Vilson Blloshmi, mes poezisë dhe përkthimit

 

* * *

Dhe shpirti i të vdekurve në dorë me një pish(tar…)

Vrapon, del i dalldisur nga humbja e ndien v…..

Hapësirës në çdo vend.

 

Përzien krahë flatra me shpirtin tim takon (…)

Mbi detin e qetësisë, mbi dallgët kalon

Takojnë  një pikë nga lot’t që rrodhën

Dhe dhimbja ndrin argjend.

30 qershor 1971

Ora katër e mëngjesit

*) Kjo poezi është shkruar në kopertinën e pasme të një numri të revistës “Nëntori”, organ i Lidhjes së Shkrimtarëve gjatë diktaturës. Kjo revistë bashkë me libra të tjerë u groposën nga familja pas arrestimit të Bedri Blloshmit, më 1 prill 1976. Ky libër është nxjerrë nga dheu gjysmë i kalbur pas vitit 1991. Në vend të fjalëve në fundet e vargjeve kemi vënë tri pika në kllapa(…), nga që janë të palexueshme nga dëmtimi. Pas kësaj poezije, mbase të improvizuar aty për aty, është shkruar në frëngjisht kjo fjali që vjen e pakuptueshme nga dëmtimi: quan me souvient en someenet…. le minuet pour pianon… orkestre de Boundrie… que ju econte ume jour andit…

 

* * *

Nëse nuk munda brengës t’i bëj ballë,

Zjarr përsëri unë kam në shpirt të djegur;

Nëse m’i vdekur jam se çdo i gjallë,

Mirë pra, m’i gjallë jam se çdo i vdekur.

1 shtator 1972

 

SAHARAJA

 

Saharaja, larg është Saharaja,

Saharaja shkëmb e rërë e gurë,

Që ka shok veç emrin e saja

Dhe ngaqë s’sheh ëndrra, s’sheh as drurë.

 

Saharaja s’di të ëndërrojë.

Ajo bluan gurë me mend’ e saj…

Saharaja s’ka këngë të këndojë,

Saharaja s’ka as lot të qajë.

 

Saharaja nuk ka miq e shokë,

Saharaja nuk ka bijë, as bir.

Saharaja është një copë tokë,

Thonë se dhe me natën s’shkon mirë.

 

Natës s’i pëlqen në Sahara,

S’i pëlqen të ketë veç gurë për shtrojë;

Fjalë e dashuri e njerëz s’ka;

Perç‘ e saj e zezë s’ka ç‘të mbulojë.

 

As dhe një s’e di si është kandisur

Me kët’ plagë mbi shpinë rruzullimi,

Por se thonë në botë është stisur

Kur i duhej njerëzisë mallkimi.

 

Kur ai për keq e mban në gojë,

Saharaja e mban vesh e qesh.

Saharaja fillon të gëzojë,

Kur ne mallkohemi mes nesh.

 

E kur bie ndrojtur rrez’ e diellit

Dhe mbi gurët e pamyshkët ndrit,

I ngjan vello savani i qiellit,

Shkretëtirës shket e shkrepëtit.

 

Prandaj kur urrejtje e fortë e nxehur

Mbi dikë mallkon e shfryn e shan,

Që nga skuta del kujtimi i dehur

Dhe thërret menjëherë Saharanë.

 

Kur mallkimi çfryn e kur kujtimi

Në pusin e harresës tret…

Kur hyn dielli e kur hesht thëllimi,

Shkretëtirë e shkretë mbetet shkretë.1)

 

25.10.1973 / 25.10.1974

 

JEHONË VJESHTE

 

Ja vjeshta që gjithçka për rreth e zverdh,

– erdh.

Erdh dhe po hedh ngadalë mbi botën mbarë,

– ar.

Lejlekët ikin, vajtojnë mbi pyll të shkretë,

– retë.

Dhe pyllit pellgjet tashmë janë mbushur plot,

– lot.

Dhe qielli i nxirë që përmbi tokë pështyn,

– shtyn

Vjeshtën, dhe kjo e zhveshur kur gjithçka vdes, humbet,

– mbet

Me zemrën mijëra fletë që kur acari ngriu,

– griu.

Prandaj në vjeshtë ti na lajmëron përherë,

– erë.

E di, e di, i rëndë është ky ogur

– gur

Të ndiej, të ndiej tek ikën tatëpjetë

– jetë.

6 shkurt 1974

 

* * *

 

Emër, s’të mori dot me vehte ty ajo,

– jo,

Ndonëse ajo vetë doli, ti mbete thellë në zemër

– emër.

Ti, kur mbi tokë koha mote e stinë ndërron,

– rron;

Ndaj bëhesh, kur rininë nëpër kujtime ndiell,

– diell.

