Sotir ATHANASI: Kryqi i Anës, Via Dei, profesori tragjik petroninas, unë dhe të tjerë (V)

Kur mbërrijta në shtëpi, nëna sa më pa, thirri:
– Ç’të ka ndodhur kështu, mor bir?
– Asgjë!
Babai që po ndiqte lajmet e ditës në televizor, erdhi pranë, i alarmuar:
– Nuk të eci puna mbarë?
– Përkundrazi. Mora dyfishin e pagës, – e hapa më në fund gojën unë.
Nxorra nga xhepi të njëzetë mijë dhrahmitë e i lashë mbi tryezë:
– Dhjetë mijë janë për një të gjallë dhe po aq për një të vdekur.
Nëna pa nga im atë dhe me zë të dridhur tha:
– Ç’të ka ndodhur kështu, mor bir? Ti sikur po flet përçart, e mjera unë!
– Shko laju një herë, pa flasim për hollësira, – tha babai.
Unë ende s’kisha hapur rubinetin e çezmën,  kur nëna, gjithë merak, erdhi dhe më kapi dorën:
– Ç’e ke këtë kryq të gjakosur? Ç’janë këto flokë? Ku je ngatërruar kështu, mor djal’ i mua të mjerës, që mos qofsha, të jem!
Mamanë e mbytën lotët.
Edhe vetë u befasova deri në shtangije: Në dorën time qe mbështjellë një sinxhir tepër i hollë prej floriri si dhe një kryq i vogël, gjithashtu i artë. Tani po kthjellohesha se çfarë kishte ndodhur dhe se si u gjendën kryqi me sinxhir mpleksur në fijet e mpiksura të flokëve mbi pëllëmbën time:
– Është KRYQI I ANËS, – spjegova.
Prindërit e mi panë shoi – shoqin në sy dhe ndërsa prisja që, sidoqoftë,  do të ftilloheshin disi, ata përkundrazi, u ngatërruan edhe më shumë:

– “VIA DEI  është “ZYRË FUNERALE”, baba! – zbraza unë ato pesë fjalë si të qe një thes me gurë përpara këmbëve të tyre, të cilën s’doja t’a mbaja ende mbi supe.
Të them u shtangën, të dy prindërit e mi, është pak.  Por, fjalori i shqipes nuk ka ndonjë sinonim të përshtatshëm për të shprehur atë ngrirje e kallkanosje të beftë. Sikur t’u kisha thënë se ajo makinë vdekjeje, ishte autokombajnë, mbase do t’a besonin më lehtë.
– Po, po!  “VIA DEI” është FERRI, baba.  Kasemat në këtë vënd luajnë kinse shpëtimtarin baba, për të fshehur varrmihësin.

Im atë më shihte me dyshim dhe më në fund, shprehu:
– Nuk më shkon  mëndja se do të bësh ndonjë nga ato shakatë e tua plot kripë e piper, – tha ai që ende nuk donte t’a besonte se deri ku mund të mbërrinte fantazia e dikujt vetëm për të nxjerrë fitime.
“Bisnes me shpirtra njerëzorë”. Ose: Para agonisë dhe pranë fitimeve pa asnjë investim. Apo: Aty ku del një shpirt, hyjnë disa mijëra euro”.
Këto tri tituj më lindën për momentin, por prindërve të mi, u mjaftonte edhe vetëm fjala e babait përpara se të nisesha për atë palo punë: Sublimim që do të thotë mbulim.
Lava duart. Vendosa KRYQIN E ANËS në një vënd të thatë dhe u shkova pranë:
– O Zot, ç’më kanë parë sytë. Një zell të jashtëzakonshëm për të arritur, ku do të thoni ju? Te një trup pa shpirt duke mbyllur jo vetëm sytë, por edhe veshët, për të mos parë, as dëgjuar klithjet e të aksidentuarve për ndihmë. Janë në garën më të çuditëshme që mund të na kenë parë sytë. Në atë të mbledhjes së viktimave: të qënë,  por edhe të bëra. Cermonia e përcjelljes për në botën tjetër, për këto shëmbëlltyra, është përherë fitimprurëse.
– Bobo, – tha babai. Personazhet e Gogolit.
