Shtetet e Bashkuara dhe Kosova: Nga një marrëdhënie e veçantë në një marrëdhënie më të ndërlikuar

Elez Biberaj

Fjala në konferencën mbi marrëdhëniet e Kosovës me Shtetet e Bashkuara, mbajtur ne Universitetin George Washington, me 18 shkurt 2025.

Shtetet e Bashkuara dhe Kosova kanë pasur një marrëdhënie të shumëanshme dhe shumë të veçantë. Si çdo marrëdhënie dypalëshe, asimetrike, edhe kjo marrëdhënie ka kaluar nëpër faza të ndryshme, duke përjetuar transformime të rëndësishme – nga periudhat e ndërveprimeve intensive, konvergjencës së interesave, dhe një nivel të lartë bashkëpunimi dhe bashkërendimi të politikave, në një marrëdhënie më të ndërlikuar, e cila ndonjëherë është karakterizuar nga mosmarrëveshjet mbi çështje themelore.

Shtetet e Bashkuara kanë qenë forca shtytëse për çlirimin e Kosovës, shpalljen e pavarësisë dhe konsolidimin e shtetformimit.

Administratat e njëpasnjëshme amerikane, republikane dhe demokratike, kanë ndjekur një politikë të qëndrueshme ndaj Kosovës. Vizioni i Amerikës për Kosovën ka qenë një vend i qëndrueshëm, i begatë dhe demokratik, me institucione të forta të pavarura, qeverisje të mirë, respekt për shtetin e së drejtës, respektimin e të drejtave të pakicave dhe marrëdhënie të mira me fqinjët.

Për dekada të tëra, SHBA-ja është angazhuar në mënyrë të qëndrueshme për të ndihmuar Kosovën të përballet me sfidat e saj të brendshme dhe të jashtme, duke nxitur qendrueshmërinë dhe demokratizimin e saj dhe duke ofruar mbështetje të konsiderueshme diplomatike, politike, ekonomike dhe ushtarake. SHBA luajti një rol të drejtpërdrejtë dhe udhëheqës në sigurimin e pozitës ndërkombëtare të Kosovës. Përpjekjet e diplomacisë publike amerikane në emër të Kosovës ishin të rëndësishme në sigurimin e njohjes nga më shumë se 100 vende. Shtetet e Bashkuara luajtën gjithashtu një rol kyç në mbrojtjen e çështjes së Kosovës në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë, e cila vendosi se shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk shkelte të drejtën ndërkombëtare. Kosova gëzonte mbështetje të gjerë dypartiake dhe ishte në qendër të vëmendjes së nivelit të lartë. Udhëheqësit dhe zyrtarët kosovarë gëzonin qasje të pazakontë ndaj politikëbërësve kryesorë amerikanë. Në dekadat e fundit, SHBA ka dhënë rreth 2 miliardë dollarë ndihmë. Një kontigjent i trupave amerikane është pjesë e KFOR-it, i cili mbron sigurinë e Kosovës.

Nga ana e saj, Kosova ka qenë një aleat i vendosur amerikan, një partner i rëndësishëm në Ballkan dhe një mbështetës i veprimeve të politikës së jashtme amerikane. Ajo ka ndarë objektivat amerikane për të kundërshtuar ndikimin rus dhe kinez dhe përpjekjet e tyre destabilizuese në rajon. Me kërkesën e Uashingtonit, ajo ka pranuar edhe refugjatët afganë. Kosova është padyshim vendi më pro-amerikan në Evropë. Shumë shqiptarë kanë arritur ne përfundim se marrëdhënien me Shtetet e Bashkuara janë të përhershme dhe vendimtare për mirëqenien e Kosovës.

Falë mbështetjes së Amerikës, Kosova është një histori suksesi. Ajo ka bërë përparim të ndjeshëm në konsolidimin e shtetit të saj, ka një rend demokratik funksionues, një ekonomi tregu dhe marrëdhënie të mira me të gjithë fqinjët e saj, me përjashtim të Serbisë. Kosova nuk ndryshon në mënyrë të konsiderueshme nga fqinjët e saj sa i përket qeverisjes, sundimit të ligjit, institucioneve të pavarura, mbrojtjes së pakicave, respektimit të të drejtave të njeriut, lirive të shtypit dhe mbajtjes së zgjedhjeve të rregullta.

Përkundër këtij përparimi, Kosova është në fazë kalimtare. Sfida më e madhe e saj është kërcënimi nga Serbia. Njëzet e pesë vjet pas përfundimit të luftës së vitit 1999, Beogradi vazhdon të minojë sovranitetin e Kosovës, duke mbështetur strukturat paralele në veri, duke nxitur incidente të dhunshme dhe duke punuar kundër anëtarësimit të Kosovës në institucionet ndërkombëtare.

