Gjergji Mihallari: Dashuri në kohën e kolerës…

Tregim

 

Ditët ishin të nxehta, në atë qytet të huaj. Digjnin si saç. Ai përpiqej të qëndronte në atë kthinë të hyrjes apartamentit, ku lëvizte një rrymëz e freskët ajri. Deti që gjendjen në këmbët e qytetit, vetëm sikur shtonte masën e afshit përvëlues. Edhe kur gjendjen në kthinën me ndriçim jo të plotë, për shkak të formës dhe pozicionit të ndërtimit të pallatit ku jetonte familja e të birit me qera, përsëri ndiente squlljen e duarve nga djerëst që mbulonin lëkurën e tyre. Në trup e kishte hequr edhe kanatieren. Mjaftonin ato pantallona të shkurtra që mbante veshur. Në fillim nuk kishte pranuar të hiqte pantallonta normale, duke i thënë të birit, se nuk kishte aspak vapë. Por këmbëngulja e nuses kishte bërë që të pranonte të mbante veshur ato të shkurtrat. Nuk është turp, kishte përfunduar ajo dhe me një buzëqeshje të çiltër kishte shtuar, se pleqtë në këtë vend janë më të rinuar se vetë të rinjtë. Më të vështirë e pati ditët e para me pantallonat e shkurta, kur dilte në rrugë dhe drejtohej tek shkolla, për të marë nipin pas mbarimit të mësimeve. Kishte përshtypjen se të gjithë vështronin atë, me kuriozitet të fshehtë. Një ngjyrë e kuqe vinte dhe një tjetër i largohej nga fytyra. Vetëm kur takoi atë indiferencën e të tjerëve në rrugë, që largoheshin me shpejtësi në punë të tyre pa kurfarë kurioziteti për njerëzit rrotull tyre,u qetësua. Ishte qytet tepër i madh, miliona banorë që jetonin aty.

Pas përmbysjes së sistemit në vendin e tij, i biri ishte vendosur në këtë qytet të huaj. Disa vite më pas, ishte martuar. Ndërsa ai bashkë me të shoqen vazhduan jetën në qytetin e tyre. Ishin të dy në punë shteti. Nuk e panë të arsyeshme të largoheshin në emigrim. Ndërsa i biri, e zuri vala e turmës. Të gjithë të rinjtë të përfshirë nga dëshpërimi dhe ajo situate kaotike që ekzistonte, përpiqeshin me çdo lloj mënyre dhe mjeti të emigronin  drejt shteteve fqinje. Ai vazhdoi punën dhe pas disa vitesh doli në pension. Po ashtu edhe e shoqja. Kur i biri ngulmonte që ata të shkonin tek ai, burrë e grua qëndronin ditë me rradhë pranë konsullatës së huaj derisa siguronin vizat, dhe niseshin për tek i biri. Qëndrimi i tyre ishte si mbi gjëmba. Nusja përpiqej tu ngrohte shpirtin me fjalët dhe sjelljen e saj, por ata i vriste ai mendimi gryes se po e sfilisnin djalin dhe nusen më shumë në punë. Nëse ata kur ishin vetëm mendonin vetëm për shpenzimet si një familje e vogël, prania e prindërve u shtonte më shumë shpenzimet. Por nusja qëlloi një vajzë shumë e mirë. Sikur të kishte lexuar mendimin e tyre torturues, u kishte shqiptuar si me shaka, se vetëm shtonte pak ujë më tepër në gjellë. Por meraku i prindërve është gjithmonë merak gëryes. Numëronin ditët kur do të largohehin, edhe pse zemra u digjte dhe vuanin largësinë e të birit. Atë vit që lindi nipi i tyre, u largua nga jeta gruaja e tij. E ndjeu peshën e rëndë që të lë në kraharor largimi i bashkudhëtarit të jetës në ditët e ftohta dhe tepër të shkurtra të dimrit. Ndizte zjarrin në mëngjesin e herët, zakon i ngelur nga koha kur shkonte në punë, dhe vinte xhezven e kafesë mbi pllakën e nxehtë të stofës. Në pavetdije përgatiste dy filxhanë kafeje. I linte mbi tavolinë dhe drejtohej nga dhoma e gjumit, për ti bërë zë të shoqes. Kur ndeshte vendin e saj bosh në shtrat, ftillohej në mendime. Dy lotë i rrëshkisnin në faqe, dhe me lot në grykë gjerbte kafenë në vetminë e dhomës. Pastaj shkëmbente disa fjalë me heshtjen. E dinte se shpirti i të shoqes ishte bashkë me të në dhomë. Kishin kaluar shumë kohë bashkë të martuar dhe jetuan në harmoni, pavarësisht halleve të shumta të jetës. Ai e kishte njohur disa muaj më vonë gruan, pasi vajza me të cilën ishte dashuruar marëzisht, e kishte rrëmbyer vdekja e harruar.

