RRËFIMI I BASILE DOGANIT, KRYEKONSULLIT TË SHQIPËRISË NË RUMANI

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 28 Shtator 2024

̦Revista rumune “Viața Ardealului” ka botuar, në gusht të 1935, në faqet n°30-33, rrëfimin ekskluziv të Basile Doganit, kryekonsullit të Shqipërisë në Rumani, mbi mbretin Zog dhe zhvillimin e vendit tonë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

Ahmet Zogu, mbreti dhe heroi shqiptar

Krahasimi mes Shqipërisë së sotme dhe të shkuarës

Disa sqarime të dhëna nga z. Basil Dogani

Kryekonsulli i Shqipërisë në Rumani

Me rastin e ngjarjeve të fundit në Shqipëri, na u dha rasti të bisedonim me z. Basile Dogani, kryekonsullin e Shqipërisë në Bukuresht, i gatshëm të na tregojë shumë gjëra interesante për këtë vend.

Z. Dogani flet për Shqipërinë si një poezi të dashur të gdhendur thellë në zemrën e një poeti.

Detajet historike nga lashtësia, situata politike, krahasimi i Shqipërisë së sotme me të kaluarën pasqyrohen nga z. Dogani, aq i qartë sa të jep përshtypjen se është profesor specialist në këtë çështje. Duke i parë gjërat kaq qartë dëshmon se z. Dogani është një njeri me kulturë të lartë dhe që do të bënte nder në trupin diplomatik të çdo shteti perëndimor.

Dhe, tani le të flasim me fjalët e z. Basile Dogani, “Kreshtat e thepisura dhe të thyera të Shqipërisë malore, ndriçohen nga agimi i një qytetërimi të ri. Një rilindje që fshin të gjitha kujtimet e dhimbshme dhe të shëmtuara të së shkuarës kaq të trazuar, vë gjithnjë e më shumë kontroll mbi shpirtin e këtij populli të rilindur në jetën kombëtare, pas luftës botërore.

E gjithë kjo ngritje e shkëlqyer e Shqipërisë së lirë dhe të pavarur është vepër e një njeriu : Mbretit Ahmet Zogu I.

Një personazh plot virtyte të lashta, një ushtar sypatrembur, një baba i urtë i popullit, një trim, një energji e palodhur, një organizator frytdhënës, kështu paraqitet mbreti Ahmet Zogu përballë historisë, bashkëkohësve dhe nënshtetasve të tij. Për të vlerësuar mirënjohjen e pamasë që populli shqiptar i detyrohet mbretit të tij, mjafton të hedhim një vështrim se çfarë ka qenë Shqipëria në të kaluarën dhe gjendjen e saj aktuale.

Shqiptarët janë populli i fundit që e rifituan pavarësinë pas luftës botërore. Që nga koha e ilirëve të lashtë, vendi i tyre ka jetuar nën pushtim të përhershëm, i përçarë nga luftimet vëllavrasëse, luftimet për epërsi të përkohshme dhe luftimet fetare midis shqiptarëve të konvertuar në fenë myslimane dhe atyre që mbetën pasues të fesë së krishterë.

Disiplina dhe normat që drejtojnë jetën e njerëzve të pavarur dhe të qytetëruar u futën në Shqipëri nga Ahmet Zogu.

Do të ishte e vështirë të analizohej se cilat rrethana çuan në ngjitjen romantike të Ahmet Zogut në fronin e vendit të tij. Prestigji personal ? Loja e ndikimeve politike ndërkombëtare ? A do të kërkohej një shpjegim ? Ahmet Zogu dominon plotësisht jetën e vendit të tij. I lënë mënjanë në mes të një populli ku autoriteti i babait të familjes nuk pëson asnjë tronditje, vetëm mbreti administron vendin e tij, të cilin e ka udhëhequr në shtigjet e prosperitetit.

Për shqiptarët, shtetari dhe lideri suprem duhet të jetë mbi të gjitha ushtar. Një hero që përçmon rrezikun dhe nuk merr parasysh koston e jetës së tij. Ky popull i kryengritësve nuk do të mbështeste një princ limfatik nëse portreti i mbretit të tyre do të shfaqej kudo pranë fytyrës së heroit kombëtar Skënderbeut, i cili, në mesjetë, në kohën e Vlad Drakulës, korri fitore kaq të shkëlqyera kundër turqve.