– Kështu I përcaktoi  edhe një profesor letërsie që kishte dhënë mësim  te “Petro Nini”. Edhe ai e kishte kryer të paktën vetëm një ditë, ashtu si dhe unë sot, këtë punë të neveritshme dhe tani shiste gjevrekë që këtu i quajnë kullure. Veçse, i gjori profesor, afërsisht një dekadë më i madh se unë, kishte thyer krahun dhe kjo qe më e pakta.
– Pse? – pyetën njëherësh të dy prindërit e mi.
– Sepse, siç kuptova, me shumë dhimbje, i kishte lëvizur edhe pakëz truri…Dhe ç’është më e keqja, për këtë, nuk m’u duk se qe i bindur “Petroninasi” profesor.
– I shkreti! – tha mamaja
– Kjo është më e keqja te njeriu, – spjegoi babai. Dora mund të vihet vë allçi, por jo edhe truri.
– Mos ia dhëntë Zoti  as hasmit, – tha nëna.
– Megjithatë, ndjeshmëria e një profesori letërsie, siç duket arrin krenajën e një humanizmi, e ngjajshme me sendet inkandeshente që nxehtësinë e kthejnë në dritë. Por kjo dritë, në këtë rast, ndonëse nuk duket, ajo merret mbase në trajtën e një tronditjeje të skajshme. Atëhere emocioni, pa dëshirën tonë, dëmton. Sjell fatkeqësi dyfishe, -përfundoi im atë.
– Që do të thotë? – nxitova unë ta pyes babanë edhe sepse, ai paralajmërimi I tmerrshëm i ‘superhumanit’, do t’a quaja unë “Petroninasin”, më shtynte të dija më tepër.
– Hëm – tha babai. S’është e lehtë të parashikojmë, ashtu siç nuk jemi në gjëndje të dimë shkallën e rrezikshmërisë, apo formën a trajtën e hakmarrjes që, sidoqoftë, edhe mund të ndodhi. Por nuk më the, – ndërroi temë ai. Si qëndron puna?
Unë tregova gjithçka për Anën dhe se si e kisha sjellë në spital atë.
– Ajo jeton? – pyeti nëna plot ankth.
– Po, jeton dhe mundi të më falenderojë,  – u përgjigja me një krenari të përmbajtur. Nëna më puthi.
– I qe prerë damar i krahut, mami, – spjegova – dhe sigurisht që kishte humbur goxha gjak përpara se të mbërrija unë. Por vajta ama, për t’a kapur e për t’a lidhur atë dorë që dridhej si purteka nga frika.
– Epo, s’të paskan vajtur dëm ato dy vjet ushtri në repartet e veçanta të zjarrfikses. Se edhe vetëm për këtë akt, ia vlen sakrifica…
Mamaja më puthi sërish.
– Vërtet! Këta na hapën dyert katërkanatësh kur nisëm atë EXDODIN E MADH BIBLIK, – tha babai. – Por edhe ne ama. E treguam humanizmin dhe civilizimin tonë qytetase. Ja si e bëri djali. Kjo flet më shumë se çdo gjë.
Në sytë e tim eti, pashë krenari dhe kjo më bënte të mos ndjeja aspak keqardhje për humbjen e vëndit të punës. . .
Të djelën paradreke, sëbashku me time motër, shkuam te lulishtja me ligustra. Kambanat e kishës binin me ritëm të ndërprerë. Kumbimi, tepër i trishtë e disi i veçantë, të bënte të mendoje se, dikush qe ndarë nga kjo botë.
Prisnim aty, mes gjelbërimit, se një shoqe shkolle e sime motre,   shqiptare dhe ajo, kishte folur me të vëllanë dhe ky me pronarin e tij në ndërtim, për mua. Shkurt, do të punoje me të në një brigadë.  Lidhej në këtë mënyrë demoni gjuhë dhe zgjidhej problemi punë.
Prisnim, jo pa një farë angthi duke parë orën çik e fët që,  gjithsesi kishte kaluar nga orari dhe ca nga ca, shqetësimi i linte vendin panikut.
