Fritz Radovani: Kush t’vrau pafaj o At Anton Harapi?
20 FRUER 1946.
“Po, mos harroni ju se, unë jam shqiptar”!
At Anton Harapi OFM, asht le në Shirokë pranë Shkodrës më 5 Janar 1888, dhe asht pushkatue në Tiranë, pranë lumit Lana me 20 Fruer 1946. Një françeskan i kulluem! Atdhetar i përkushtuem, dijetar e filozof pa ma të voglën kreni. Shkrimtar plot talent. Një predikatar i adhuruem nga rinia shkodrane, me cilsitë e një oratori të spikatun modern.
Klerik i paisun me të gjitha virtytet e paraardhësve të vet, në shërbim të “Atdheut dhe të Fesë”!
I Nderuemi At Justin Rrota OFM, shkruen: “At Anton Harapi ka kenë anti-italian, prandej u zgodh At Antoni në dërgatën e 12 prillit 1939, për me u tregue atyne qëndrimin e klerit katolik shqiptar”.
Ishte viti 1943… Tokat shqiptare filluen me u skuqë prej gjakut të luftës civile “nacional – çlirimtare” të partizanëve “tanë”, me “yllin e kuq” të Titos në ballin e Enver Hoxhës…
Lexoni me kujdes: AT ANTON HARAPI E PRANOI DETYREN NË REGJENCËN SHQIPTARE (1943), “ME KUSHT: MOS ME NËNSHKRUE ASNJË DËNIM ME VDEKJE”! (Dosja 1068)
A ka ngja kjo në ndonjë vend tjetër në botë?!..
A e mbajti fjalen At Antoni?
Me 4 shkurt 1944 hyni tek Xhafer Deva, dhe i tha: “Mosni bre kështu, o Xhafer, edhe komunistët janë vllaznit tonë, po a bahet kështu”?!…
Dhe prani pushka… “Vllaznit” nuk e harruen! Porsa e pushkatuen, Enver Hoxha njoftoi Titon: “E vramë Patër Antonin”!
At Anton Harapi përfaqsonte për gjermanët, mendsinë e një inteletuali eerëndimor, europiano-qendror, i formuem në Austrinë e para Luftës së Dytë Botnore dhe nga ana tjetër si meshtar katolik, paraqitej virtualisht i paprekshëm prej korrupsionit tradicional oriental e prej bizantizmit aziatik.
Shpesh persëriste: “Mos harroni ju se, unë jam shqiptar! … Pra, për të rrojtë vllaznisht nuk asht nevoja të hjekim besimin, por kusht i parë asht të hjekim fanatizmin në besim”.
At Antoni refuzoi largimin nga Shqipnia para vitit 1944, dhe mbas vitit 1945 e arrestojnë, kur Rregjenti Cafo Beg Ulqini i propozoi të shkonte në një streh të tij nga Tokat e Malit të Zi, ndër shpella. At Antoni u përgjegj: “Kam punue për Shqipni e ballafaqas. Nuk pres shpërblim, por as dënimi nuk ka pse më pret! Bashkatdhetarët e dijnë se kurrë nuk i tradhëtova, me ta vuejta, për ta punova, me ta qindrova. Me ta edhe do t’ vdes”! (Dishmi e C. B. Ulqinit).
Drejtë bregut të lumit Lana… Tiranë, 20 Fruer 1946..: Binte shi. Disa gropa ishin kthye në brraka ujë… “Frati hidhte hapat me kujdes, duke ngritur herë – herë kindët e zhgunit, për të mos iu stërpikur nga baltat… Njëni prej ekzekutuesëve e shikoi dhe i tha:
Mos ki dert, o prift, se tek balta ke për të përfunduar!.. Frati vazhdoi rrugën dhe ia këthei:
“Atje tek po shkoj, due të shkoj i panjolla, ashtu siç kam kenë tanë jeten time”!…
Shkoi pranë gropës dhe tha: “I bekoi vrasësit e i fali për aktin që do të kryejnë”.
“Shpirtin Zotit, trupin Tokës”… Pikrisht asaj Tokë Amtare, për të cilën u ba flij…
Edhe pse i pat të gjitha mundësitë mos me u ra në dorë komunistëve vllavrasës.
Një parashikim i saktë i tij në vitin 1946 (e ndoshta, i papersëritshëm!): “SHQIPNIJA U FITUE ME GJAK; ME GJAK, EDHE PO MBAHET E ROBNUEME. DO TË VIJ DITA E, ME PAQË E DREJTËSI DO TË FITOHET”!
Thanja e At Antonit, para gjyqit komunist në muejn Fruer 1946, kur po gjykohej dhe u dënue nga Gjyqi Ushtarak në Tiranë me kryetar major Hirakli Bozo, antarë Tonin Jakova (major) dhe Gjon Banushi, sekretar Thoma Rino. (Dosja 1068).
Dikund… ndër brigjet e lumit Lana, do të gjeni një ditë testamentin e tij lapidar: “A e dini se çdo ndertesës i vehen temelet n’dhe? Edhe pse n’ vorr, në hijshim duhet t’jemi gurt e temelit t’njasaj binaje t’cillën sot e quejm Shqypni”?!
***
Do të vij ajo Ditë e Lumnueshme kur të shohim me sy si brij lumit Lana: Plumbat rrzuen përdhe trupin e At Anton Harapit, po shpirti i tij shkoi në Lumninë e Perjetëshme! “Po shkruej shka dishmuene vrastarët! E tymnaja vazhdoi disa minuta…”.
Melbourne, 19 Fruer 2025.