Ndërsa bota ka ecur përpara, shqiptarët dhe serbët mbeten peng i së kaluarës së tyre të trazuar. Ata ende e shohin marrëdhënien e tyre si çdo fitore për njëren pale është humbje për palen tjetër. Me vizionet konkurruese të marrëdhënies së tyre, të dy palët nuk kanë arritur të marrin përgjegjësinë dhe të çojnë përpara procesin e pajtimit. Ndërsa Kosova kërkon njohjen nga Beogradi, Serbia përpiqet për një ndarje de facto dhe deri tani ka kundërshtuar çdo zgjjidhje që do të forconte sovranitetin e Kosovës.

SHBA dhe BE kanë punuar ngushtë për të lehtësuar një dialog midis Prishtinës dhe Beogradit, duke trajtuar një sërë çështjesh me shpresën se në fund të procesit do të kishte një pajtim dhe Serbia do ta njihte Kosovën. Bisedimet e lehtësuara nga BE çuan në nënshkrimin e një sërë marrëveshjesh në 2013 dhe 2015, duke parashikuar integrimin e autoriteteve policore dhe gjyqësore në veri në sistemin e Kosovës, reciprocitetin e targave dhe, më e diskutuara, krijimin e një asociacioni të komunave me shumicë serbe.

Ndërsa disa nga marrëveshjet u zbatuan, marrëveshja që kërkonte një asociacion të komunave me shumicë serbe shkaktoi mosmarrëveshje të mëdha. Pothuajse menjëherë, Beogradi dhe Prishtina ofruan interpretime të ndryshme të marrëveshjes. Beogradi këmbëngul se asociacioni duhet të ketë fuqi ekzekutive – një vijë e kuqe për të gjitha forcat e mëdha politike në Kosovë. Shumë shqiptarë besonin se marrëveshja ishte me të meta dhe se procesi i dialogut ishte në thelb një përpjekje për të ri-negociuar pavarësinë. Sipas tyre, SHBA dhe BE po e detyronin Prishtinën të bënte lëshime, ndërsa nuk ushtronin trysninë e duhur ndaj presidentit Aleksandar Vuçiç për të njohur Kosovën.

Krijimi i Dhomave të Specializuara në Hagë ishte gjithashtu një çështje tepër polarizuese. Shqiptarët e shihnin themelimin e Gjykatës Speciale si një sulm ndaj sovranitetit të Kosovës dhe si një përpjekje për të barazuar krimet e Serbisë me krimet shqiptare. Padia e presidentit Hashim Thaçi në qershor të vitit 2020, ndërsa ai ishte rrugës për në Shtëpinë e Bardhë për një takim me Presidentin Trump dhe Presidentin Vuçiç, u pa si nga mbështetësit dhe kundërshtarët e tij si një ngjarje tejet poshtëruese.

Qeveria e Kosovës u përball me sfida në rritje në balancimin e përparësisë së shtrirjes së autoritetit të saj në veri me thirrjet për të pranuar kërkesat serbe, të cilat synonin qartë pakësimin e sovranitetit të Kosovës. Udhëheqësit e Prishtinës nuk ishin në gjendje të propozonin një alternativë të besueshme për marrëveshjen e asociimit apo të zhvillonin një politikë koherente ndaj pakicës serbe. Ndërkohë, ata u përballën me situatën e parehatshme ku SHBA, aleati i tyre kryesor, gradualisht, por me pamedyshje, po ndryshonte politikat e saj dhe, sipas tyre, po merrte gjithnjë e më shumë anen e Serbinë. Shumë shqiptarë nuk mund ta kuptonin se si Uashingtoni nuk shfaqte mbeshtetje për qëndrimin e Prishtinës dhe se si fuqitë perëndimore, që kishin ndërmarrë fushatën ushtarake që çliroi Kosovën, nuk e shihnin Serbinë nëpërmjet prizmit të tyre. Por SHBA dhe aleatët e saj evropianë nuk e kishin parë kurrë Serbinë nëpërmjet prizmit të Kosovës dhe qëndrimi i tyre ndaj Kosovës ishte tani pjesë e një konteksti më të gjerë, rajonal. Presidenti Vuçiç ishte rehabilituar – vetëm shqiptarët kujtonin lidhjet e tij me regjimin e Millosheviçit – dhe tani shihej si një aktor i rëndësishëm për çështje të ndryshme.

Pavarësisht mosmarrëveshjeve të shfaqura dhe momenteve të tensionit lidhur me bllokimin e bisedimeve me Serbinë, Prishtina bashakëpunoi ngushtë me Uashingtonin. Udhëheqës të lartë, si presidentët Thaçi, Fatmir Sejdiu, Atifete Jahjaga dhe kryeministrat Isa Mustafaj, Ramush Haradinaj dhe Avdullah Hoti mbështetën imazhin e lidhjeve të forta dhe bashkëpunimi vazhdoi të zgjerohej në të gjitha fushat.

