Albert Z. Zholi: MË VARROSNI ME SHAMI NË KOKË…

Kosta iku nga Leshnica në nëntor të 1944-ës. Shumë u thanë për të e për familjen që la pas, për nënën, vëllezërit e motrat. Të ikurit e linin të keqen prapa e ajo s’u shqitej gjithë jetën. Mbetej aty, tek dera e shtëpisë e si guri i portës peshonte në qafën e të gjithëve.

“Deri në vitin 1960-të Kosta punoi në Greqi, pastaj shkoi në Amerikë. Lidhja e parë me njerëzit e shtëpisë u bë pas 50-vjetësh. Ai dërgoi letër e numrin e telefonit. Por ajo letër ishte shumë vonë për nënën e tij. Edhe të mbeturit e tjerë të familjes në kohën e eksodit masiv e lanë Leshnicën e u vendosën në Greqi.

Kur babai e mori në telefon xhaxhanë në Amerikë, isha shumë kurioz t’i dëgjoja zënë, tregon nipi i tij. Asnjëherë nuk e kisha parë në sy, veç e përfytyroja. Edhe babai kishte “një jetë pa e parë”, siç thoshte ai kur binte fjala për xhaxha Kostën… “Dua zotin Kosta”, foli babai në greqisht. “Unë jam”, u përgjigj zëri tjetër nga larg. Babai e humbi fare. Iu lidh gjuha dhe s’dinte ç’të fliste. Vetëm lotë i rridhnin nga sytë … Edhe unë lotoja pranë tij. Edhe xhaxhai vetëm dy fjalë tha “ Ku je o vëlla Llambi ?!…” dhe përtypte lotët edhe ai. Pastaj ndërruan ca fjalë, sa mund të flasësh në telefon. Kur ke aq shumë për të thënë nuk flet dot. Pa le pastaj që litarët e mallit të zënë fytin.

Dhe nipi i Kostës së ikur më tregoi edhe diçka, që nuk mund ta harroi gjithë jetën:

“…Në vitin 1953, kur xhaxhai ishte akoma në Greqi, kish kaluar kufirin dhe kish ardhur në fshat. Donte të takonte nënën dhe ne të tjerët. Edhe për udhët edhe për pemët e kishte marrë malli, siç na shkruante në letër. “E vura kokën në torbë për të parë edhe një herë nënën.” na shkruante xhaxhai. Ishte tetor kur erdhi. Në të errur, që të mos e shihte njeri e ta spiunonin pastaj. Plot dy orë e gjysëm u mbërthye pas gardhit të shtëpisë e priste. Nuk guxonte të hynte e nuk donte të ikte pa parë nënën. Rrinte e priste. Kur nëna doli rastësisht në oborr, gjoksi iu shqye nga të hedhurat e zemrës. Gati t’i hidhej në qafë e të mos e lëshonte më, por nuk mundi të lëvizte nga vendi, sikur dikush e kish mbërthyer me perona magjie. Donte t’i fliste, por fryma nuk i bëhej dot zë sikur një rrjetë merimange kish rënë mbi çerdhen e fjalëve dhe merimanga shumëkëmbëshe i gëlltiste fjalët e tijë në heshtje, pa përtypje dhëmbësh.

Donte t’i dëgjonte nënës zërin, atë  zë të ngrohtë, që delte nga fundi i shpirtit të saj, por ajo dic bënte në oborr e nuk fliste asnjë fjalë, sikur fjalët t’i kishin ikur bashkë me djalin matanë kufirit në ato udhë kurbeti. Dhe  fati e kish lënë edhe pa Kostën edhe pa fjalët e saj.

Vetëm katër metra larg nënës ishte ai dhe i dukej vetja më larg se kurrë. Më larg. Më larg se gjithë mendimet që kish tjerrur në vite. Nëna diç mori në kamaren aty jashtë derëes dhe u fiut brenda për të mos dalë më.

Ai mbeti edhe ca ashtu, i mbërthyer pas gardhit, pastaj hyri në oborr e vendosi në kamaren pranë derës një pako të vogël ku mes të tjerash ishte një shami e zezë dhe një kuti me kafe të bluar.

Kur i gjeti nëna të nesërmen pa gdhirë, i puthi e qau me lot nëne. I miriste dhe lotonte. Kështu bënte deri sa vdiq. Vdiq e malluar e me shpirt të  djegur. I puthte e lotonte fshehur. Vetëm unë e shihja, por nuk i tregova askujt. Kur do vdiste nëna e la me gojën e saj: “… Kur të më varrosni më vini në kokë këtë shami dhe e nxorri nga gjiri ku e mbante prej vitesh. Edhe kafenë e eksodhit e keni në sënduqin tim”!