EKSPOZITA MADHËSHTORE KUSHTUAR AKTORIT TË MADH ALEKSANDËR MOISI
IL PICCOLO DI TRIESTE (1986) / EKSPOZITA MADHËSHTORE KUSHTUAR AKTORIT TË MADH ALEKSANDËR MOISI (PROGRAMI I AKTIVITETEVE)
Nga Aurenc Bebja*, Francë – 2 Gusht 2024
“Il Piccolo di Trieste” ka botuar, të premten e 21 marsit 1986, në faqen n°16, një shkrim rreth ekspozitës madhështore dedikuar asokohe nga qyteti i Triestes aktorit të madh Aleksandër Moisi, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Trieste nderon personalitetin e aktorit të madh Aleksandër Moisi
“Një shok që kemi humbur, i cili ishte ylli i rinisë sonë”.
Burimi: Il Piccolo di Trieste, e premte, 21 mars 1986, faqe n°16
Në kuadër të ekspozitës kushtuar aktorit Aleksandër Moisi, të ngritur nga Muzeu i Teatrit Qytetar “Carlo Schmidl” në sheshin Verdi 1 në Trieste, në ditët në vijim janë planifikuar dy momente të tjera për studimin e thelluar dhe njohjen e veprimtarisë dhe personalitetit të interprestuesit të madh të lindur në Trieste në 1879 nga një nënë triestine dhe një baba shqiptar, dhe që vdiq në Vjenë më 22 mars 1935.
Pasnesër, e diel 23 mars, në orën 11:00 në kinemanë “Ariston Kapela Underground” dhe Muzeu i Teatrit Qytetar do të prezantojnë para publikut një nga dy filmat e mbijetuar mes atyre të xhiruar nga Moisiu, “Lorenzino de’ Medici” (1935) nga Guido Brignone, i vënë në dispozicion nga Arkivi Kombëtar i Filmit i Romës.
Megjithatë, të hënën, më 24 mars, në sallën Baroncini (nëpërmjet Trento 8) në bashkëpunim me “Assicurazioni Generali”, Klubin e kulturës italo-austriak dhe selinë rajonale të Rai-t, Muzeu i Teatrit Qytetar do të propozojë në orën 16:45 “Dy dëshmi për Moisiun : Maria Fabbri dhe Roberto Campa.”
Aktorja Maria Fabbri ishte pranë Moisiut më 2 shkurt 1934 : në Teatro Manzoni në Milano (tempulli italian i teatrit të prozës së kohës) në debutimin e kompanisë së sapokrijuar Moisi – Capodaglio, me debutimin në italisht të aktorit të famshëm, i cili deri atëherë kishte qenë i dashuri i publikut gjermanofolës, në një seri organike shfaqjesh.
Gjatë dy turneve italiane të viteve ‘34 dhe ‘35, triestinja Fabbri luajti role të tilla si Ofelia në “Hamlet”, “Le Opere” në “La leggenda di ognuno”, Mascia në “Il cadavere vivente”, Marta në “Tutto il male vien di lì”.
Roberto Campa, djali i komedianit të kompanisë Pio Campa dhe aktores Wanda Capodaglio, ishte dëshmitar i ngjarjeve që çuan në themelimin e kompanisë dhe turneut historik në Itali që nga viti 1933.
Zëri i dy të ftuarve do të ngjallë një fragment autentik të historisë teatrore dhe, siç shprehej Cvajgu në vitin 1935, “një shok që e kemi humbur, por që nuk duam të humbasim… yllin e rinisë sonë”.
Gjithashtu të hënën e ardhshme, në orën 17.45, programi televiziv i prodhuar nga selia rajonale për “Friuli-Venezia Giulia” të Raitre në 1985 “Moisiu. Tregim për një aktor të shekullit të njëzetë” : tekste dhe regji nga Lilla Cepak. Aktiviteti do të mbyllet me një debat.
Ndërkohë, ekspozita e organizuar nga Muzeu i Teatrit Qytetar “Carlo Schmidl” vazhdon me sukses, e ndarë në dy seksione, një i kuruar nga Adriano Dugulin i Muzeut të Triestes, tjetri nga Ulrike Riss i Bibliotekës Kombëtare Austriake – Koleksionet Teatrore të Vjenës.
Krahas fotografive dhe dokumenteve të çmuara, dorëshkrimeve dhe posterave me autograf, libra dhe prerje shtypi, në sheshin Verdi 1 janë ekspozuar edhe dy pulla shumë të rralla të emetuara në Shqipëri për nder të Moisiut.
Është gjithashtu e mundur të admirosh rripin (brezin) dhe kurorën që aktori i madh i Triestes kishte veshur, shtatëdhjetë vjet më parë, në “Edipi mbret” dhe një xhaketë të shfaqjes “Der Graf von Charolais”.
Së shpejti do të ekspozohen edhe kostumi i “Hamletit” dhe llullja (çibuku) i Osvaldit, protagonistit të “Spettri” të Ibsenit.
Kronologjitë, mbështetjet informative biobibliografike të ekspozuara dhe libri i botuar nga Muzetë Qytetare të Historisë dhe Artit na lejojnë të rigjurojmë etapat e karrierës së këtij interpretuesi të madh të skenës evropiane të dekadave të para të shekullit, që pesëdhjetë vjet pas vdekjes së tij është rikthyer në plan të parë falë operacionit teatror inteligjent dhe të dashur të nënshkruar nga Giorgio Pressburger dhe prodhuar nga Stabile del Friuli-Venezia Giulia : “Eroe di scena, fantasma d’amore (Moissi)”, të cilin e pamë në janar në Politeama Rossetti.
Për ata që nuk e kanë vizituar ende ekspozitën për Moisiun, ju kujtojmë se gjatë ekspozitës mund të dëgjoni zërin e aktorit në disa lexime dhe monologje të famshme të rikuperuara nga disqet dhe regjistrimet e vjetra.
Ekspozita do të qëndrojë e hapur deri më 29 prill me orët e mëposhtme të hapjes : e martë në të premte nga ora 09:00 deri në 13:00 dhe nga ora 17:00 deri në 19:00; të dielën nga ora 11:00 deri në 13:00; si dhe gjatë intervaleve të shfaqjeve operistike të planifikuara në Teatrin Verdi.