-Kanë vdekur të gjithë në familjen e saj! Kështu i kishte thënë shoqja e saj e ngushtë e shkollës, atë mëngjez kur mbriti si lugat nga Tirana,ku ishte student, në qytetin e tij të lindjes. Kishte ardhur që të takonte vajzën që dashuronte marrëzisht.  Pastaj kishte vazhduar shoqja e saj: -Më tha nëna,kur u ktheva nga shtëpia e gjyshes në fshat. Do shkoj tek varri i saj, t’i çoj një tufë me lule. Eh moj vajzë, vazhdoi nëna, i ka thithur në bark të saj nata e errët. Ti nuk e di dhe nuk e kupton, por kur të rrëmben kjo natë, ajo ta fsheh edhe varrin dhe nuk le asnjë shenjë. Është si një harresë e padëshirueshme. Nuk të lë kjo perde e errët të depërtosh më tej. Vetëm në qytetin tim ndodhin ngjarje të çuditshme dhe legjenda, dhe unë i besoj! Unë e di se ka të vdekur me varre dhe të vdekur të pavarrosur. Sofika është një e vdekur e pavarrosur!

E kishin internuar në një fshat të përhumbur, pas përpjekjeve të vëllait të saj për tu arratisur. Ai ishte grimëzuar brenda një guacke. Mendimet e tij ndaj femrave nuk mund të shkonin më tej se ato ndjenja që kishte ai për Sofikën, pika rreth të cilës sillej rrotull ekzistenca e ditëve të tija. Ftohtësinë dhe mos dëshirën e tij për tu bërë pjesë e ambientit tëri ku jetonte, e justifikonte me vështirësinë e tij si karakter që nuk përshtatej dhe familjarizohej dot shpejt me situate të reja dhe të panjohura. Edhe kur Zana,studente e grupit të tij në fakultet, i tha se nuk duhej të mungonte në ditëlindjen e saj në fundshtator, ai vetëm u përpoq të paraqiste  njëmohim me sjellje kortezie. Por do të qëllonte ditëlindja e saj, që ai të lidhej me gruan dhe bashkudhëtaren e jetës së tij të mëvonshme bashkshortore.

Pas vdekjes së gruas, nusja dhe i biri, këmbëngulnin që ai të shpërngulej në këtë qytet. Të vish dhe jetosh me familjen tënde, i përsërisnin në çdo telefonatë në mbrëmje atij. Edhe nipi do gjyshin e tij, do përallat përpara se gjumi ta pushtojë,vazhdonin ata me ngulm. Dua gjyshin si gjithë shokët e mi që shkojnë në park duke u mbajtur përdore nga gjyshërit e tyre… Por ai këmbëngulte se ishte vetëm një barrë për ata. Plaku është vetëm një varr i hapur, ua mbyllte ai bisedën i dërmuar plotësisht. Dhe vetëm kur një mëngjez herrët në derë ia behën nusja, i biri dhe nipi me autoveturën e tyre me targa të huaja, ai nuk kishte rrugëdalje tjetër. U ul në sediljen e pasme, duke mbajtur të strukur në gjoks vogëlushin, dhe vështronte shtëpinë që u zvogëlua pak e nga pak në sytë e tij, për të hyrë pas disa orësh në apartamentin  e të birit në dheun e huaj.

