Krenar Zejno: Unë dhe ti murgeshë…

26 Gusht – ditë e vdekjes së Migjenit; për Nënën Terezë dita e lindjes, 26 Gusht 1910, pak muaj përpara se të lindej Milloshi. (Ajo ka vendosur si zyrtare datën 27, atë të pagëzimit). Pra, bashkëmoshatarë me njëri-tjetrin. Milloshi vdiq vetëm 27 vjeç. Dhe i vetëm. Gonxhja 87-të, vdiq më 1997, me njëqind e ca fëmijë legalisht të birësuar, e mijëra të kuruar e prekur nga dora e saj mëshirëplotë, njohur nga bota mbarë si e vetmja në atë bëmë të përmbushur gjatë shekullit që përshkoi. Milloshi nuk e mbërriti dot ditën e poezisë titulluar ‘Lutje’: Të lutem, o perëndi / për një simfoni / me tinguj t’argjantë / e akorde t’artë.

Por për sonte, përtej përkimit të datave, lutem të mbërrij të cek diçka mbi ç’kanë të përbashkët si pikëtakime të veprës së tyre. Besoj që janë humanistët më të lartë të racës sonë. Mendoj se dy më përbashkueset tema mes të dyve janë: mjerimi dhe mëshira. Dhe më tej, ajo që i përafron edhe më tepër këto dy përbashkuese është fakti i inkursionit dhe aksionit të tyre përmes veprës: aktivja, veprimi. Apeli ndaj mjerimit. E më përtej se mjerimi si fakt, të dy i mundoi edhe mjerania, mizerja. Pra, mjerimi i gjindjes njerëzore si gjendje, shpërfillja ndaj tjetrit. Jo thjesht mëshira e tyre ndaj njeriut, por rebelimi për mungesën e mëshirës njerëzore e gjer në thirrjen ndaj asaj qiellore. Secili sipas mënyrës së vet. Migjeni e nis veprën me një varg guximi aq të rrallë: ‘Cdo ditë perndojnë Zotat’. Për Terezën s’ka sesi të kish një të tillë nisje! Ishte nisur vetëdijshëm nga ana e kundërt e gjërave. Mirëpo, dikur e mbërrin dhe ajo tragjizmin e vet, kur mbi kryet e gangrenizuara të fëmijëve që jepnin shpirt, ngrehu pyetjen fatale: Zot, a je a nuk je?

Perëndi, ku je? Pyet Migjeni nga poetika e tij. Të dy predikojnë. Migjeni në sferën e shpirtërores së artit, përmjet predikimit të një realizmi të thellë të së përditshmes mjerane;

Tereza në realen e përditshme të mjerimit, përmes predikimit të shpirtërores qiellore.

Hemisfera të një bote të re, ku të dy aspiruan mes plagëve. Dhe të qeshurës së universit.

“Gogoli ka hapë shalët dhe nga njena anë e kontinentit në tjetër; njerzit e vegjël, si liliputanët nën shalët e Guliverit, në mes të dyja kambve të tij, bajnë parakalime demonstrative.”

Dhe mandej, diku: “Plot gjithçka, por pa at që mban frymën.”

Porse të dy nuk na e munguan as entusiazmin, gjer dhe optimizmin e triumfit njerëzor.

Të dy, dëshironin dhe ushtronin veprim për botë mbërjesh “gjëra të vogla me dashuri të madhe”. Duke mbërritur të bëjë seicili gjënë e madhe të vet. Nga skaje të ndryshme, që ndajnë edhe përafrojnë poetin dhe shenjtorin. Migjeni i mbeti asaj literature “minore” në kuptimin që i jep kritika e hollë letërsisë minore, parabolike madhështore, të Kafkës. Tereza aq minore në pamje, përmbushi një njerëzore vigane, gati të sferës së mrekullisë.

E meqë ramë tani te përshkrimi fizik, që do të thotë se s’kemi për të thënë dot më shumë, të dy ishin aq të imët, minor. Migjeni kishte një qafë të hollë të gjatë, të bukur për litar. Dhe fati i keq, me lakun e tij, e priste në pritë. T’ia shpinte si mblatim dëshpërimit e gjer mortjes. Tereza ishte pajuar me qafën e shkurtër, distancë e shkurtër mes mendjes dhe zemrës, kalitur për durim të gjatë. Kishte atë shpinë të ngufatur të aftë të mbante barrë të rëndë, e gatëshme edhe për kërbaç qiellor.

“një murgeshë e zbehtë, që bashkë me mkatet e botës

kaloi rrugës së qytetit si ejll i arratisun …”. Kaloi, pra, si të qe një Migjen.

Në një skicim tjetër: “Hana e zbehtë, si ftyra e një të vdekuni, kundron nga kupa e qiellës.”

E diku tjetër, më lart, “Zoti si një inxhinier i laureuem n’qiell”

Dhe e mbyllim këtu këtë përkujtimore, me përcaktorin migjenian:

Unë dhe ti murgeshë, dy skaje po të një litari.