Foto ekskluzive/Miho Gjini: Vrau veten apo e vranë, poeti i vetëm që zgjodhi humnerën përkundër disidentëve të rremë!

Jam përulur pikëllueshëm mbi varrin e ftohtë të mikut tim, poetit Viktor Qurku dhe kuvendoj me të i heshtur, shpirtvrarë, i dërrmuar nga ndarja dhe mizoria e jetës… Gjer këtu, në Çorraj të Sarandës, në këtë grykë të tmerrshme malesh, ku ulërijnë erëra edhe në piskun e vapës, erdha enkas për ty. Nuk më kishte shkelur këmba kurrë në këto rrëpira e rrugë pa rrugë, edhe pse jam lindur përkarshi këtyre maleve të zhveshura, buzë detit Jon. Dhe ja ku më solli, me një makinë rrangallë, të quajtur nga banorët “koriere”, që lëkundej pareshtur nëpër gropa e çakëll gurësh (si të lundronte mbi valët e detit), kujtimi yt. Një mall për të vdekurin e gjallë. Kërkimi i një balade “të harruar”, që më përvëlonte përbrenda shpirtit.

Nuk mund ta besoj ende, që nën këtë kryq të gdhendur mbi mermer, pranë të cilit një shpirt tjetër njerëzor, përpara meje, kishte vendosur një tufë me trëndafila të egër, qëndron përjetësisht ti, i shtrenjti miku im, ndoshta i patretur akoma prej atyre brengave cfilitëse, që të shoqëruan kobshëm gjer këtu.

A të kujtohen poezitë e tua të para, që ne i interpretonim me kaq dëshirë e pasion në Shkollën e Lartë të Aktorëve “Aleksandër Moisiu”, në fillim të viteve gjashtëdhjetë? Na pëlqente poema jote “Dashuria ime” dhe atë vendosi ta interpretonte shoku ynë i klasës, më i talentuari aktor ndërmjet nesh, Bexhet Nelku – një Hamlet, të cilin vdekja nuk e lejoi të shkëlqente si të tillë, ashtu siç nuk e la edhe fjalën tënde poetike të vegjetojë. Atje ti ishe një shpirt i ndjeshëm dhe i revoltuar, jo vetëm ndaj botës së një vajze meskine, por edhe ndaj botës në përgjithësi. Seç kishte aty një varg tejet tronditës: “Nëpër dhomë sonte veten po bluaj…”, që të distanconte nga gjithë ata që të rrethonin.

O zot! “Makina e kohës” na bluante mendimet, ndjenjat, dëshirat, ëndrrat, gjer dhe eshtrat, si një ingranazh gjigant dhe i pamëshirshëm. Kushdo e ndjente këtë, si një dhimbje të thellë apo si një orientim absurd dhe nuk e shfaqte dot. Ndërsa ti ishe njëri nga ata poetët e heshtur e “të pagdhendur” për kohën, që i lije “gjurmët” e tua nëpër vargjet hermetike ose i belbëzoje në vetminë tënde tragjike.

Mirëpo ti e doje jetën, i doje njerëzit, ndaj edhe në poemën tjetër që shkruajte në ato kohë të ngurta,me pasion (“Poemë jubilare”), kishte disa motive të sinqerta, të një dashurie baritore, ku flitej me nostalgji për jetën fshatarake, për dollitë me verë të kuqe nëpër gostira, për daljen e vajzave nëpër lëndina, për shfaqjen e nënës tek pragu i derës, për çunakët e katundit, që kullosnin dhentë e dhitë, për kërrabën e gunën, por edhe për shelgjet vajtuese anës rrugës, kur hëna ndriçonte natën. Dhe befas thoje: “Unë desha të shtroj një banket,/ një banket jubilar për të gjithë…”. Mos vallë paralajmërove “banketin” e fundit që do të shtroje, ku do t’i qerasje miqtë e tu me “pijen” e kobshme të ndarjes?

Atëherë ti na flisje me zjarr për Eseninin e Bagrickin, që ti i doje kaq shumë dhe përpiqeshe t’i imitoje. Por ti ishe vetvetja. Dhe shkrove “Këngën e udhës”, ku e ndjeje veten një “bohem të ri”, që do të bridhte nëpër udhët e ngushta të vendlindjes, si një “fëmijë i etur” e do të kërcente nëpër kodrina “si një shqerrë”, paskëtaj “të pinte ujë me grushta” nëpër burime malesh…

Por ti ishe fare i vogël atëherë dhe nuk e njihje ashpërsinë e botës. Pandehje atë që thoshe nëpër vjersha: “… dashuria do të më ndjekë gjithkund”. Veçse u zhgënjeve ashpër në vazhdim, miku im, u zhgënjeve kobshëm.