I trishtë i duket ky qytet i huaj, edhe pse gëlon si një koloni bletësh nga banorët e shumtë që e popullojnë.Nata është e zhurmshme. Shumë vonë mundet të vërë gjumë në sy. Zhurma e automjeteve, gërvishtja çjerëse e tubave shkarkues të gazit të motoçikletave, sikur e thërmojnë gjithë trupin e tij, pa mundur të mbledhë eshtrat e gjymtyrët e trupit. Apartamenti ku banon familja e të birit është në kryqëzim rruge,dhe gjatë ditës dhe orëve të zakonshme të mbrëmjes, zhurma nuk është shumë vrastare i trafikut, nga semafortë rregullatorë. Në mesnatë dhe natën e vonë, është vetëm torturë ajo gjullurdi zhurmash. Mëngjezi është shumë më i ndryshëm nga ai mëngjez i purpurtë në vendin amë. Edhe dielli sikur lind ndryshe. Edhe kafeja ka aromë tjetër. Megjithatë ngushëllim për të, është nipi. Në mëngjez e përgatit dhe çon në kopësht. Mund ta mbaj unë, e kundërshtoi ai në fillim vendimin e të birit me nusen, që vogëlushin ta shpinin në kopësht. Jo se ti nuk di të kujdesesh, por djali duhet të mësojë gjuhën dhe të fillojë të përshtatet me jetën e këtushme, ishte përgjigjur nusja, fare natyrshëm. Të njëjtin pohim kishte shprehur tundjen e kokës edhe i biri. Dhe rituali i mëngjezit u bë përgatitja dhe çuarja e nipit në kopësht. Pastaj kthimi në apartament dhe vrasja e orëve të ditës deri në çastin kur ora e kujton se duhet të shkojë të rimarë nipin nga kopshti. Ushqimi i nipit dhe dy-tre kafshite bukë për vete. Pastaj gjumi i nipit dhe ai sillet rrotull në dhomë i pazhurmshëm, për të mos prishur gjumin e vogëlushit. Të birin dhe nusen i takon në mbasditen e vonë. Në fillim vjen nusja, që përsërit togfjalëshin e përditshmë të pyetjes, a u lodhe dhe mërzite baba? Ai përpiqet të buzëqeshë. E sforcuar, por nuk dëshiron të ndikojë keq tek e reja. Jo,jo, i përgjigjet fare qetë. Kam këtë floririn e vogël, nuk të lë ai të mërzitesh. Ndërsa i biri, është më fjalëpak. Duket që lodhja e ka dërmuar, aq sa mund ta zërë gjumi duke ngrënë bukë. Edhe kur vogëlushi i kërkon që të bëjnë një shëtitje tek parku buzë detit, ai ia kthen me fjalët e të birit të shqiptuara përpara mbritjes së tij:-Po ti na vure zjarrin për gjyshin, sepse doje atë që të shkoje në park! Dhe atëhere vogëlushi drejton vështrimin e tij lutës drejt tij. E ka të shkruar në sy kërkesën e tij.

 

 

*    *

 

 

