Ndrek Gjini: Votimi i Diasporës, Modelet dhe Debati Global

Nga NDREK GJINI, MA, University of Galway, Ireland

Votimi i diasporës është bërë një element thelbësor i demokracive moderne, duke reflektuar ndryshimet globale në migracion dhe kërkesën për përfshirje politike transnacionale.

Deri në vitin 2020, 141 shtete (ose 70% e vendeve në botë) kanë legalizuar të drejtën e votimit për qytetarët e tyre jashtë kufinjëve të shteteve të tyre.

Në 127 prej këtyre shteteve janë organizuar aktivisht procese zgjedhore që përfshijnë diasporën. Ky fenomen nuk është vetëm një tregues i globalizimit politik, por edhe një fushë debatesh intensive midis përkrahësve të barazisë demokratike dhe kritikëve që lidhen me pengesat praktike. Në këtë shkrim do të analizoj zhvillimet historike, modelet e ndryshme, argumentet pro dhe kundër, si dhe sfidat e votimit të diasporës.

Përhapja Globale dhe Evolucioni Historik

Në vitin 1980, vetëm 21 shtete (13% e botës) njihnin ligjërisht të drejtën e diasporës për të votuar. Ky numër u rrit në 141 deri në 2020, një rritje kjo që pasqyron vetë valët e demokratizimit pas viteve 1990.

Rritja nuk është thjesht sasiore—pasi edhe natyra e zbatimit të këtij fenomeni ka ndryshuar. Nga 115 vende të studiuara, shumica nuk vendosin kufizime strikte për diasporën, megjithëse disa (si Rumania ose Turqia) e kufizojnë votimin bazuar në kohëzgjatjen e mungesës në atë shtet apo dhe me profesionin. Kjo tregon një prirje drejt një qasjeje më fleksibile, por jo universale.

Modelet e Votimit

Nga votimi për zonat lokale nga votuesit kanë ardhur deri tek Parlamenti i Diasporës

Ekzistojnë tre qasje kryesore në votimin e diasporës:

Votimi për zonat lokale nga votuesit kane ardhur.

Shtetet e Bashkuara dhe Mbretëria e Bashkuar lejojnë qytetarët jashtë vendit të votojnë në zonat ku kanë banuar më parë. Kjo siguron integritetin territorial të votimit, por mund të marginalizojë diasporën në procesin vendimtar.

Zonat e Dedikuara për Diasporën.

Franca (ka lënë 11 vende në parlament për diasporën), Italia (4 vende), Portugalia (4 vende), dhe Tunizia (18 vende).Pra të gjithë këto rezervojnë mandate specifike për diasporën. Kjo model garanton përfaqësi direkte, por kërkon struktura administrative komplekse.

Sistemet e Përziera.

Filipinet përdorin një sistem hibrid ku diaspora voton për listat e partive, duke izoluar ndikimin e jashtëm në zgjedhjet lokale.

Çdo model ka avantazhe dhe disavantazhe: Votimi për zonat lokale nga votuesit kane ardhur ruan lidhjen emocionale, ndërsa zonat e dedikuara ofrojnë përfaqësi të qartë. Megjithatë, kompleksiteti logjistik (si regjistrimi dhe transporti i votave) mbetet një pengesë për të dyja llojet e këtyre sistemeve.

Debati: Pro dhe Kundër

Argumentet Pro

Barazia Demokratike: Sipas teorisë së Rainer Bauböck, emigrantët janë “pjesëmarrës legjitimë” me interesa të lidhura me vendlindjen. Mohimi i të drejtës së tyre është një formë diskriminimi bazuar në vendndodhje.

Kontributi Ekonomik: Diasporat në botë dërgojnë rreth 700 miliardë dollarë në vit në vendet e tyre të origjinës. Votimi është një mënyrë për të njohur këto kontribute.

Lidhjet Transnacionale: Votimi forcon identitetin kombëtar dhe mund të nxisë reforma demokratike.

Argumentet Kundër

Pjesëmarrja e Ulët: Në Portugali, vetëm 10% e diasporës votoi në zgjedhjet e 2019, krahasuar me 50% të popullsisë vendase. Kjo nënvlerëson legitimitetin e tyre.

Rreziqet e Sigurisë: Vendet si Rusia kanë shprehur frikë nga ndikimi i jashtëm nëpërmjet manipulimit të votave të diasporës.

Pengesa Administrative: Kërkesat për dokumente identifikimi nga vendi i origjinës ose mungesa e ambasadave në vende të largëta ua kufizojnë mundësinë për të votuar.

Sfidat dhe Rekomandimet

Megjithëse është bërë progres, disa sfida mbeten kritike:

Logjistika: Përdorimi i teknologjisë (votimi elektronik) mund të reduktojë kostot dhe të rrisë pjesëmarrjen.

Edukimi: Fushatat e informimit për procedurat e votimit mund të ua bëjnë më të qartë se sim und të votohet dhe ta shtojë numrin e votuesve nga diaspora.

Legjislacioni Fleksibël: Vendet duhet të balancojnë sigurinë votimit me aksesin për të votuar, duke evituar kufizime të panevojshme (si për shembull në rastin e Shqipërisë ku në mënyrë krejt të pa kuptimtë dhe të pa arsyeshme u kërkohet votuesve të diasporës të kenë domosdosmërisht një ID ose Pasaportë Shqiptare duke mos pranuar dokumentet e idetifikimit të vendeve ku ato jetojnë).

Fenomen i paevitueshëm

Votimi i diasporës është një fenomen i paevitueshëm në epokën e globalizimit, megjithese pasqyron tensionin midis idealit demokratik dhe realiteteve administrative.

Ndërsa argumentet për barazi dhe kontribut ekonomik janë të fuqishme, zbatimi praktik kërkon inovacion dhe ndërgjegjësim. Vende si Franca dhe Filipinet ofrojnë modele të suksesshme, por në tërësi për përfshirjen e efektive të diasporave në votime nuk ekziston një “formulë universale”.

E ardhmja e kësaj të drejte varet nga aftësia e shteteve për të integruar diasporën pa komprometuar sigurinë ose efikasitetin e procesit demokratik.