Pas zgjedhjes së tij si president, Hashim Thaçi vendosi që ai, në vend të kryeministrit, siç ishte praktika deri atëherë, të udhëhiqte bisedimet me Serbinë. Ky u bë një proces negociues shumë i personalizuar, dhe aktorë të tjerë vendor u menjanuan. Pas një sërë takimesh me Vuçiçin, në verën e vitit 2018 Thaçi propozoi atë që ai e quajti si një “korrigjim kufijsh” me Serbinë. Plani i tij nxiti përçarje të brendshme dhe dallimet serioze u shfaqën midis Thaçit dhe kryeministrit Ramush Haradinaj, i cili e denoncoi presidentin si gërmuesin e rëndë të pavarësisë së Kosovës. Dialogu me Serbinë u ndërpre në dhjetor 2018, kur Haradinaj vendosi tarifa 100% për mallrat nga Serbia.

Marrëdhënia e fortë dhe e gjithëaneshme e Kosovës me Shtetet e Bashkuara u provuan ashpër me arrdhjen në pushtet të kryeministrit Albin Kurti. Kurti shënoi një fitore mbresëlënëse në zgjedhjet e vitit 2021, duke siguruar 58 nga 120 vende në parlament. Ai kishte një mandat më të fortë se çdo udhëheqës tjetër që nga pavarësia për të marrë vendime të veshtira në avancimin e procesit të pajtimit me Serbinë.

Që në fillim, Kurti e bëri të qartë se dialogu nuk ishte në krye të axhendës së tij. Ai me ngurrim mori pjesë në bisedimet me Serbinë, por nuk u arrit shumë përparim. Në mars të vitit 2023, Kurti dhe Vuçiçi pranuan një marrëveshje të ndërmjetësuar nga BE, e njohur si Marrëveshja e Ohrit, që synonte normalizimin e plotë të marrëdhënieve. Marrëveshja e Ohrit ofron një plan udhëzuese për zbatimin e marrëveshjeve të mëparshme, parashikon një nivel të vetë-qeverisjes për pakicën serbe dhe njohjen reciproke të simboleve shtetërore. Marrëveshja nuk kërkon që Beogradi të njohë Kosovën, por ajo e pengon Serbinë të bllokojë anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare. Ndërsa Vuçiç pranoi gojarisht marrëveshjen, ai refuzoi ta nënshkruante atë. Kryeministrja Ana Brnabiç më pas i dërgoi një letër Brukselit, duke deklaruar se Serbia nuk mund të zbatonte disa pjesë të marrëveshjes që nënkuptonte njohjen de facto nga Beogradi të Kosovës.

BE këmbënguli se marrëveshja ishte detyruese dhe u kërkoi të dy palëve ta zbatonin atë. Kurti shprehu gatishmërinë për të nënshkruar marrëveshjen, por ai këmbënguli se Kosova nuk do të vazhdojë me zbatimin nëse Vuçiçi nuk nënshkruan gjithashtu marrëveshjen dhe nuk e tërheq letrën e Brnabiçit.

Ndërkohë, gjendja në veri u përkeqësua, me një seri incidentesh të dhunshme. Anëtarët serbë të parlamentit, kryebashkiakët, gjyqtarët, prokurorët dhe policët dhanë dorëheqjen. Kurti u përgjigj duke ndërmarrë veprime për të integruar veriun në sistemin ligjor dhe administrativ të vendit. Ai çmontoi institucionet paralele, mbylli bankat serbe, mandatoi përdorimin e monedhës EURO dhe rriti praninë e forcave speciale të sigurisë. Kurti përdori një retorikë nacionaliste dhe pohoi se masat e tij kishin çuar në shtrirjen e sovranitetit të Kosovës. Veprimet e tij ishin popullore dhe u mirëpritën nga përkrahësit e tij dhe popullsia në përgjithësi, por ato i dhanë një goditje strategjike Kosovës.

Pavarësisht kërkesave të përsëritura të zyrtarëve amerikanë dhe të BE-së për të bashkërenduar veprime të tilla të diskutueshme në veri, Kurti nuk arriti të tregojë ndjeshmëri ndaj SHBA-së, duke dëmtuar kështu seriozisht marrëdhëniet me aleatin më të rëndësishëm strategjik të Kosovës. Si SHBA ashtu edhe BE vendosën masa ndëshkuese ndaj Kosovës.

Për ironi të fatit, mandati i Kurtit përkoi me atë të Joe Bidenit. Presidenti Biden ishte njohes i mirë i çështjeve shqiptaro-serbe dhe, si senator dhe zëvendëspresident, ishte një nga mbështetësit më të fortë të Kosovës. Anëtarët e lartë të administratës së tij kishin luajtur role të rëndësishme gjatë luftës së vitit 1999 dhe konsideroheshin miq të Kosovës. Në vend që të përfitonte nga këto marrëdhënie personale dhe qasja në shumicën e politikëbërësve të lartë, Kurti arriti të tjetërsojë disa nga mbështetësit më të flaktë amerikanë të Kosovës.

