Richard N. Haass: Banda e re e të Katërve
Banda e të Katërve ishte emri që iu dha katër zyrtarëve të lartë kinezë të lidhur ngushtë me disa nga tiparet më radikale të Revolucionit Kulturor. Ata u përhumbën në luftën për pushtet që pasoi vdekjen e Mao Zedong-ut, pas së cilës ata u arrestuan, u dënuan për krime të ndryshme dhe u burgosën.
Tashmë, pesëdhjetë vjet më vonë, një Bandë e re e të Katërve është shfaqur: Kina, Irani, Koreja e Veriut dhe Rusia. Ky grupim nuk është një aleancë formale e angazhuar për të mbrojtur njëri-tjetrin. Por është një rreshtim i nxitur nga antipatia e përbashkët ndaj rendit botëror ekzistues të udhëhequr nga SHBA-ja dhe përmban shkëmbime të ndërsjella mbështetjeje ushtarake, ekonomike dhe politike.
Kjo Bandë e të Katërve kërkon të parandalojë përhapjen e liberalizmit perëndimor brenda vendit, të cilin ata e shohin (me saktësi) si një kërcënim për mbajtjen e tyre në pushtet dhe për sistemet politike autoritare që ata drejtojnë. Ata gjithashtu kundërshtojnë udhëheqjen e SHBA-së jashtë vendit, duke përfshirë normat që Shtetet e Bashkuara dhe partnerët e saj përqafojnë, mbi të gjitha ndalimin e marrjes së territorit me kërcënim ose përdorimin e forcës.
Mbështetja e ndërsjellë e bandës merr disa forma. Në prag të pushtimit të Ukrainës në shkurt 2022, Kina nënshkroi një marrëveshje me Rusinë duke deklaruar se miqësia e tyre e ndërsjellë nuk kishte “kufizime”, ndërsa Rusia shprehu mbështetjen për pozicionin e Kinës ndaj Tajvanit. Që atëherë, Kina i ka bërë jehonë fjalëve ruse për luftën në Ukrainë, duke fajësuar NATO-n për të dhe duke përforcuar dezinformimin rus.
Në fushën ekonomike, Kina ka kundërshtuar sanksionet e luftës kundër Rusisë, është importuesi më i madh në botë i naftës iraniane dhe ka subvencionuar prej kohësh Korenë e Veriut. Ushtarakisht, Irani i ka ofruar Rusisë raketa dhe dronë, Koreja e Veriut ka siguruar predha artilerie dhe Kina duket se ka ofruar teknologji me përdorim të dyfishtë dhe inpute industriale me aplikime ushtarake që SHBA-ja dhe aleatët e saj janë përpjekur t’i mbajnë larg nga duart e Rusisë. Rusia thuhet se ka reaguar duke ndihmuar këto vende në përmirësimin e programeve të tyre bërthamore, raketore ose nëndetëse dhe duke shkëmbyer informacione rreth sistemeve të armëve perëndimore të mbledhura nga lufta e saj me Ukrainën.
Fatkeqësisht, asnjë politikë e vetme apo e thjeshtë nuk do të mjaftojë për të kundërshtuar këtë rreshtim. Nuk ka asnjë mundësi diplomatike për të shfrytëzuar ndarjet mes tyre, ndryshe nga fillimi i viteve 1970, kur SHBA-ja përdori tensionet kino-sovjetike për të tërhequr Kinën drejt Perëndimit. Duke i ndërlikuar më tej gjërat, Kina është thelbësisht e ndryshme nga tre vendet e tjera. Ajo është e integruar në ekonominë globale dhe një partner i madh tregtar për shumë vende në orbitën e sigurisë perëndimore. Përpjekjet për të izoluar ekonomikisht Kinën ose për të përdorur tregtinë dhe investimet për të formësuar sjelljen e saj do të kenë ndikim të kufizuar.
Kina qëndron gjithashtu e vetme në mesin e katër vendeve në përpjekjen për të mos përmbysur rendin ekzistues ndërkombëtar aq sa ta përkulë atë drejt synimeve të saj të politikës së jashtme. Irani, Koreja e Veriut dhe Rusia janë shumë më pak të integruara në ekonominë globale, megjithëse kanë njëri-tjetrin si burim importesh dhe tregjesh, dhe Irani dhe Rusia kanë partnerë të tjerë tregtarë. India mbetet një blerës kryesor i energjisë dhe armëve ruse. Dhjetëra të ashtuquajtura vende të Jugut Global kanë refuzuar të dënojnë agresionin rus në Ukrainë ose të mbështesin sanksionet kundër Rusisë.
Koreja e Veriut është më e izoluara nga të katër këto vende, por cenueshmëria e saj ndaj sanksioneve është e kufizuar nga interesi i Kinës për ta parandaluar atë nga kolapsi, nga frika e destabilitetit në kufirin e saj dhe një Koreje të bashkuar të lidhur me Perëndimin. Rusia, duke pasur parasysh mbështetjen e saj në artilerinë e Koresë së Veriut, gjithashtu ka të ngjarë t’i japë regjimit të Kim Jong-ut një ndihmë më të madhe.