7 shkurt 1974

 

KANË IKUR SHUMË VJET

 

Ah, kan’ ikur shumë vjete…!

Ikën koha, rrjedh si lumë.

Ishe zgjuar apo fjete

Kur gjithë bota ish në gjumë?

 

Ikën koha, rrjedh si lumë…

Diku mbeta, diku mbete.

Asnjë gjë kujtimet s’prunë…

Ah, kan’ ikur shumë vjete.

 

Diku mbeta, diku mbete,

Ndofta s’qemë as ti, as unë…!

Shkel e shkon mbi cifla jete,

Ikën koha, rrjedh si lumë.

19 qershor 1974

 

* * *

 

Moj yllëz e vogël, moj yllëz e vogël,

Mes nesh si nuk erdhe po mbete aq larg;

Përmes hapësirës mbi tokën si gogël,

Moj yllëz e vogël s’na vë re aspak.

 

Moj yllëz e vogël, moj yllëz e vogël,

Me lotin e rrezes aspak nuk na lag;

Tej visesh qiellore larg tokës si gogël,

As ndizesh, as shuhesh, po feks që nga larg.

25.10.1974.

 

KUR NATA ËSHTË ME HËNË

 

Dhe zgjuar shpesh bashkoj un’ mbrëmjen me

mëngjezë…

Eh, botë faqe bardhë. Eh, botë faqe zezë!

 

Kur ditën qiell i kthjellët nxihet nga retë shkrumb,

S’e shoh hijen bonjake, që s’di nga shkon e humb.

 

Kur natën midis qiellit hedh rreze hënë e plotë

Humbet ndriçim jetimin nën dritën e ngrohtë.

 

Prandaj vërshon gëzimi, prandaj brengat më lënë

Kur dita është e vrenjtur, kur nata është me hënë.1)

 

* * *

 

Jam apo nuk jam në vete…,

S’e kuptoj dot këtë punë;

Ika vetë e ti më mbete,

S’di jam unë apo s’jam unë…!

 

S’e kuptoj dot këtë punë.

A nuk vija unë netve…?!

Isha unë a s’isha unë,

Jam apo nuk jam në vete..!?

 

A nuk vija unë netve,

Kur gjithë bota ish në gjumë!?

Po ku ika, ku u trete;

S’e kuptoj dot këtë punë.

 

Kur gjithë bota ish në gjumë,

Ah, kanë ikur shumë vjete…!

Ku je? Gjegju… Thirre shumë.

A nuk vija unë netve…?

 

* * *

 

Kur u ktheva sërishmi i brengosur mbi

Rrypin e rrugës, sikur të doja të mblidhja

Përsëri këtë rryp rruge që e çpështolla.

Orteqet e mendimit s’i kishin lënë

Flokë në kokë. Ato shpesh kishin

Marrë  dhe një pjesë të mirë

Të mishit të tij, sidomos në faqet.

 

* * *

 

Dhe mua më duket se vrapoj

Me tmerr nëpër tubin e grykës së topit!

Pak sekonda dhe po nëpër këtë grykë

Do të kalojë predha e llahtarshme.

Oh! Pengesat, viaskat,

Ah! Gryka sa larg!

Ja shpërthimi dhe pak

Ja – ja, vrapo…ah….sss.

 

* * *

 

I tremburi ikën si i ndjekur prej egërsisë

N’jerm bën tunele n’ajër t’hapsirës

Simbas formës së tij, lëvizjes së tij.

Ah sikur mbas çdo hapi

Ajri të ngrinte – beton,

Duke ruajtur gjithmonë lëvizjen

Kallëp – shabllon

E të tregojë ta gdhendë

Sa kohë iku zvarrë

E sa në këmbë.

Sikur të mbeteshin e shiheshin

Rrugët nga vjen kujtimi, mendimi

Brenga, shpresa, vegimet,

Të dukej krejt i jetës zig-zaku i gjatë

Që nga ardhja në këtë botë e gjer

Tek varri, pikëz e llahtartë.

 

* * *

 

A s’e patët ditën plot me diell

Q’e bën natë koha dhe e nxin . . .!

I jep hënë e yje, lart në qiell

E, së fundmi, fare e përpin . . .!?

 

A s’e shkuat shpejt ju fëmininë?

Kjo s’u fsheh për ju e s’humbi fare?

A s’po mbani mbi sup pleqërinë,

E në mendje thellë vitet mitare?

 

A s’e mbani mend at’herë te plepi

Loznit në oborr me hijen tuaj?

Po tani më larg nga ju është djepi

Apo arkivoli, pa më thuaj?

 

Gjithçka e marrin vitet duke shkuar,

Sërish kthen gjithçka që shkon, humbet

Troket lehtë kujtimi i trishtuar

Mysafiri në shtëpi të vet.