Kurti nuk bëri përpjekje serioze për të mbrojtur dhe ndërtuar marrëdhënien më të rëndësishme të Kosovës. Ai i nënvlerësoi masat ndëshkuese të vendosura ndaj vendit të tij dhe mbajti iluzionin se marrëdhënia me Shtetet e Bashkuara ishte e paprekur. Ai gjithashtu nuk ndërmorri ndonjë përpjekjet të dukshme në rrafshin e diplomacisë publike për të shpjeguar qëndrimin e qeverisë së tij apo për të ofruar një alternativë të besueshme që mund të kishte qenë e pranueshme për Uashingtonin. Ndërsa përpjekjet e diplomacisë publike në vetëvete nuk mund të kishin siguruar zgjidhje të favorshme për Prishtinën, ato mund të kishin kontribuar në zgjerimin e marrëdhënieve dhe një kuptim më të mirë të faktorëvenë të cilët mbështetën politikat e Kosovës.

Kjo ishte në kontrast me qasjen e ndjekur në të kaluarën nga udhëheqësit e Kosovës. Në vitet 1990, Ibrahim Rugova u angazhua në një fushatë të gjerë publike në Shtetet e Bashkuara, duke shpjeguar qëndrimet e Kosovës dhe duke bërë përpjekje për të siguruar mbështetje dhe për të forcuar lidhjet. Ai arriti të ndërtojë marrëdhënie të vlefshme dhe të siguroi mbeshtetje për pozitën e Kosovës. Presidenti Rugova gjithashtu angazhoi bashkësinë e vogël, por me ndikim, shqiptaro-amerikane, e cila luajti një rol të madh në rritjen e ndërgjegjësimit të publikut dhe sigurimin e mbështetjes amerikane. Shqiptaro-amerikanët përdorën një shumëllojshmëri taktikash dhe mediash për të ndikuar tek zyrtarët kryesorë të politikës amerikane – në Shtëpinë e Bardhë, Këshillin e Sigurisë Kombëtare dhe Departamentin e Shtetit. Aktivistët e komunitetit siguruan gjithashtu mbështetje të rëndësishme në Kongres. Ligjvënësit e fuqishëm, si Përfaqësuesi Tom Lantos, Senatori Dennis DeConcini, Senatori Bob Dole, Senatori Joe Biden, Përfaqësuesi Eliott Engel, dhe të tjerë, u bënë mbështetës të fortë të Kosovës. Pas çlirimit, Rugova dhe udhëheqësit e tjerë kosovarë vazhduan në mënyrë krijuese angazhimet për të shtrirë mbeshtetjen e Kosovës në arenën politike dhe mediale amerikane.

Sulmi brutal i Ukrainës nga Rusia në vitin 2022 shkaktoi një ndryshim të ndjeshëm të objektivave të politikës së jashtme amerikane në Ballkan. Administrata Biden u përqëndrua në angazhimin e Serbisë në kontekstin e agresionit të Rusisë kundër Ukrainës. Edhe pse Serbia nën presidentin Vuçiç e kishte minuar vazhdimisht procesin e negociatave me Kosovën, qëndrimet amerikane ndaj Serbisë u zhvendosën në mënyra që minuan pozitën e Kosovës. Moderimi i qëndrimit agresiv të Serbisë ndaj Kosovës zuri vendin e dytë në përpjekjet për të bindur Beogradin të ndryshojë qëndrimin e tij pro-Rusisë.

Mendimi i përgjithshëm është se Kurti i keqmenaxhoi marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara dhe ndoshta shpërdoroi mundësinë më të mirë që pati gjatë periudhës së tij si kryeministër për të çuar përpara ndjeshëm interesat e vendit të tij. Ndërsa veprimet e tij dëmtuan marrëdhëniet e veçanta të Kosovës me Shtetet e Bashkuara, ato nuk duket se e kanë përmirësuar në mënyrë të matshme pozitën e Kosovës. Autoriteti i Prishtinës në veri mbetet i dobët dhe integrimi i serbëve mund të jetë bërë edhe më i vështirë.

Sot, marrëdhënia SHBA-Kosovë është në një pikëkthesë të rëndësishme. Administrata e re Trump dhe zgjedhjet e fundit në Kosovë paraqesin si sfida, ashtu edhe mundësi për të kthyer marrëdhëniet SHBA-Kosovë në rrugën e duhur.

Kosova përballet me një situatë të re gjeo-politike, e cila nuk është domosdoshmërisht në favor të saj. Pikëpamja e Presidentin Trump për politikën e jashtme është transaksionale, Ai ka sjellë ndryshime të thella në kursin e politikës amerikane. Përmirësimi i marrëdhënieve midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë, diplomacia shternguese që po ushtrohet ndaj Ukrainës për të bërë lëshime ndaj Moskës, dhe ndërrime të tjera në strategjinë amerikane sinjalizojnë një largim nga axhenda e mëparshme e Uashingtonit për nxitjen e demokracisë, luftën kundër ndikimit të Rusisë në Ballkan, dhe të sfidimit të autoritarizmit në rritje në rajon.

