Edison Ypi: Diktatura dhe Kadare…

 

Skënderbeu ishte një mit.

Ali Pasha qe një despot i pamëshirshëm, një thikë e përgjakur.

Naimi ishte qiri, fyell, bilbil gjyzar.

Ismail Qemali, buldozer, eskavator, semafor.

Lasgushi, violinë, harpë.

Fishta, çifteli.

Migjeni, fije bari, brisk, biçak, mikroskop.

Ahmet Zogu, murator, ndëtimtar, tullë, gur, mur, çekiç, sqepar.

Konica, kompjuter.

Noli, Internet.

Diktatori, tytë, shul, gëzhojë, kondak, fishek, litar, sapun, varr.

E kështu me rradhë, secili ka qënë diçka.

Po Kadare, çfarë ishte Kadare në diktaturë?

Në kohën e “klasës puntore në fuqi”, a ishte Kadare, për shembull, furrnaltë rrethuar nga leckamanë që luftuan dhëmb për dhëmb me zjarrin dhe flakët për të çarë rrethimin dhe bllokadën, shkrinin çelik, bënin “me forcat tona” plugje dhe zinxhirë traktorësh që “të sigurohej buka në vend”? Kadaresë nga këto i vinte për të vjellë.

A ishte Kadare bakllava me sherbet. Që shqiptarët ta hanin, të ngopeshin, të kthenin një gjym me ujë, të gromësinin dhe duke u shtriqur, të thoshin; Rrofsh o Kadare që na ngop me ëmbëlsirë dhe nuk na kërkon asgjë. Kadare në asnjë rast dhe për asnjë çast nuk qe ëmbëlsirë. Pretendimi idiotesk që Kadare të ishte i ëmbël vinte dhe vjen nga ca gomerë që nuk kanë haber nga Letërsia.

Parazitët, frikacakët, dinakët, donin që Kadare tua bënte qefin si vigan, si katallan, që kthen lumenj, ndal tërmete, than përmbytje, shpëton turmat nga fatkeqësitë.

A ka qënë Kadare si pretendojnë ca shejtanbudallenj; sharrë e gërshërë kovaçi që këpuste zinxhirë, pranga, tela me gjëmba?

Për t’i ndihmuar t’i zinte gjumi rehat dhe të shihnin ëndërra të bukura, a ishte Kadare një qetësues, një gjumëndjellës, një çaj kamomil, për ata që prangat dhe zinxhirët i farkëtonin vetë? Kadare s’ka qënë kurrë qetsues, çaj, valium. Kadare dhe gjumi s’takohen kurrkund.

Nuk kanë munguar idiotat që Kadaren e kanë dashur të ishte një supermen. Të fluturonte si zog. Të hynte nëpër burgje, në Spaç, në Burrel. Të vriste rojat me kalashnikov. T’i çlironte të burgosurit. T’i lante, t’i shplante, t’i vishte, t’i mbathte. T’i merrte me të mirë. T’u bënte muhabet, t’i ngushëllonte. T’u thoshte; “Zotërinj, e di që keni lexuar e komentuar librat e mia. Keni pritur prej meje më tepër se nga Amerika dhe NATO. Ja ku erdha. Taksiratet tuaja mbaruan. Mund të dilni prej këndej. Lirinë nuk ua solla unë, e gjeta te sharrat e munguara të zinxhirave dhe prangave tuaja, e të tjera e të tjera”.

Kadare, shumë më tepër se sharrë, gërshërë, supermen, me veprën e vet u dha shqiptarëve një pasqyrë për të parë veten dhe kohën. Konkave, konvekse, të sheshtë, të rrudhosur, të përmbysur, të bardhë, të zezë, të krisur, të thyer, të coptuar, në varësi të rrethanave.

Me anë të kryeveprave të tij, Kadare ua ndriçoi mendjet dhe ua lehtësoi jetën shqiptarëve më tepër se të gjitha sharrat, gërshërët, çekiçat, elektroshtëpiaket, lavatriçet, thekset e bukës, hekurat e korentit, pianot, kitarrat, violinat.

I riu, i vjetri, komunisti, burokrati, ushtaraku, i përndjekuri, i burgosuri, të gjithë lexonin Kadarenë. Lexuesit më të vëmendshëm të Kadaresë ishin Sigurimi dhe diktatori, të cilët Kadare duke i kapërxyer apo anashkaluar, i mposhti. Është fakt. E dinë të gjithë. Ca bëjnë sikur nuk e besojnë. Kujt nuk i besohet se Kadare ishte më i fuqishëm se diktatura, diktatori, Sigurimi, janë ata që skllavërinë e kanë në gjak, diktaturën në mendje, diktatorin në bark, Sigurimin në shpirt.

Kadare është refuzuesi më i madh i gjellës më të preferuar të mediokërve, autoreferencialitetit. Mes miliona fjalëve, nuk shkroi kurrë “unë”, që lapangjozët e kanë të tretën fjalë.

Kadare është një perfeksionist, një kompjuter që kurrë nuk ka për t’u shpikur.

Në Shqipërinë e vogël Kadare bëri Art të madh.

Në Shqipërinë e mjerë Kadare bëri Letërsi universale.

Kadare është një mendimtar fenomenal që kohën nuk e përdor për gjë tjetër veçse për të shkruar ato që ka ditur që kur ka lindur.

Kadare është Gjeniu të cilin në kohën e duhur shqiptarëve ua solli Zoti.