 

* * *

 

Sërish dukesh në udhë

Që ngjan si vijë gjaku

Mes gëlbazës së murrme

Të pështyrë

Nga turbekulë.

I lodhur,

Vetveten mbi kurriz

E shket

Dhe mendja lodhur

Klith: po shkoj,

Mbeç me shëndet . . .!

Dhe rend barkbosh

Në zorrën bosh të rrugës

Si një shtrëngatë

E qetë.

Dhe gurët kthejnë nga ti

Anën e mprehtë

Dhe njerëzit, ata

Stërnjerëzit,

Ajkë mbi jetët-hirrë

E kanë vështirë

Mëngjesit.

Edhe mbrëmjes

Vështirë,

Kur mbi ju ngecin vështrimin

Mbi ju rreckë-njerëzore,

Masë zhelesh mishi e shpirti

E qepur me fije damarësh

Mendimesh

E hedhur, pa mëshirë

E pa të drejtë

Në anë të rrugës së ndotur

Ku të qetë

Ata rrjedhin gjithë nder e dinjitet-

Këllirë.

Dëshirat

Që i ndez thëngjilli i zemrës,

Mbuluar thellë

Me hirin e trupit . . .

Dhe bredh prapë rrugëve

Me bujë e pohe

Kërkoje ti vetveten

Që më në fund e gjete

E s’e njohe

Ngaqë pandehje

Është shumë vështirë ta gjesh.

Kur të doli rastësisht

The: s’është kjo

Dhe kalove

Dhe u zhyte mes territ

Të zi pa fund.

Kërkon – një dorë e kurm

Dhe një këmbë

Dhe mbetesh cung.

Po prap sulesh përpara

Me tallas

Me me gjysmën e thatë

Dhe gjysmën e njomë

E at’ që kërkon e arrin

E lë pas

Dhe zvarrë hiqesh përpara

Kërkon . . .

Vazhdë lënë mbi pluhur

E gjak

Gjymtyrët gjysmë të thara

Gërvishtin trak – trak

Dhe gjer thellë të ngushen

Ato kër – kër – kër – krak.

. . . kërkon

Mbi këtë tokë shkëmb

Mbi këtë tokë gur

Mbi këtë tokë kockë

E lëkurë.

E as e di ç’të dhemb

Veç sulesh para, shkon

Me zemrën e rëndë plumb

Dhe sa më shumë kërkon,

Ç’kërkon,

Më tepër

E humb.

 

* * *

Të egër neve heshtnim në gji të natës qetë,

Për gaz e brengë e djall më fare s’bisedonim,

Mbi tëmtha hap i kohës, ndonse na shkelte lehtë,

Na shkrojti rëndë me thembër diçka për këtë jetë.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Por oh! U zhdukën fjalët sa nisëm t’i lexonim! . . .

 

11 shtator 1975. (2045 min.)

 

Dy perkthime nga Sharl Bodler

I VDEKURI I GËZUAR

 

Në një tokë me pleh dhe me kërmij plot,

Një gropë të thellë dua për vete të gërmoj,

Ku të mund të shtrij eshtrat e vjetra prej kaq mot

Dhe si peshkaqeni n’dallgë në harresë të pushoj.

 

I urrej testamentet e varret s’i duroj;

Sa t’rri t’i lutem botës të derdhë ndonjë pikë lot,

I gjallë, do doja, më mirë korbat të ftoj,

Të ma përgjakin krejt skeletin kërmë e ndot.

 

O krimba! Shokë të zes, pa veshë dhe pa sy,

Një xhenaze e qeshur e lirë po vjen aty;

Filozofë qejflij, bij të kalbjes gjithëkur,

 

Peshkomani kufomën vetëdija pa u brejtur

Dhe thomëni ka më për të hequr torturë

Ky trup i lashtë, pa shpirt, i vdekur ndër të vdekur.

1851

(Brengë e ideal)

Përkthyer, 31 gusht 1975

 

LUGATI

 

Si engjëjt me sytë e përskuqur,

Në dhomë kam për të t’u futur,

Do shkas drejt teje pa u ndjerë

Me hijen tok të natës sterrë.

 

Dhe do të të jap, moj zeshkane,

Puthje të ftohta si prej hane

Dhe ledhatime gjarpri krejt,

Që rreth e rreth një grope shket.

 

Kur do të vijë mëngjes i zbetë,

Do ta gjesh vendin tim të shkretë,

Që deri vonë i ftohtë do t’ rri.

 

Si të tjerët me dhembshurinë

Mbi jetën tënde dhe rininë,

Un’ do mbretëroj me lemeri!

(Brengë e ideal)

Përkthyer, 23 gusht 1975