Administrata Trump ende nuk ka formuluar një strategji të qartë ndaj Ballkanit dhe mbetet për t’u parë nëse Kosova do të jetë në qendër të vëmendjes së administratës. Mesazhi i Presidentit Trump drejtuar Presidentes Vjosa Osmani, me rastin e Ditës së Pavarësisë së Kosovës ishte mesazh pozitiv. Ai shprehu mbështetje të plotë për Kosovën dhe tha se Shtetet e Bashkuara “mezi presin të ndërtojnë një marrëdhënie më produktive me qeverinë e Kosovës gjatë vitit të ardhshëm.”

Por Kosova mbetet shumë e prekshme nga ndryshimi i politikës amerikane dhe peizazhi i ri gjeo-politik. Serbia tashmë ndihet e inkurajuar nga kthimi i Presidentit Trump në Shtëpinë e Bardhë. Në një fjalim në një tubim në Mitrovicën e Sremit me rastin e Ditës së Shtetformimit të Serbisë, më 15 shkurt, Vuçiçi përdori një ton agresiv. Ai deklaroi se Kosova ishte “pjesë e territorit tonë” dhe pretendoi se protestat tre-mujore studentore u nxitën nga të huajt sepse ai refuzoi të “kapitullonte” mbi çështjen e Kosovës. Ai denoncoi në mënyrë specifike USAID-in dhe Fondin Kombëtar për Demokraci (National Endowment for Democracy) për gjoja organizimin e një “revolucioni ngjyrash” që synonte rrëzimin e tij nga pushteti. Vuçiçi mund të përpiqet të përdorë çështjen e Kosovës për të larguar vëmendjen nga trazirat e brendshme në rritje nëpërmjet incidenteve provokuese në veri dhe duke këmbëngulur me kërkesat e tij për një marrëveshje të ngjashme me atë të Dejtonin. Kosovës i mungon kapaciteti për të mbrojtur sigurinë e vet dhe nuk mund ta marrë më si të mirëqenë se KFOR-i do të mbronte sovranitetin dhe integritetin territorial të saj.

Zgjedhjet e fundit të Kosovës, megjithatë, ofrojnë një mundësi. Situata e re kërkon një udhëheqje të pjekur që është në gjendje të ndërmarrë veprime konkrete dhe të qëndrueshme për të rivendosur marrëdhëniet e njollosura të Kosovës me Shtetet e Bashkuara dhe për të kërkuar ndihmën e Uashingtonit në arritjen e një marrëveshjeje me Serbinë që e forcon sovranitetin e saj. Kjo e bën të nevojshme formimin e shpejtë të një qeverie të re. Pavarësisht se kush e formon qeverinë e ardhshme, Kurti apo forcat opozitare, Kosova ka nevojë për një marrëveshje ndërpartiake për të zhvilluar një politikë koherente. Ajo gjithashtu ka nevojë që në poste të rëndesishme të kabinetit të emërohen zyrtarë pragmatikë, me peshë dhe që kanë aftësitë e nevojshme për tu përballuar me situata të ndërlikuara. Në të kaluarën, mungesa e konsensusit për çështje themelore ka dëmtuar qëndrimin e Kosovës dhe ka krijuar keqdashje në rradhët e mbështetësve të saj më të fortë. Duke pasur parasysh pasiguritë që lidhen me ndryshimet e tanishme strategjike dhe faktin se Kosova po vepron nga një pozitë më e dobët, forcave kryesore politike të vendit do t’u duhet të lënë mënjanë interesat e tyre të ngushta politike, të zhvillojnë një qëndrim të përbashkët mbi çështjet thelbësore dhe të hartojnë një rrugë të qartë përpara.

Emërimi i përfaqësuesit të ri special të BE-së për dialogun Kosovë-Serbi paraqet një mundësi për një fillim të ri. Por një marrëveshje midis Kosovës dhe Serbisë që do të shpinte në njohje të ndërsjelltë nuk ka gjasa në mungesë të një angazhimi intensiv diplomatik amerikan. Shtetet e Bashkuara kanë bërë investime të mëdha në Kosovë dhe tani do te duhej ta ndihmonin Kosovën të arrijë më në fund objektivat për të siguruar sovranitetin e saj të plotë dhe për të arritur një paqe të qëndrueshme me Serbinë.

Uashingtoni ka besueshmërinë dhe aftësinë për të ndihmuar Kosovën të formësojë të ardhmen e saj. Një Kosovë sovrane, e qëndrueshme, e begatë dhe demokratike është në interesin kombëtar të SHBA-së.