Befas, mbërrijti çifti me motor me shishen e qumështit për macen dhe kotelet e saj. Kjo na nxorri nga bota jonë dhe na futi në një tjetër njëmendësi humane. Madje, ngjan me shakanë, por vajza në motor, ende pa zbritur e thirri macen me miklim e ledhe:
– Eja Pitagoria ime!
Unë u befasova. Ky pagëzim, këdo do të kishte lënë gojëhapur. Ç’lidhje mund të gjeje midis Pitagorës dhe kësaj maceje?
“O kohë, o moral”, – thashë me vete një shprehje latine qëmtuar ndër libra ku thuhej: ” Otempora, o mores”!
Kambanat s’rreshtnin së rënie me atë ritmin e ndërprerë si refren pikëllimi. Së bashku me motrën qemë ulur në po atë stol ku, vetëm para ca ditësh , qëndroja me prindërit e mi. Te VIA DEI ishin të dy katanatë që plotësonin përpjestimisht njëri – tjetrin. Po grindeshin me dikë. Zërat tepër të lartë. Gjuha: greqisht. Ne nuk kuptonim asgjë.
– Na falni, – tha shoqja e motrës sapo erdhi. – Na ndjeni, se një fqinja jonë e pallatit, dikur këngëtare në zë, jo dhe aq e vjetër në moshë, mbrëmë natën, u shua dhe u nis në udhën e gjatë. Sot i bëhet ceremonia e varrimit.
-Mos ishte një zonjë që rrinte e vetmuar, aty tek stoli në të djathtë?
Vajza pohoi. E miratoi edhe i vëllai. Unë spjegova për KONCERTIN ME RUSIN, kur ajo këndoi për herë të fundit: këngën ‘KRYQI I ANËS’.
Pas këtyre bisedave ne u njohëm me njëri – tjetrin dhe mora vesh lajmin më të gëzuar: të hënën nisja punë.. . .
Sherri te VIA DEI qe ngrijtur në lartësinë e kambanave.
– Grinden për klientelën,  – na sqaroi shoqja e motrës sime që e zotronte gjuhën. – Grinden për ceremoninë e varrimit të Zonjës Këngëtare: kush e kush të bëhet zot i saj. Njëri pretendon që i takon atij, ngaqë morti, ka ndodhur në teritorin e vet. Kurse tjetri mëton se përkundrazi. Është ai Zot i kësaj groposje. Shkaku? Ishte ai që përgjonte në spital kur Zonja Këngëtare, dha shpirt dhe se, (o ironi e fatit !), ndjente një dhimbje kaq të madhe për ‘të, nga që e kishte njohur edhe në kulmin e lavdisë e suksesit të saj!?
– Pse, edhe kjo ndodh? – pyeti i vëllai.
– Si jo. Një veprim i tillë, është kthyer në rutinë, tashmë.
– Pazar me kufoma! Si te “Shpirtrat e Vdekura” të Gogolit, – thashë unë dhe atë çast, pa dëshirë, mora rolin e “Petroninasit” profesor.
Shoqes së motrës sime, nuk i bënë përshtypje fjalët e mia. Ajo atë çast, gjithë vëmëndjen e kishte hedhur te një tjetër Zonjë të thyer në moshë, disi e kërrusur në stolin përbri. Aty ku, ditë më parë qe ulur Diva e Këngës Greke.
– Nuk dua t’a besoj, – tha ajo e tronditur .
Unë ktheva kryet nga Zonja që ishte  pikërisht në atë vënd ku ma kishin zënë sytë dhe se isha i bindur, tanimë se jo rastësisht mendova që ishte shqiptare.
– Besoje! – i thashë. Është Diva e Operas Shqiptare. Ajo, padyshim që njihej me DIVËN Greke dhe që… fatkeqësisht, vëllai yt, vogëlushe, nuk mund t’i gjejë dot punë në ndërtim.
Artistja jonë diç mplekste me një palë shtiza që, kur e ngrijti lart punimin për t’a matur, mua më ngjau me suprinën e një varri. Kurse portreti i saj i dëshpëruar qe i ngrirë, si ndonjë nga konizmat e Dalit, poshtë së cilës, pa rezerva mund të shkruhej: “Ikona shpresprerë e Operas Shqiptare”.