Ende dielli nuk ishte mbytur në vijën e puthitur të detit, me horizontin. Mbase duhej edhe disa pëllëmbë që ai zjarr i lëmshtë në ngjyrën e një hurme të tejpjekur, të përpihej nga ujrat e thella. Nga rrugët merte jetë një duhmë mbytëse zjarrmie. Ajri ngjante gati sikur do të flakëronte nga ndezja e një shkrepse. Stina e nxehtë ende sillej në ajër me maramendësinë e saj. Edhe mbulesa e hollë e pluhurit të çarçafit në natën e vonë, i sillte vapë, ndaj sillej  rrotull gjatë në shtrat, që  gjumi ta vinte përposhtë. E ndiente veten tepër të lodhur pothuajse gjithë ditën. Por, kur i nipi, i shqiptoi kërkesën për të shkuar në park, e harroi pafuqinë e gjymtyrëve. Të dy morën rrugën që dredhonte poshtë për nga bregu i detit. Në ato rrugica të ngushta, ndihej ndonjë fjollë e freskët ere. Kjo sillte që ai të mundohej të ndiqte hapat e shpejtuara të nipit nga padurimi për tu gjendur sa më shpejt në park. Në fund dolën në rrugën e gjërë, që ishte ndarëse mes hapësirës shtrirëse të parkut, pedonales që vazhdonte për kilometra të tëra përgjatë bregut, dhe rreshtit të ndërtesave shumëkatëshe të qytetit të madh. Pasi kaluan mbikalimin që të çonte në krahun tjetër, plaku sikur ndieu pafuqinë e muskujve të gjymtyrëve. Kur nipi u shkëput nga dora e tij, duke u drejtuar tek shilarësi me vrap, ai u shkërmoq i gjithi në një stol bosh poshte pemës së një manjole. Nxori shaminë nga xhepi i pantallonave për të fshirë djerëst në qafë dhe pastruar squlljen e pëllëmbëve të duarve. Për një çast ndoqi me sy nipin. Ky ishte përfshirë nga gëzimi i lodrave dhe lojrave. Nuk ishte vetëm. Pranë ishin afruar edhe disa vogëlushë të tjerë. Ishin të gjithë të zhytur në botën e tyre. Vështroi përqark. Kishte vërsnikë të moshës së tij. Vështrimi i tij ishte më tepër si një rëshqitje tangjente në një pavetëdijësi për të fiksuar me kujdes atë që kap syri yt. Nuk kishte dalluar gruan e moshuar përballë, që gati po e hante portretin e tij me vështrim. Vëmendja e tij ishte mbledhur në një pikë vështrimi, tek kulla disa qindra metra larg në breg të detit. “Kulla e bardhë!”, shqiptoi me vete,”po ku e ka bardhësinë xhanëm ajo? Ajo është një gri e errët, që të mbyt me trishtim”. Duke dëgjuar komunikimin e vogëlushëve në gjuhën vendase, mendoi se ai ishte i huaji i vetëm në park. Nga ky argument nuk u përqëndrua shumë në soditjen e vërsnikëve të moshës së tij që ndodheshin të shpërndarë stolave. Ai nuk e zotëronte mirë gjuhën vendase, ndaj kureshtja u shua për të tjerët. Nuk mund të hynte në biseda me ta. E fundja-fundit, çfarë do të bisedonte ai me ata, me ato pesë llafe që dinte në gjuhën vendase? Asgjë! Vetëm do të fuste veten në siklet. Ky argumentim ishte shkaku që ai të përqëndrohej duke vështruar horizontin sa në një cep, në tjetrin, sa bregun e detit me thellësinë e tij, e sa kullën e bardhë. Nuk ishte shumë kurioz të sodiste fytyrat e të panjohurve që shëtisnin në pedonalen e pafundme, as tek larmishmëria e veshjeve të tyre, sa të ndryshme, po aq edhe të pahonepsshme për shijet e tij. Kishte ekstravagantë, po aq edhe absurdë. Po të vinte puna tek leshtë e kokave të tyre, atë e zinte dhimbja e kokës. Qafleshë! kishte shfryrë ditët e para dhe pyeti nusen, nuk ka berberë këtu? Ka,posi jo, ia kishte kthyer ajo gjithmonë me buzëqeshjen e çelur mbi buzë si një lule në freskinë e mëngjezit pranveror, por u janë thyer gërshërët. Rallë ndizte ndonjë cigare, si për të vrarë kohën, duke u harruar në soditjen e tymit të saj. Ndaj edhe atë moment si në ter dëgjoi të qarën e një vogëlushi. Nga frika mos ishte rrëzuar dhe qante i nipi brofi nga stoli dhe u drejtua nga vogëlushët. Po qante i nipi, gjunjët e të cilit, ishin të veshura me kokrizat e holla të rërës. Duke ia pastruar lotët dhe gjunjët, i shqiptonte se trimat nuk qajnë, se gjyshi e kishte atë një trim që nuk trembej nga asgjë dhe askush… Teksa mundohej tia përthantë lotët vogëlushit me pëllëmbën e dorës, një dorë tjetër e hollë, u puthit me pëllëmbën e dorës së tij. I kishte zgjatur një shami të pastër. Pasi ia pastroi fytyrën nga lotët ia ktheu shaminë gruas, duke falenderuar atë për gjestin në gjuhën e tij. Kishte harruar se ajo mund të ishte një e huaj, një vendase. Dhe ai kishte ndeshur shumë vendas në park, të shoqëronin fëmijë të vegjël, ose të qëllonin të vetmuar për një shëtitje, ose duke mbajtur zinxhirin e ndonjë qeni. Mundi ta shohë në profil e fytyrën gruas shumë pranë tij. Vetëm për pak, pas fjalëve të shqiptuara, ishte kujtuar se mos duhej ta falenderonte në gjuhën vendase. Ishte skuqur në fytyrë. Tjetra, fjalëve të tij, ishte përgjigjur me fjalë po të gjuhës së tij. Kur i nipi, nuk pranoi të largoheshin duke dashur të argëtohej edhe pak me bashkmoshatarët e tij, ai u drejtua tek stoli i mëparshëm. Nuk guxonte të vështronte përreth. Vështrimin e kishte rrëzuar përtokë.

-Mund të ulem?-një trup gruaje i kishte ndalur përpara.

Ai bëri shenjë me dorë, duke u zhvendosur në krahun tjetër të stolit. Në hundë ndjeu aromën mikëluese të një parfumi të lehtë. Instiktivisht, hodhi vështrim të shpejtë drejt fytyrës së gruas. Po kaq shpejt, i largoi. Një reaksion zhinxhir kishte trubulluar gjithë qënien e tij.

