Astrit Lulushi: Racë, gjuhë dhe matematikë

Kategoritë racore me të cilat jemi njohur janë pseudoshkencë.

Askush nuk ka ADN Kaukaziane. Nuk ekziston. Gjithsesi, shkencat kanë qenë në tërheqje nga koncepti i racës për dekada të tëra, por zhvillimi i shkencës gjenetike ka vendosur gozhdën e fundit në koncept.

Rezulton se shumica e popullatave njerëzore, pavarësisht se cilës racë i referohemi, ndajnë pjesën më të madhe të diversitetit gjenetik të specieve tona (gjenet për gjëra të tilla si gjatësia, seksi, funksioni metabolik, vetitë e sistemit imunitar, etj.), dhe gjenet për tiparet ne shpesh përdorim për t’i atribuar racat (ngjyra e lëkurës, struktura e flokëve, tiparet e fytyrës) janë në vetvete të ndryshme, kështu që dy njerëz të racave të ndryshme mund të jenë gjenetikisht mjaft të ngjashëm dhe dy njerëz të së njëjtës racë mund të kenë të njëjtat tipare të racës, por jo të kenë gjene të ndryshme në themel të tyre.

* * *

Cili ishte emri i faraonit në historinë biblike të Eksodit të Egjiptit?

Historianët e dinë përafërsisht kur çdo faraon mbretëroi gjatë epokës së bronzit të vonë, por autorët e Librit të Eksodit shkruanin shumë shekuj pasi Eksodi biblik do të kishte ndodhur, nëse do të kishte ndodhur. Si rezultat, autorët nuk e kishin këtë informacion dhe për këtë arsye nuk ishin në gjendje t’i vendosnin një emër faraonit të historisë, thjesht duke iu referuar “Faraonit”.

Gjithçka që duhet të bërë është të përcaktohet se kur dhe nëse Moisiu ka jetuar në Egjipt, dhe ne do të dimë emrin e faraonit përkatës. Megjithatë, shumica e historianëve thonë se Eksodi nga Egjipti nuk ka ndodhur kurrë në të vërtetë, kështu që nuk ka asnjë kuptim të vërtetë për të zgjedhur një faraon dhe për ta shpallur atë si sundimtar në kohën e Moisiut.

* * *

Pasi Greqia aneksoi një pjesë të Maqedonisë në 1913, shteti grek e trajtoi identitetin maqedonas ose si diçka që mund të “asimilohej” ose, nëse nuk ndodhte, “eliminohej”.

“Maqedonasit” e sotëm janë bullgarë etnikë që i janë nënshtruar propagandës nga Tito, ndërsa maqedonasit aktualë jetojnë në Selanik dhe në rajonin historik Antiko të Maqedonisë së sotme, me përjashtim të pjesës veriore të Paeonias për të cillën thuhet se është e pushtuar nga sllavë.

* * *

A ka evoluar gjuha njerëzore nga gjuha e Neandertalit?

Në fakt nuk dihet nëse Neandertalët kishin gjuhë, mënyra se si ne e kuptojmë atë. Ata mund të komunikonin verbalisht – ata duket se kishin anatominë e një gjuhe, dhe ndoshta gjenetikën, që ndryshonte nga i yni, por mund t’u kishte dhënë atyre të njëjtën bazë gjenetike për komunikim dhe madje mund të kishin të njëjtat funksione në gjene të ndryshme. Por saktësisht se sa i ndërlikuar duhet të jetë komunikimi përpara se ta quajmë gjuhë, është e vlefshme; ne nuk kemi as ndonjë formë ekzistuese të ndërmjetme që mund të shqyrtojmë, vlerësojmë dhe argumentojmë.

Por nëse ata kishin gjuhë, ajo ose u shfaq në paraardhësin tonë të përbashkët Homo Heidelbergensis ose veçmas te Sapiens dhe Neandertalët. Pra, nuk ka prejardhje nga gjuha e Neandertalit në gjuhën Sapiens, ashtu siç nuk ka një linjë të vërtetë gjenetike.

Natyrisht, ashtu si ne kemi një shpërndarje të gjeneve të Neandertalit në ADN-në tonë, është e mundur që të kemi disa fjalë të Neandertalit. Ata kishin jetuar në Evropë për mijëvjeçarë para se t’i takojmë, duhet të ketë pasur kontakt që nuk ishte i dhunshëm dhe është shumë e mundur që ne kemi marrë fjalë neandertal për kafshë, bimë dhe vende që nuk i kishim parë më parë. Ata do të kishin ndryshuar përtej çdo njohjeje, sigurisht, por është e mundur që ne kemi ende disa pasardhës gjuhësorë të mbetur në disa gjuhë.

* * *

Cili person në histori ka pasur një jetë të çuditëshme dhe ka arritur aq shumë sa është pothuajse e pabesueshme kur i përmbledh të gjitha?