———————————-

THE UNITED STATES AND KOSOVA: FROM A SPECIAL TO A MORE COMPLEX RELATIONSHIP

Elez Biberaj

Presentation at a conference on U.S.-Kosova relations, George Washington University, February 18, 2025.

***

HAVING MADE SUCH HUGE INVESTMENTS IN KOSOVA, THE U.S. SHOULD NOW HELP IT GET TO THE FINISHING LINE IN ITS EFFORTS TO CEMENT ITS SOVEREIGNTY AND ACHIEVE LASTING PEACE WITH SERBIA.

***

The United States and Kosova have had a unique, multi-faceted, special relationship. As any bilateral, asymmetrical relationship, this one, too, has gone through different phases, experiencing significant transformations – from periods of intensive interactions, convergence of interests, and a high level of cooperation and coordination of policies, to a more complex relationship, which at times has been shaped by discord over fundamental issues.

The United States has been the driving force behind Kosova’s liberation, declaration of independence, and the consolidation of statehood.

Successive American administrations, Republican and Democratic, have pursued a consistent policy toward Kosova. America’s vision of Kosova has been one of a stable, prosperous and democratic country, with strong independent institutions, good governances, respect for the rule of law and minority rights, and good relations with neighbors.

For decades, the U.S. has been engaged in a sustained manner in helping Kosova confront its internal and external challenges, promoting its stability and democratization, and providing substantial diplomatic, political, economic, and military support. The U.S. assumed a direct and leading role in securing Kosova’s international standing. American public diplomacy efforts on behalf of Kosova were instrumental in securing recognition from more than 100 countries. The United States also played a critical role in defending Kosova’s case at the International Court of Justice, which ruled that Kosova’s declaration of independence did not violate international law. Kosova enjoyed widespread bipartisan support and was the focus of high-level attention. Kosovar leaders and officials enjoyed unusual access to key American policymakers. In the last decades, the U.S. has provided some $2 billion in assistance. A contingent of American troops is part of KFOR, which provides for Kosova’s security.

For its part, Kosova has been a staunch American ally, an important partner in the Balkans, and a supporter of U.S. foreign policy actions. It has shared the U.S. objectives of countering Russian and Chinese influence and destabilizing efforts in the region. At Washington’s request, it has also accepted Afghan refugees. Kosova is no doubt the most pro-American country in Europe. Many Albanians have come to view the relationship as permanent and crucial to Kosova’s wellbeing.

Thanks in great part to America’s support, Kosova is a success story. It has made significant progress in consolidating its statehood, it has a functioning democratic order, a market economy, and constructive relationships with all its neighbors, with the exception of Serbia. Kosova does not differ substantially from its neighbors in terms of governance, rule of law, independent institutions, protection of minorities, respect for human rights, press freedoms and holding orderly elections.

Despite this progress, Kosova is in a transitional phase. Its biggest challenge is the threat from Serbia. Twenty-five years after the end of the 1999 war, Belgrade continues to undermine Kosova’s sovereignty, supporting parallel structures in the north, instigating violent incidents, and working against Kosova’s membership in international institutions.

While the world has moved on, Albanians and Serbs remain hostage of their troubled past. They still view their relationship in terms of a zero-sum game. With competing visions of their relationship, the two parties have failed to take ownership and advance the reconciliation process. While Kosova seeks recognition from Belgrade, Serbia strives for a de facto partition and thus far has rejected any outcome that would strengthen Kosova’s sovereignty.

The U.S. and the EU have worked closely to facilitate a dialogue between Prishtina and Belgrade, addressing a series of issues with the hope that at the end of the process there would be a reconciliation and Serbia would recognize Kosova. The EU-facilitated talks resulted in the signing of a series of agreements in 2013 and 2015, providing for the integration of police and judicial authorities in the north into Kosova’s system, reciprocity of license plates, and, most controversial, the establishment of an association of Serbian majority municipalities.

While some of the accords were implemented, the agreement calling for an association of Serbian majority municipalities became a major point of disagreement. Almost immediately, Belgrade and Prishtina offered different interpretations of the agreement, with Belgrade insisting that the association must have executive powers – a red line for all major political forces in Kosova. Many Albanians came to believe that the agreement was flawed and that the dialogue process was essentially an attempt to re-negotiate independence. In their view, the U.S. and the EU were compelling Prishtina to make concessions, while failing to apply adequate pressure on President Alexandar Vucic to recognize Kosova.

The establishment of the Specialist Chambers at the Hague was also a hugely polarizing issue. Albanians viewed the establishment of the Special Court as an attack on its sovereignty and as an attempt to equate Serbia’s crimes with Albanian crimes. President Hashim Thaci’s indictment in June 2020, while he was on his way to the White House for a meeting with President Trump and President Vucic, was seen by both his supporters and opponents as a hugely humiliating event.