Vështrimi shqiponjë i këtij mbreti reflekton vullnetin për të fituar në çdo rrethanë.

Duke filluar nga viti 168 p.e.s., kur mbretit Gent iu desh t’u dorëzohej legjioneve romake, shqiptarët duruan të gjitha rrënimet e popujve që pushtuan gadishullin Ballkanik. Të tërhequr në mal, ata e mbajtën të paprekur flakën e pavarësisë së tyre. Kështu, në mesin e shekullit modern, ata ende ruajnë në jetën e tyre zakonet patriarkale, të ashpra dhe ndonjëherë tmerrësisht mizore, të cilat përbëjnë ligje të forta në shoqërinë e tyre.

Qeliza bazë e kësaj shoqërie origjinale është familja. Disa familje me prejardhje të njëjtë formojnë organizimin ndërmjetës midis familjes dhe fisit, i cili quhet “Mëhallë”. Kreu i “Mëhallës” që rekrutohet me votim quhet Gijopar. “Mëhallarët” e bashkuar formojnë fisin, kreu i të cilit quhet “Bajraktar”, që do të thotë rojtari i flamurit.

Lëvizja e rizgjimit kombëtar të shqiptarëve gjatë shekujve u mbështet veçanërisht nga kolonitë e shqiptarëve të emigruar në Amerikë, Francë, Angli, Rumaniaetj. Manifestimi i parë i pavarësisë së Shqipërisë ndodhi në vitin 1912 kur patrioti Ismail Qemali thirri një kongres kombëtar në Vlorë, ku u shpall pavarësia. Momenti ndërkombëtar ishte i favorshëm sepse Italia dhe Austria, të cilat i trembeshin ekspansionit sllav në gadishullin ballkanik, e panë me sy të mirë ringjalljen e shtetit shqiptar.

Fatkeqësisht, pikërisht në këtë kohë në Shqipëri filluan grindje të tmerrshme civile dhe vëllavrasëse, që të mos fitohej pavarësia. Konferenca e Londrës e vitit 1914 përcaktoi karakterin e Shqipërisë si një principatë kushtetuese dhe trashëgimore, nën garancinë e Fuqive të Mëdha.

Princ Vidi, i cili ishte sundimtari i parë shqiptar, qëndroi në fron vetëm për disa muaj. Ai nuk mund të zotëronte shpirtin e këtij populli. Anarkia ishte edhe më e madhe se më parë. Në fillim të luftës botërore, Shqipëria po humbte sërish pavarësinë e saj mezi të fituar.

Gjatë Luftës Botërore, Shqipëria u sundua dhe u pushtua ushtarakisht nga austro-hungarezët, grekët, francezët dhe italianët. Gjatë kësaj kohe, Ahmet Zogu, pothuajse 20 vjeçar, organizoi një kongres të madh mbarëshqiptar në Elbasan, duke u shfaqur që nga ajo kohë si një udhëheqës i ardhshëm i popullit të tij.

Gjatë konferencës së paqes, Ahmet Zogu mori pjesë në organizimin e kongresit të Lushnjes, i cili zgjodhi një përfaqësi kombëtare. Me këtë rast Ahmet Zogu, në moshën 26-vjeçare, u emërua ministër i Brendshëm në qeverinë që u formua dhe disa vite më vonë u bë edhe kryeministër dhe president i Republikës së Shqipërisë. Gjatë kësaj kohe, ai udhëhoqi trupat kombëtare të Shqipërisë drejt fitoreve të shumta, në betejat civile që ishin rend dite. Në vitin 1924, pas një komploti që përmbysi qeverinë, iu desh të strehohej në Jugosllavi, prej nga u kthye pas një viti, duke rimarrë sërish kryeqytetin e vendit të tij me ndihmën e ushtrisë.

Më 1 shtator 1928, republika shqiptare u shndërrua në një monarki të trashëgueshme nën skeptrin e Ahmet Zogut. Që atëherë, Shqipëria është kthyer në një vend rendi, i cili ka përvetësuar plotësisht nga perëndimi format e jetës së qytetëruar”.

Z. Basile Dogani thotë për trazirat e fundit:

“Sipas informacioneve të mia, të ashtuquajturat “turbullime në Shqipëri” zbresin në përpjekjet e një grushti politikanësh që nuk pajtohen me idenë e rendit. Gjithçka u qetësua që në ditën e parë dhe në Shqipëri ka një heshtje të plotë”.