Astrit Lulushi: Dinastia e parë

Pllaka e Gilgameshit

Tradita më e vjetër e mbretërve që pretendojnë prejardhjen hyjnore daton në Listën e Mbretit Sumerian, ku Dinastia e Parë e Uruk thuhet se ka ardhur nga perëndia e diellit, Utu. Ky pretendim për prejardhjen hyjnore nuk ishte thjesht një mburrje; ai ishte i endur thellë në strukturën e identitetit sumerian, duke reflektuar besimin se sundimtarët e tyre ishin më shumë se njerëz të thjeshtë. Sumerët e nderonin Shtëpinë e Urukut si një nga dinastitë e tyre më të mëdha, nëse jo më e madhja, dhe shoqërimi i tyre me perënditë u dha atyre një atmosferë legjitimiteti dhe fuqie që i dallonte nga sundimtarët e tjerë. Vendi arkealogjik Uruk në Varka te Irakut, është i njohur.
Në Listën e Mbretit Sumerian, Shtëpia e parë e Uruk-ut dallohet nga dinastitë e mëvonshme me prejardhjen e saj të drejtpërdrejtë nga Utu. Kjo prejardhje hyjnore i ngriti mbretërit e Urukut në një status mbinjerëzor, i dëshmuar nga veprat e tyre epike dhe arritjet monumentale.
Figura si Enmerkar, Lug-alb-anda, Dumuzi dhe Gilgamesh festohen jo vetëm për arritjet e tyre, por për origjinën e tyre hyjnore, të cilat shiheshin si burimi i aftësive të tyre të jashtëzakonshme. Këta mbretër nuk u kujtuan thjesht për kontributet e tyre në qytetërimin sumer; ata u përjetësuan në mit si pasardhës të perëndive, trashëgimia e të cilëve ishte gdhendur në vetë gurët e periudhës së Urukut.
Vula e cilindrave sumeriane e mbretit Ur-Nammu tregohet në formën e një gjysmëhëne.
Themeluesi i dinastisë së parë të Uruk, Meskiagkasher, djali i Utu, thuhet se ka mbërritur në Sumer nga Aratta pas përmbytjes së madhe. Kjo periudhë e historisë sumere, e shënuar me kalimim nga periudha Ubaid në periudhën e Uruk, ishte kohë e risive dhe transformimeve të mëdha. Lidhja midis Shtëpisë së Uruk dhe perëndisë së diellit, Utu, mund t’i ketë rrënjët e saj në tradita edhe më të vjetra, ndoshta që datojnë në një kohë para përmbytjes.

Lugalbanda ishte një mbret i hyjnizuar sumerian i Uruk-ut, i cili, sipas burimeve të ndryshme të letërsisë mesopotamiane, ishte babai i Gilgameshit. Burimet e hershme përmendin bashkëshorten e tij Ninsun dhe veprat e tij heroike në një ekspeditë në Aratta nga mbreti Enmerkar.
Historia e Lugalbandës në shpellën malore, periudha e vjetër-babilonase. Ruhet në muzeun e Sulejmanisë, Kurdistan.
Mbreti i dinastisë së parë të Uruk
Mbreteroi 3400-3100 pes (Periudha e Vonë e Uruk-ut)
Paraardhësi ishte Enmerkar;
Pasardhësi Dumuzid, Peshkatari.
Lugalbanda renditet në Listën e Mbretit Sumerian si mbreti i dytë i Urukut, duke thënë se ai sundoi për 1200 vjet dhe duke i dhënë atij epitetin e Bariut. Historiku i Lugalbandës është i pasigurt mes studiuesve. Përpjekjet për datimin e tij bazohen në një bashkim të të dhënave nga traditat epike të mijëvjeçarit të II me vëzhgime të paqarta arkeologjike.
Lugalbanda shfaqet në burimet letrare sumeriane qysh në mesin e mijëvjeçarit të tretë, siç dëshmohet nga teksti jo i plotë mitologjik Lugalbanda dhe Ninsun, që përshkruan një marrëdhënie romantike midis Lugalbanda dhe Ninsun. Në listat më të hershme të perëndive nga Fara, emri i tij shfaqet i ndarë dhe në një renditje shumë më të ulët se perëndi; megjithatë, në traditat e mëvonshme, emri i tij shpesh renditet së bashku me bashkëshorten e tij Ninsun.
Ka dëshmi që sugjerojnë adhurimin e Lugalbandës si një hyjni me origjinë nga periudha Ur III, siç dëshmohet në pllakat nga Nippur, Ur, Umma dhe Puzrish-Dagan. Në periudhën e Babilonisë së Vjetër, Sin-kashid i Uruk-ut dihet se ndërtoi një tempull të quajtur É-KI.KAL kushtuar Lugalbanda-s dhe Ninsun-it, dhe se ka caktuar vajzën e tij Nishi si priftëreshë të Lugalbandës.
Në të njëjtën kohë, Lugalbanda do të shfaqej dukshëm si heroi i dy tregimeve sumeriane që datojnë në Dinastinë e Tretë të Urit, të quajtur nga studiuesit Lugalbanda I (Lugalbanda në shpellën malore) dhe Lugalbanda II (Lugalbanda dhe zogu Anzu). Të dyja njihen vetëm në versionet e mëvonshme, megjithëse ekziston një fragment Ur III që është mjaft i ndryshëm nga secili version i shekullit të 18-të.
Këto tregime janë pjesë e një serie tregimesh që përshkruajnë konfliktet midis Enmerkarit, mbretit të Uruk, dhe Ensuhkeshdanna, zotit të Aratta, me sa duket në malësitë iraniane. Në këto dy histori, Lugalbanda është një ushtar në ushtrinë e Enmerkarit, emri i të cilit shfaqet gjithashtu në Listën e Mbretit Sumerian si mbreti i parë i Uruk dhe paraardhës i Lugalbanda. Fragmentet ekzistuese nuk i referohen trashëgimisë së Lugalbandës si mbret pas Enmerkarit.
Në himnet mbretërore të periudhës Ur III, Ur-Nammu i Urit dhe djali i tij Shulgi përshkruajnë Lugalbanda dhe Ninsun si prindërit e tyre të shenjtë, dhe në të njëjtin kontekst e quajnë veten vëllain e Gilgameshit. Sin-Kashid nga Uruku gjithashtu i referohet Lugalbandës dhe Ninsunit si prindërit e tij hyjnorë dhe e emëron Lugalbandën si perëndinë e tij.
Në Eposin e Gilgameshit dhe në tregimet e mëparshme sumeriane për heroin, Gilgameshi e quan veten bir i Lugalbandës dhe Ninsun. Në poemën Gilgamesh dhe Huwawa, mbreti përdor vazhdimisht frazën pohuese: “Pasha jetën e nënës sime Ninsun dhe të babait tim, i shenjtë Lugalbanda!”. Në versionet akadiane të eposit, Gilgameshi i referohet gjithashtu Lugalbandës si perëndia e tij personale dhe në një episod paraqet brirët e mbushur me vaj të Demit të mundur të Qiellit “për vajosjen e perëndisë së tij Lugalbanda.