Kosova’s government faced increased challenges in balancing the priority of extending its authority in the north with requests to accommodate Serbian demands, which were clearly aimed at diminishing Kosova’s sovereignty. Prishtina leaders were unable to propose a credible alternate option to the association agreement or develop a coherent policy toward its Serbian minority. Meanwhile, they faced the uncomfortable situation where the U.S., its key ally, was gradually, but unmistakenly, shifting its policies and, in their view, was increasingly siding with Serbia. Many Albanians could not understand Washington’s lack of a display of sympathy for Prishtina’s position and how Western powers, that had launched the military campaign that liberated Kosova, did not view Serbia through their prism. But the U.S. and its European allies had never seen Serbia through the lens of Kosova, and their posture on Kosova was part of a wider, regional context. President Vucic had been rehabilitated – only Albanians remembered his connections with the Milosevic regime – and was now viewed as an important interlocutor on various issues.

Despite emerging disagreements and moments of strain over the stalemate of talks with Serbia, Prishtina worked closely with Washington. Senior leaders, such as presidents Thaci, Fatmir Sejdiu, Atifete Jahjaga, and prime ministers Isa Mustafaj, Ramush Haradinaj, and Avdullah Hoti sustained the image of strong ties, and cooperation continued to expand in all fields.

After his election as president, Hashim Thaci decided that he, rather than the prime minister, as was the practice until then, would lead the talks with Serbia. This became a highly personalized negotiating process, with little input from other local stakeholders. After a series of meetings with Vucic, in summer 2018 Thaci proposed what he termed as a “border correction” with Serbia. His plan fomented internal divisions and serious policy differences emerged between Thaci and Prime Minister Ramush Haradinaj, who denounced the president as the grave digger of Kosova’s independence. The dialogue came to a halt in December 2018, when Haradinaj imposed 100% tariffs on goods from Serbia.

Kosova’s strong and vibrant relationship with the United States was severely tested with Prime Minister Albin Kurti’s accession to power. Kurti scored an impressive victory in the 2021 elections, securing 58 out of 120 seats in the parliament. He had a stronger mandate than any other leader since independence to make tough decisions in advancing the reconciliation process with Serbia.

From the outset, Kurti made it clear that the dialogue was not at the top of his agenda. He reluctantly participated in talks with Serbia, but not much progress was achieved. In March 2023, Kurti and Vucic accepted a EU-mediated agreement, known as the Ohrid Agreement, aimed at the full normalization of relations. The Ohrid Agreement provides a road map for the implementation of previous agreements, foresees a level of self-management for the Serb minority, and mutual recognition of state symbols. The agreement does not require Belgrade to recognize Kosova, but it prevents Serbia from blocking Kosova’s membership in international organizations. While Vucic orally agreed to accept the agreement, he refused to sign it. Prime Minister Ana Brnabic subsequently sent a letter to Brussels, stating that Serbia could not implement some parts of the agreement that implied Belgrade’s de facto recognition of Kosova.

The EU insisted that the agreement was binding and urged both sides to implement it. Kurti expressed a willingness to sign the agreement, but he insisted that Kosova would not proceed with the implementation unless Vucic also signed the agreement and withdrew Brnabic’s letter.

Meanwhile, the situation in the north deteriorated, with a series of violent incidents. Serb members of the parliament, mayors, judges, prosecutors, and police officers resigned. Kurti responded by taking actions to integrate the north in the country’s legal and administrative system. He dismantled parallel institutions, closed down Serbian banks, mandated the use of the EURO currency, and increased the presence of special security forces. Kurti used nationalist rhetoric and wielded a narrative that justified his measures as having enhanced Kosova’s sovereignty. His actions were popular with his supporters and welcomed by the population at large, but they dealt a strategic setback to Kosova.

Despite repeated requests from American and EU officials to coordinate such controversial actions in the north, Kurti failed to show deference to the U.S., thus seriously undermining relations with Kosova’s most important strategic ally. Both the U.S. and the EU imposed punitive measures on Kosova.

Ironically, Kurti’s term in office coincided with that of Joe Biden. The President was intimately familiar with Albanian-Serbian issues and, as senator and vice president, was one of Kosova’s strongest supporters. Senior members of his administration had played significant roles during the 1999 war and were considered friends of Kosova. Instead of taking advantage of these personal relationships and access to most senior policy makers, Kurti managed to alienate some of Kosova’s most ardent American supporters.

Kurti did not make serious efforts to sustain Kosova’s most important relationship. He dismissed the punitive measures imposed on his country and maintained the illusion that the relationship with the United States was intact. He also failed to engage in public diplomacy efforts to explain his government’s position or offer a credible alternative option that might have been acceptable to Washington. While public diplomacy efforts by themselves could not have shaped policy outcomes favorable to Prishtina, they could have contributed to relationship building and a better understanding of the factors that underpinned Kosova’s policies.