Ti ndjeje dashuri edhe për kafshët e buta, kur në livadhet e fshatit, me pak bar e shumë gurishte, kullosje delet dhe të vinte keq për kaun plak, që lodhej duke lëruar arën në brinjë të malit, për të kaluar pastaj natën në vetminë e tij. Sa njerëzishëm thua: “Unë iu afrova/i fërkova brirët e vjetër/dhe një krah bar i mblodha për grazhd…”.

Oh! Do të duhej edhe pak kohë, që ti të kuptoje, se kësaj bote diçka i mungonte dhe se ardhja jote në jetë qe një lajthitje: “Erdha/në këtë botë të turbullt/ish luftë/ S’kish ku të fshihej nata e trembur…/Por shpesh e ndjeja se diçka u mungonte ditëve/por shpesh e ndjeja se diçka u mungonte netëve…”. Të shpreheshe kështu, aq hapur, qoftë edhe për ardhjen tënde në këtë jetë të errët, qe një sfidë, e cila nuk mund të kalonte pa u vënë re nga partiakët aparatçikë. Kështu që, ti Viktor, hyre në një listë tjetër, brenda një rrethi të kuq, si të ishe Zapata. Vërtet që u rrite si një jetim, që jetove vite të tëra nëpër krevatet prej druri të konvikteve të varfëra dhe, po me një valixhe prej druri hyre e dole nga fakulteti Histori-Filologji (dega Gjuhë – Letërsi Ruse), duke arritur më në fund të punësoheshe edhe në redaksinë e gazetës letrare “Drita”, por jeta jote ishte një dramë e vërtetë. Se, sikundër shpreheshe në një nga poezitë: “U ktheve nga skena, ku luajte në dramë/ por jeta jote në dramë të hyri…”. Ky aluzion për një tjetër (më saktësisht, për një vajzë) qe njëkohësisht një metaforë profetike për veten tënde. Se jetove në dramë e mbarove në tragjedi. Kështu që në vjershat dhe poemat e tua hyri filli i pandalshëm i brengës, i vuajtjes së pafund dhe i vdekjes. Të gjithë e shihnin se poeti lirik Qurku ishte bërë i zymtë në pamje e i errët në vargje. Pashmangshëm, degradimi shpirtëror po sillte asgjësimin fizik.

Duke shkruar për vëllain tënd, që u vra në luftë, vajtimi yt ishte i lemerishëm, por edhe profetik, si i një Kasandre: “… dhe u trete, o vëlla, në dhe të zi…”, në një kohë që edhe nëna “…flokëshpleksur, diku mbi gërmadha/ kërkonte të birin pa fat…”. Sikundër thoje: “… ndonëse perëndia jote janë njerëzit,/ parajsa jote do të bëhet kjo tokë”. Prandaj dhe “… kryet e mbështes tek toka e blertë,/ sikur numëroj të rrahura të nëndheshme…”. Për të konkluduar: “M’e gjatë jeta m’bëhet te ky dhe…”.

Pesimizmi i jetës mbi tokë të derdhte helmin e dëshpërimit mbi vargje. Kësisoj, pashmangshëm, emri yt do të hynte nëpër raportet e Lidhjes së Shkrimtarëve, do të anatemohej në plenumet e KQ të Partisë. Do të rrëfeheshe me gisht si një “dele e zezë”, jashtë shtegut të grigjës së bindur, ndonëse Kadareja të çmonte e të vlerësonte, si një nga talentet më të spikatur të brezit tënd poetik. Qe koha kur ti nise të pije duhanin pareshtur dhe mollëzat e gishtërinjve të zverdhonin nga nikotina.

A të kujtohet, vallë, ajo fotografia që bëmë bashkë përpara përmendores së Skënderbeut? Qe dimër, por atë ditë kishte shkrepur një diell i ngrohtë. Gjithsesi, nuk i kishim hequr akoma palltot tona ngjyrë gri, që na vareshin gjer në fund të këmbëve. Kishim ende ftohtë, kurse vështrimi yt kishte mbetur i zymtë, në kundërshtim me ditën, që kishte feksur aq gëzueshëm. Unë e ndjeja botën tënde të trazuar, vetminë tënde, ndaj nuk doja të të lija mënjanë. Edhe fjalët i kishe të rënduara e të pakta. Fytyra jote ishte si gjithmonë, e paqeshur, si e grimuar atë çast nga makiazhistët e teatrit, para shfaqjes së një tragjedie. Sado që Suloja (poeti Sulejman Mato, shoku im i klasës) mundohej të bënte ndonjë shaka e të hidhte “pak kripë” në bisedat tona, nuk ta hiqnim dot atë “perden e mërzisë tënde universale”.

