Andrej Nikolaidis: Për Gjokoviçin, Mehmed Pashën dhe politikën e të vdekurve

Imagjinoni sikur çdo komb në këtë botë të kërkonte të sundonte përsëri atë që dikur ishte e tyre. Do të ishte një luftë e të gjithëve kundër të gjithëve; një luftë që nuk do të mbaronte kurrë.

Ne nuk kemi pse të imagjinojmë idenë se dikush pretendon një “të drejtë historike” për diçka, e cila është më e lartë se e drejta dhe vullneti i atyre që jetojnë atje sot. Ne pamë se çfarë ndodh kur ju e zbatoni atë parim në vitet 1990.

Megjithatë, le të përpiqemi ta zbatojmë parimin e përmendur vetëm në Ballkanin e sotëm. Turqia, Gjermania, Austria dhe Italia do të hynin menjëherë në luftë.

Ata janë pushtues, ju thoni? Dhe çfarë ishin sllavët kur arritën në Ballkan, nëse jo pushtues? Askush nuk ka jetuar këtu para sllavëve? Pyetni pasardhësit e ilirëve se çfarë mendojnë për atë tezë.

Pra, shtet për vend do t’i bashkohej luftës për Ballkanin mbi bazën e “të drejtës historike”. Dhe grekët, natyrisht, me shpjegimin: e gjithë kjo ishte e jona.

Të rinjtë nuk do ta mbajnë mend – në fund të fundit po rriten dhe së shpejti e drejta e votës do t’u jepet brezave që në fund të një klipi 15 sekondash të TikTok nuk mbajnë mend çfarë ndodhi në fillim – por ka nga ato që ende e kujtojnë se lufta në Jugosllavi filloi me parullën: ku janë varret tona, atje janë tokat tona.

Mënyra se si Gjokoviç dhe familja e tij po sillen nëpër “trojet serbe”, janë relike ku kanë ecur më parë. Ky kockëzim i territorit pati pasoja tragjike. Kudo që ecnin kockat, kishte gjak deri në gjunjë.

Në fund të fundit, nacionalizmi serb e trajton Gjokoviçin si një shenjtor të gjallë. Çdo fjalë kritike për politikën e tij trajtohet si herezi dhe fyerje vdekjeprurëse. Por nëse ka diçka që ne e dimë, është se të gjitha zjarret e botës nuk kanë arritur t’i mbyllin gojën heretikëve. Prandaj, duke parë billbordet e adhurimit të Gjokoviqit nëpër këtë vend, pyes veten: pse Mali i Zi nuk i festoi, për shembull, sukseset e Sokollu Mehmed Pashës? Dua të them se edhe ai ishte me origjinë nga rajoni ynë. Ai luajti edhe për një vend tjetër. Në fund të fundit, Pasha, ashtu si Gjokoviç, e pa Malin e Zi si pjesë të atdheut të tij të ri. Dhe Pasha, si Gjokoviç, ishte krenar për origjinën dhe vendlindjen e tij: prandaj, në fund të fundit, ai e ndërtoi urën atje. Nuk e di: mua kjo më duket si paparim dhe standarde të dyfishta.

Një gjë tjetër është e rëndësishme: zakoni i politikanëve vendas për të legjitimuar veten si artikulim i vullnetit të të vdekurve, i cili flet dhe vepron në emër të të vdekurve. Ashtu sikur dikush nga të vdekurit ka bërë një referendum dhe ka detyrimin kushtetues të formësojë realitetin sipas rezultateve të votimit pas vdekjes.

Të vdekurit, idetë dhe politikat e tyre, dua t’ju them se, me të vërtetë marrin pjesë në zgjedhje. Ndonjëherë kandidatët politikë shfaqen në emër të tyre; shumica e kandidatëve politikë gjithsesi formalisht janë gjallë, por edhe instrumentet më të ndjeshme nuk do të regjistronin aktivitetin e tyre të trurit. Ndonjëherë të vdekurit përfshihen në programet e partisë; ndonjëherë ato theksohen në fushatë si një ideal për t’u përpjekur. Politikat që i bëjnë thirrje traditës mobilizojnë publikisht të vdekurit: ideja e tyre e madhe është që bota e të palindurve duhet të modelohet sipas botës së të vdekurve.

Dhe e vërteta është pikërisht e kundërta: nuk është e vërtetë që e kaluara formëson të ardhmen. Ajo – e ardhmja, është ajo që e formëson në mënyrë retroaktive të kaluarën.

Sepse e kaluara, ashtu si e ardhmja, është gjithmonë e hapur. E kaluara është gjithmonë çështje interpretimi. Dëshmi për këtë janë interpretimet e (pa) të shumta të së shkuarës. Secila nga bashkësitë tona etnike dhe politike ka një version të ndryshëm të së kaluarës. Kjo është arsyeja pse e kaluara jonë po ndryshon vazhdimisht, vazhdimisht i nënshtrohet rishikimit: sepse vendoset nga fituesit e njëpasnjëshëm.

Në fund të fundit,… Ka pasur të kaluar dhe do të ketë të ardhme, por asgjë nuk ekziston. E tashmja nuk ekziston: është thjesht një tren që kalon pranë nesh. Në momentin që e shikoni, ajo tashmë ka shkuar në rrugën e duhur. Një njeri ose kujton ose profetizon. Është e pamundur të flasim për “tani”, sepse në kohën kur shqiptoni fjalën, në kohën kur lind një mendim, “tani” është tashmë në të kaluarën. Është e pamundur të jesh “njeri i kohës sate”, sepse as koha jonë nuk ekziston. E tashmja nuk është kohë: është vetëm hapësira që e nesërmja duhet të bëhet e djeshme.

E them këtë për të qenë i qartë: nuk jam avokat për të tashmen, nuk e përfaqësoj në kurriz të së shkuarës apo të së ardhmes. Nëse ka diçka për të cilën unë qëndroj, ajo është entropia, kaosi dhe rastësia. Kjo është ajo që ekziston.

https://www.cdm.me/english/on-djokovic-sokollu-mehmed-pasha-and-the-politics-of-the-dead/