Ata sy! Ah ata sy që kishte ndeshur! Jo, jo nuk mund të ishin sytë e pagjumësisë në moshën e rinisë. Ajo kishte vdekur, ose kështu i kishin thënë! Shoku i tij i ngushtë, shoqja e saj më e ngushtë. Jo, jo nuk kishte mundësi.

-Që je shqiptar u binda sot plotësisht! -foli ajo.

Jo, edhe zëri i saj u njehësua në kthinat e erta të kujtesës. Ose ishte një lojë zbavitëse nga Krijuesi i Plotfuqishëm, kjo që po i ndodhte. Ishte zëri i saj, po ashtu edhe sytë e saj. Ishte Sofika. U drodh trupi i rronitur, gati të shkërmoqeshin gjithë eshtrat dhe gjymtyrët. Nëpër tru i jehuan të shkëputura fjalët e letrës së fundit të saj:… Ti më mungon tmerësisht në qytetin tim të gurtë. Më duket se afshi i nxehtë i verës dhe i gurëve, dëshiron të djegë ëndrrën time. Ti më freskon duke hyrë çdo natë në gjumin tim. Unë fle duke të pasur brenda meje, heshtjen e thyej duke biseduar me ty. Je i pafjalë! Më pëlqen pafjalësia jote. Me ty, nuk kam frikë… Pas disa ditësh do të kthehem në qytetin tënd. Vitet e tjera e prisja me padurim kthimin, këtë vit nuk e di. Thjesht se ti nuk je aty, më trishton. Bosh do të jetë qyteti pa ty. Vetëm më duaj sa çerekun e dashurisë sime… Po të them edhe për frikën e mallkuar se do më harrosh me ndonjë vajzë tjetër. Mos u zemëro! Unë e di,kjo është vetëm një ëndërr e keqe që do të më kalojë shumë shpejt…Unë do të dua gjithë jetën, sido që të jetë shkruar fati i saj… Ne nuk e dimë se çdo sjellë e nesërmja, thjesht jetojmë të sotmen duke shpresuar që e nesërmja të jetë më e mirë se e sotmja…

Nëse ditët e shkuara rastësisht e kishte parë në park, ngjashmërinë e tipareve të saj me ato të Sofikës, thjesht i kishte anashkaluar me mendimin e sozive që çdo qënie humane ka. Edhe ai mund të takonte sozinë e tij, ku i dihej ndonjë ditë! Ky mendim dhe tjetri se ajo grua me siguri duhej të ishte ndonjë vendase, për vetë sqimën e veshjes dhe respektin që ajo tregonte për paraqitjen e saj, e qetësoi. Po sot?!

-Më quajnë Sofika!-u prezantua ajo.

Ai drejtoi vështrimin drejt saj. Drejt tij ishte nderë pëllëmba e dorës së hapur të saj. Ai zgjati të tijën. U drodh përsëri. Ajo filloi ti fliste dhe ti tregonte për ato vite të largëta. Ai vetëm rrëzonte atë vështrim të njomësuar të syve përtokë. Tundte kokën për ti pohuar se po e dëgjonte, me ndonjë fjalë tepër rrallë të shqiptuar. Kishte frikë të fliste. Mos e tradhëtonte zëri i tij. Pyetjes se nga cili qytet ishte, i dredhoi duke thënë qytetin fqinj. Edhe për emër shqiptoi një tjetër.

-Sa keq!-psherëtiu me një dhimbje të thellë, dalë si një shpresë e vdekur pa lindur mirë.-Mendova se një çast kisha gjetur dashurinë time…

U largua pastaj. Trupi i saj ishte  rënuar, si një pemë e prerë.

-Gjyshi,gjyshi!-ishte afruar nipi.-Gjysh, po qan?

-Jo,jo të keqen gjyshi. Mu ngatërua tymi i cigares nëpër sy…

Harroje Sofikën! I vdekuri me të vdekurit dhe i gjalli me të gjallët, ishin fjalët  që dëgjoi atë ditë të largët nga shoku i tij i ngushtë dhe shoqja e saj e ngushtë. Sofika është një e vdekur e pavarrosur!

Tani bota e vogël që kishte ndërtuar dikur me Sofikën, ishte diçka si gërmadhat e ndërtesave të vjetra, gati të rënuara, të arnuara mbi faqen e një kodre të ç’veshur nga gjithçka.

*          *          *