This contrasted with the approach pursued in the past by Kosova’s leaders. In the 1990s, Ibrahim Rugova engaged in extensive public outreach, explaining Kosova’s positions, and making efforts to garner support and strengthen ties. He succeeded in building valuable relationships and affinity for Kosova’s position. President Rugova also engaged the small, but influential, Albanian-American community, which played a major role in raising public awareness and enlisting U.S. support. Albanian-Americans used a variety of tactics and media outreach to key policy officials – at the White House, the National Security Council, and the State Department. Community activists also secured significant support in the Congress. Powerful legislators, such as Rep. Tom Lantos, Sen. Dennis DeConcini, Sen. Bob Dole, Sen. Joe Biden, Rep. Eliott Engel, and others, became strong supporters of Kosova. After liberation, Rugova and other Kosovar leaders continued to make creative use of public outreach in the American policy and media arena.

Russia’s brutal invasion of Ukraine in 2022 caused a significant realignment of U.S. foreign policy objectives in the Balkans. The Biden Administration focused on engaging Serbia in the context of Russia’s aggression against Ukraine. Although Serbia under President Vucic had consistently undermined the negotiation process with Kosova, U.S. attitudes toward Serbia shifted in ways that undermined Kosova’s position. Moderating Serbia’s aggressive stance toward Kosova took second place to efforts to convince Belgrade to change its pro-Russia stance.

There was a widespread recognition that Kurti had mismanaged relations with the United States and perhaps squandered the best opportunity he had during his stint as prime minister to significantly advance his country’s interests. While his actions damaged Kosova’s special relationship with the United States, they do not appear to have measurably improved Kosova’s position. Prishtina’s authority in the north remains tenuous and the integration of Serbs may have become more difficult.

Today, the U.S.-Kosova relationship is at an inflection point. The new Trump administration and the recent elections in Kosova present both challenges and opportunities to get the U.S.-Kosova relationship back on track.

Kosova faces a new geo-political situation, which is not necessarily in its favor. President Trump’s foreign policy view is transactional and he has ushered in deep policy shifts. The emerging thaw in U.S.-Russia relations, the coercive diplomacy being applied against Ukraine to make concessions to Moscow, and other shifts in U.S. strategy, signal a departure from Washington’s previous agenda of promoting democracy, fighting Russia’s push into the Balkans, and challenging growing authoritarianism in the region.

The Trump administration has yet to formulate a clear strategy toward the Balkans and it remains to be seen if Kosova will be the focus of the administration’s attention. The President’s message to President Vjosa Osmani, delivered on February 11, on the occasion of Kosova’s Independence Day was reassuring. He expressed full support for Kosova and said the United States “is looking forward to building a more productive relationship with the Kosovan government in the coming year.”

But Kosova remains most vulnerable to the shift in U.S. policy and the new geo-political landscape. Serbia already feels embolden by Trump’s return to the White House. In a speech at a rally in Sremska Mitrovica on the occasion of Serbia’s Statehood Day, on February 15, Vucic struck an aggressive tone. He declared that Kosova was “part of our territory,” and claimed that the three-month student protests were instigated by foreigners because he refused to “capitulate” on the Kosova issue. He specifically denounced USAID and the National Endowment for Democracy for allegedly sponsoring a “color revolution” aimed at ousting him from power. Vucic could attempt to use the Kosova issue to deflect attention from growing domestic unrest through provocative incidents in the north and by pressing ahead with his demands for a Dayton-like arrangement. Kosova lacks the capacity to provide for its own security and it can no longer take for granted that KFOR would protect its sovereignty and territorial integrity.

Kosova’s recent elections, however, offer an opportunity. The new situation mandates a mature leadership that is able to take concrete and sustained actions to restore Kosova’s tarnished relations with the United States and seek Washington’s help in reaching an accommodation with Serbia that enhances its sovereignty. This necessitates the quick formation of a new government. Regardless of who forms the next government, Kurti or the opposition forces, Kosova needs a cross-party agreement to develop a coherent policy, and pragmatic, heavy-weight senior officials with the necessary skills to navigate complex situations. In the past, lack of consensus on fundamental issues damaged Kosova’s standing and created ill-will among its strongest foreign supporters. Given the uncertainties associated with the current strategic shifts and the fact that Kosova is operating from a weaker position, the country’s main political forces will need to put aside their narrow political interests, develop a unified position on critical issues, and map out a clear way ahead.

The appointment of EU’s new Special Representative for Kosova-Serbia dialogue offers the prospect for a fresh start. But a deal between Kosova and Serbia that would lead to mutual recognition is unlikely in the absence of an intensive American diplomatic engagement. Having made such huge investments in Kosova, the U.S. should now help Kosova get to the finishing line in its efforts to cement its sovereignty and achieve lasting peace with Serbia.

Washington has the leverage, credibility and ability to help Kosova shape its future. A sovereign, stable, prosperous, and democratic Kosova is in the U.S. national interest.