Leonhard Euler (1707–1783) kishte një jetë të tillë, sa është e pabesueshme. Kur përshkruan Eulerin, fjalia e pare është thjesht një përzierje e arritjeve të tij të shumta.

Ai ishte matematikan, fizikan, astronom, logjik, inxhinier dhe teoricien i shkëlqyer i muzikës.

Pa ekzagjerim.

Euler ishte i klasit botëror në të gjitha këto fusha. Ai ishte ndoshta matematikani më i madh që ka jetuar ndonjëherë, dhe më produktiv.

Leonhard Euler botoi mbi 800 studime të jashtëzakonshme vetëm në matematikë.

Ai u rrit në Bazel të Zvicrës.

Babai i tij ishte pastor dhe ai bënte një jetë të rregullt. Gjenia e tij u shpreh herët dhe ai hyri në Universitetin e Bazelit në moshën 13 vjeçare.

Në moshën 19-vjeçare, Euler tashmë kishte mbaruar doktoraturën mbi përhapjen e zërit.

Ai e filloi karrierën në një epokë trazirash politike dhe financimesh të çrregullta. Euler e konsideroi veten me fat që gjeti një punë në universitet në Shën Petersburg, Rusi.

Pavarësisht prodhimit të tij masiv, ai nuk fitoi para të vërteta deri 40 vjet më vonë, kur Katerina e Madhe erdhi në pushtet.

Ai ishte gjithmonë kundër intrigave, paqëndrueshmërisë dhe dyshimit të të huajve.

Euler mbajti punësimin për shkak të zellit të tij të pabesueshëm dhe aftësisë së tij të jashtëzakonshme për t’u marrë vesh me njerëzit.

Ai dhe gruaja e tij, Katharina, kishin 13 fëmijë.

Nuk është e sigurt nëse Euler ka pasur ndonjëherë një zyrë private.

Nëse po, ai nuk e përdori atë.

Kur nuk jepte mësime apo këshilla, ai ishte në shtëpi me fëmijët. Euler bëri zbulime themelore në teorinë e numrave, analizën komplekse dhe llogaritjen ndërsa ndiqte të vegjlit përreth. Për shkak të durimit dhe dashamirësisë së tij të jashtëzakonshme, Euler mendoi se matematika duhet të ishte për të gjithë, dhe e bëri atë të tillë.

Ai është ende personi më i mirë për të lexuar nëse doni të kuptoni matematikën.

Në kohën e lirë shkroi Elementet e Algjebrës. Ky libër i mahnitshëm është një ekspozitë themelore e asaj që është matematika dhe se si funksionon ajo.

Euler shpjegon se si të mblidhen dy numra së bashku, më pas e çon lexuesin deri në algjebër.

Shumë shpesh, mësimi i matematikës është si të kërkosh udhëzime. Nëse ju mungon një detaj, ju jeni të humbur. Elementet na tregojnë saktësisht se si funksionon matematika, kështu që e dimë saktësisht se ku jemi në çdo moment.

Ja disa pasazhe, sepse me sa duket nuk mund ta mbaj veten.

Dy paragrafët e parë nga Elementet e Algjebrës nga Leonhard Euler:

“Çfarëdo që mund të rritet ose zvogëlohet quhet madhësi ose sasi. Një shumë parash është një sasi, sepse ne mund ta rrisim ose ta zvogëlojmë. Është e njëjta gjë me peshën dhe gjëra të tjera si kjo.

Nga ky përkufizim, është e qartë se ka kaq shumë lloje të ndryshme të madhësisë, do të ishte e vështirë të renditeshin të gjitha. Kjo është origjina e degëve të ndryshme të matematikës. Secila prej tyre merret me një lloj madhësie të ndryshme. Matematika është shkenca e sasisë – ajo heton se si matet sasia”.

Kur ai ka mbaruar shpjegimin se çfarë është matematika, shpjegon veprimet:

“Kur duhet t’i shtojmë një numër një tjetri, kjo tregohet me shenjën +, e cila vendoset para numrit të dytë dhe lexohet plus”.

Kështu ai vazhdon, hap pas hapi, nga matematika absolutisht elementare deri në algjebër.

Euler besonte se çdo njeri mund të ketë numërim të përsosur.

“Ne të gjithë mund të kemi një kuptim të përsosur se si funksionon matematika dhe një aftësi të përsosur për të zgjidhur problemet matematikisht.

Dhe të gjithë mund të japim kontribute në matematikë, siç mund të shkruajmë të gjithë poezi ose muzikë, pasi të njohim bazat.

Nuk ka të tillë si dikush që është i keq në matematikë. Ka vetëm mësimdhënie me të meta, e cila kapërcen hapat, pa e ditur”.