Për t’u përballur me këtë sfidë, SHBA-ja, në koordinim me Korenë e Jugut, mund të shqyrtojë lehtësimin e sanksioneve në këmbim të hapave të Koresë së Veriut për të kufizuar shkallën e programeve të saj bërthamore dhe raketore. Lidhjet e ngushta midis SHBA-së dhe Koresë së Jugut duhet të punojnë për të dekurajuar agresionin e Koresë së Veriut.
Rusia, nga ana e saj, nuk duhet të mbizotërojë mbi Ukrainën. Kjo kërkon vazhdimin e mbështetjes afatgjatë ushtarake për Ukrainën, ndërkohë që zgjeron garancitë e sigurisë dhe anëtarësimin në Bashkimin Evropian, të gjitha këto do t’i sinjalizonin Vladimir Putinit se ai gabon kur mendon se mund t’i rezistojë Perëndimit. Kjo nuk do të sillte paqe, por mund të përgatiste terrenin për diplomacinë që i jep fund luftimeve dhe ruan pavarësinë e Ukrainës. Mbështetja për Ukrainën i tregon gjithashtu Kinës se nuk duhet të presë liri veprimi në lidhje me Tajvanin.
Në rastin e Iranit, prioriteti afatgjatë duhet të jetë garantimi – nëpërmjet diplomacisë ose kërcënimit ose përdorimit të forcës ushtarake – që ai të mos zhvillojë armë bërthamore. Synimet e menjëhershme duhet të jenë ndalimi i mbështetjes së Teheranit për delegatët e tij që bëjnë kërdinë në të gjithë Lindjen e Mesme (pa dyshim më e lehtë të thuhet sesa të bëhet) dhe të parandalohet që lufta Izrael-Hamas të shndërrohet në një konflikt rajonal (të cilin Irani mund të mos e dëshirojë, duke pasur parasysh sfidat e brendshme).
Kina paraqet sfidën më të ndërlikuar nga të katër vendet, për shkak të ambicieve të saj strategjike dhe vullnetit për të përdorur peshën e saj ekonomike dhe fuqinë ushtarake për të arritur objektivat e saj. Dialogu, parandalimi dhe, nganjëherë, siguria do të kërkohen për të ndikuar në sjelljen kineze dhe për të nxitur interesin e saj në ruajtjen e aksesit në teknologji dhe tregje.
SHBA-ja dhe partnerët e saj duhet të supozojnë se kjo shtrirje e re do të vazhdojë dhe potencialisht do të thellohet. Kjo nuk duhet të përjashtojë kontaktet diplomatike, të cilat janë një mjet, jo një favor. Diplomacia përforcon mesazhin se qëllimi i SHBA-së është ndryshimi i politikave, jo ndryshimi i regjimit, sepse ndryshimi i regjimit është i paarritshëm dhe mund të nxisë edhe më pak përmbajtje mes Bandës së Katërve.
Ndikimi i SHBA-së dhe ai i Perëndimit do të pasqyrojë gjithashtu fuqinë e SHBA-së dhe Perëndimit. Kjo nënkupton nevojën për të riparuar bazat industriale të mbrojtjes në të gjithë SHBA-në, Evropën dhe Indo-Paqësorin, dhe për të rritur dhe integruar aftësitë ushtarake për të llogaritur mundësinë e një konflikti multirajonal. Për më tepër, Perëndimi duhet të krijojë zinxhirë furnizimi për mallra kritike që nuk mbështeten në këto katër vende.
SHBA-ja gjithashtu duhet të modernizojë arsenalin e saj bërthamor në përgjigje të akumulimit bërthamor masive të Kinës (dhe atij të pamëshirshëm të Koresë së Veriut) dhe mundësisë që marrëveshja e Re START me Rusinë të përfundojë në vitin 2026. Në vend, SHBA-ja duhet të reduktojë borxhin e saj në rritje (tani më i lartë se PBB-ja e saj) dhe të parandalojë ndarjet e saj politike që të ndërhyjnë në angazhimet e saj ndërkombëtare.
Por mjeti kryesor për të luftuar Bandën e të Katërve është një kundër-rreshtim efikas. Për fat të mirë, ai tashmë ekziston në rrjetin e aleancave dhe partneriteteve në Evropë dhe Indo-Paqësor. Sfida për SHBA-në është të sigurojë praninë dhe parashikueshmërinë që kërkojnë marrëdhënie të tilla. Për partnerët e Amerikës, sfida është të kontribuojnë më shumë drejt mbrojtjes së përbashkët dhe të koordinojnë politikat për të përballuar sfidat e përbashkëta – përfshirë ato sfida që përbën Banda e të Katërve.