte nga dhuna e paepur e atdheut duke luftuar kundër forcës shkatërruese të ”piranhave”. ‘. Ai e do kulturën dhe i ka borxh, sepse e di se vetëm kultura na bën të lirë dhe intriga nuk mbizotëron mbi detyrën. Edhe në heshtje fjala e tij është gjithmonë në shtatzëni. Ai e di se koha qëndron në krijim, se ajo është një peshore dhe ne jemi pikëmbështetja e saj. Si një shkrimtar autentik, ai e njeh magjinë e shkrimit dhe dhimbjen e metamorfozës së tij dhe nuk lejon që ekuilibri i tij të prishet. Nga kujtimet shpalosen vizione të tmerrshme. Dëgjon sërish të korrat e vajtimeve, erën e barutit, klithmën e fëmijëve të therur si qengja, drithmat e gëlltitura nga balta. Ai sheh “kobrat” duke komplotuar nëpër dhomat e ndenjjes, buzë detit dhe ujqit që shesin ëndrra konkrete. Dhe unë sugjeroj të përdorni një frazë nga Winston Churchill: “Kurrë, kurrë, kurrë mos u dorëzo”