Mario Bellizzi: ETHNOLOGJI ARBËRESHE

BEFFA DHE REZISTENCA

NË MIKRO-TREGIME TË VENDIT ITALO ALBANESE NË CALABRI

[Fashistëve nuk u pëlqenin serenatat me putra dhe organizma por këndonin “Rinia rinia”, lufta, vaji kastori, burgu dhe pastaj paqja publike]

Dihet se fashizmi nuk e donte shumë diversitetin: qoftë gjuhësor, ideologjik apo ‘racor’ (në atë kohë nuk ishte lëshuar ideja e rreme shkencërisht e ‘ racës); ky aversion, në periferi të varfër jugore, gjithashtu manifestohet në jugun e varfër të periferisë. Për serenata me organetto dhe zampanjë, këndimi i vjershit, nën ballkonin e të dashurave ose miqve dhe shokëve që ishin ftuar të hapnin shtëpinë dhe pastaj të ndajnë një gotë verë dhe disa të shtypur feta-feta. Por edhe më të padurueshëm për fashizmin ishin grupet që natën fshiheshin me pushkë dhe një kungull oblong kungulli, tharë dhe gërmuar, përdornin si megafon për të amplifikuar dhe deformuar zërin me të cilin denonconin moralisht fakte dhe sjellje të depërtueshme që moralisht ishin të depërtueshme nga një pjesë e disa anëtarëve të komunitetit. Në atë kohë, ishte shaka për gratë Arbëreshe të ‘këndonin me kungullin’: i kënduan me kungullin! Ai donte të thoshte se një lloj gjykate komunitare delegoi disa burra të tij për të denoncuar publikisht pandershmërinë ose tradhtinë e fjalës së dhënë nga njëri prej tyre! Siç do të lexoni më poshtë bluzën e kontrollit social, për shkak të karabinierëve dhe udhëheqësve të milicisë fashiste, serenatat e rrezikshme dhe sidomos vjersha, kuptimi i veshëve të tyre ishte i padurueshëm misterioz, asgjë tjetër përveç zhurmës, klithmave të zymta dhe instrumenteve muzikore vetëm instrumente nga torturat. Kush e di… ndoshta Rezistenca, Rezistenca jonë në Jug, aspak epike, ndonjëherë thjesht ushtronte vullnet për të kënduar serenata, në rrugën e etërve tanë, pavarësisht urisë dhe mjerimit, nëse doni: dashuroni thjesht Liria dhe Bukuria. Herë të tjera, rezistimi i fashizmit nënkuptonte t’i godiste, tallej me Podestin à, hierarkitë që i zotëronin në qytetet e vogla. Në minierë, u thonë pleqve, në një rrugë të pa ndriçuar, gati të errët, ka Rinu arka, guximi guxon të mposhtë pranë një muri dhe pastaj shkroi për të me një copë qymyr:

“Këtu e them dhe këtu e bëj,

Pak në Duce dhe pak në Fascio”.

Goditja ishte aq e fortë saqë Podest à, ndoshta i famshmi i Mirëseardhjes Antonio, menjëherë vuri një lamppost të vogël në atë vend. Por pas disa kohësh, ndoshta i njëjti antifashist (?) incontinent, ai përsëriti skenën duke mposhtur më bollëk; jo vetëm, por gjithmonë i pajisur me shkop qymyri, turpëroi një tjetër rimë të dedikuar:

“Dhe tani që ke vënë dritën,

Do t’ia lë të gjitha Duce”!

Tani i lëmë lexuesit e sjellshëm të lajmit që një korrespondent anonim nga San Basile i dërgoi gazetës La Vedetta, shtypur në Kastrovillari, dhe drejtuar nga Guido Lombardi.

(Mario Bellizzi, 23 dic 2017)

Nga S-ja. Vasili i borzilokut

QUIES ZOTIN E FUNDIT.- E njëjta gazetë e respektueshme që më pret, i dha frymëzim kësaj bisede që synonte të lavdëronte nismën e mirë të Marshall Palmisani, të udhëhequr nga kapiteni Pellegrino, dhe njëkohësisht duke vajtuar neglizhencën e autoriteteve lokale, të cilat jo vetëm që nuk kanë zbatuar asnjë artikull në Kodin Penal, lidhur me paqen publike, por as që kanë ndërmend të informojnë organet kompetente. Në këtë fshat, që dikush e shikon si qëllim paqeje dhe qetësie, pasi gardiani Françesko Tamburi udhëheqës i Milicisë, ish-oficer i dekoruar i vogël, e shpalli veten të dorëhequr deri para pak netësh, nuk e kishte mirë të flinte gjumë i qetë në asnjë moment të natës nëse fati nuk do t ‘ i jepte një gjumë të thellë. Skuadrat, pothuajse të organizuara në mënyrë magjike (sistines!) punuan turnin nëpër shtëpi, çfarë kombinimi! ) vërtet donin ti linin rehat, dhe ja ku e keni me të gjitha mjetet e zhurmës, u përpoqën ta bënin natën të qetë më pak shtypëse. Dukej si një shqetësim i ndjekur nga ujqërit e uritur, dhe kishte edhe nga këta, që herë pas here një klithmë e zymtë e plagosura ngrihej për të zgjuar disa kokëfortë të artë ose për t’i shkaktuar disa të sëmurë nga frika. Kjo, vetëm për të heshtur përmbajtjen e këngëve që supozohej të largoheshin nga ata që ishin aq me fat sa t’i kuptonin. Të gjithë nën vështrimin e autoriteteve të qytetit që edhe pse nga larg, mendoj se mund të kenë dëgjuar diçka! Duke informuar Marshallin e palodhur të Stacionit Saracena dhe gjithçka do të mbaronte, pasi gjithçka mbaroi të shtunën, 26 shtator, u.s. kur zyrtari i ilustruar nuk e di se nga cili zot dërgoi, ai u fut në qytet në mes të natës shoqeruar nga nje karabiniere dhe lideri i ekipit te guximshem Baptista Lama: shume kontraventa; shume udhezime… Torture e kapur… Duhet kaq pak atehere, per ta lene dijetarin vetem qe kerkon te verteten, punonjesin qe pushon per neser, e njeri i detyrës, i cili po përpiqet të vizatojë një jetë, duket sikur rrezikohen njëqind të tjerë: kemi nevojë për një Marshall dhe dy ushtarake, dhe ndoshta… Edhe më pak. I ofrojme hir kapitenit me te mire Pellegrino dhe Marshallit te bukur te Saracenes, ndersa urojme qe puna e tyre te jete keshtu e nisur dhe e pa mbaruar. (1925-27)

Artikull i botuar në revistën IL DIARY I CASTROVILLARI me regji të gazetarit Angelo Lorenzo Filomia.