Trishtimi nuk do të ndahej edhe kur vendose të lidheshe me shkrimtaren e re M.F., për t’u martuar shpejt e shpejt me të, aq sa na habite, sikur të nguteshe të realizoje diçka përpara një fundi. Por dashuria, në vend që të ta lehtësonte dëshpërimin tënd proverbial, sikur e bëri më të zymtë dramën tënde të pambaruar. Mbase nuk ishte faji i saj, pasi edhe ajo vetë u kthye në një personazh të dhimbshëm. Fakti është se ajo dashuri u varros përpara se të rrënjëzonte. Për t’u kthyer paskëtaj në një dhimbje tjetër, në një kalvar të ri të jetës tënde. Ku ta dije se ajo dashuri do të kthehej në “ferr”, do të të shpinte përpara një gjyqi skandaloz me dyer të mbyllura. Veçse gjyqi brenda teje zhvillohej “me dyer të hapura”, përpara të gjithëve ne, miqve të tu, që ta përjetonim nga afër dhimbjen tjetër të madhe.

Goditja psikologjike që more nga kjo histori, miku im i shtrenjtë, të shpuri në aktin e parafundit të jetës tënde të shkurtër. Qetësia e “parajsa poetike” ishin larguar përngaherë nga ti dhe në vetëdijen tënde po krijohej një botë e trazuar haluçinacionesh. Ato të drobitën. Sikur të mos mja- ftonte kjo “Golgotha”, të cilën ishe i detyruar të ngjitje, kritizierët partiakë të letrave të shtynin akoma më thellë shtigjeve të vetmisë e të mosqenies. Ti mbaje mbi shpinë gurin e Sizifit, që rrokullisej bashkë me ty drejt fundit. Mllefi ndaj botës që të rrethonte u kthye natyrshëm, butë e qetë, pa klithma tmerri e proteste, kundër vetes tënde. Dhe nuk pe zgjidhje tjetër, veç vetvrasjes.

O mik i shtrenjtë! Si e more këtë vendim mizor?! Si nuk t’u drodh dora, kur i shpure nënës tënde plakë, që mezi të priste në Çorraj, pakon e fundit të kafesë?! Një pako kafe, atëherë, çmohej si diçka e rrallë, aq më shumë në ceremonitë mortore. Dhe ti këtë ceremoni i përgatite vetvetes. Zgjodhe shkëmbin më të lartë e më të thepisur, poshtë trojeve të shtëpisë tënde, që të fluturoje në humnerë…

Hipa edhe unë në atë shkëmb të tmerrshëm, rrethuar nga sqinde shekullore dhe, për habinë time, vura re se ai qëndronte i vetmuar, karshi majave shkëmbore nga u hodh trimëresha Maro Kondi. Diç more edhe ti nga guximi i çartur i saj, për të shpëtuar nga vdekja e dyfishtë. Si poet, zgjodhe hapësirën, për të qënë tërësisht “i lirë” nga vargonjtë e kohës. Por dilema e Princit të Danimarkës mbi shkëmbinjtë e Elsinorit më erdhi papritur në mendje, si një buçimë: “Vrau veten apo e vranë”!?

Doemos, pas teje do të pëlciste edhe shpirti i nënës. E, në mesin e portës së jashtme të shtëpisë ku kishe lindur, ishte rrokullisur nga mali një tjetër shkëmb masiv, që do ta mbyllte këtë “derë jete” përjetësisht. Do të mbetesha pa frymë nga kjo pamje e zymtë, këtu, pranë fillesës së ëndrrave të tua të shprishura. Shtëpia jote tani i ngjante një ngrehine të vjetër, pa jetë njerëzore, fare pranë kësaj varreze në rrëpirë, rrethuar nga gjelbërimi i paktë e kurora malesh të përcëlluara nga rrufetë.

Megjithatë, le në këtë pllakë mermeri një emër dhe një fotografi të mbytur nga mendimet, emrin e poetit VIKTOR QURKU, tanimë fort pak i kujtuar. Le edhe një epitaf, që e shkruajte vetë së gjalli, me parandjenjën e tmerrshme, se do të vdisje e do të të duhej ta skalisje po këtu, me dorën tënde: “Më e gjatë jeta mbetet mbi dhe/Mbi këtë bar që bleron në çdo fushë/Nën këtë qiell që mban mbi supe/Çdo gur e gëmushë”!