Miho Gjini: MIDIS DASHURISË DHE VDEKJES

Rrallë ndodh ndër poetët që, duke qenë tërësisht të dashuruar me jetën kujtojnë vdekjen në më të shumtën e poezive të tyre. Ky qe Valter Lazri, bir i një Lukovioti (vjershëtor e këngëtar i rrallë) dhe i një piqerasioteje me emrin Katina (vajza më e bukur e fshatit tim, Piqerasit), që ndërroi jetë papritur në shtetin Virxhinia të Amerikës. Jetoi në Sarandë, buzë detit, u bë aktor e vjershëtor si i ati, Kozma, shkruante poezi lirike për detin e për tokën që e lindi, për horizontet e kaltra, për diellin në perëndimin farfuritës, për erërat që sjellin limonat e pjekur, për çapkënllëqet e dashurisë rinore dhe për rrugët që hapeshin në det e përtej detit. Dhe do të vinte dita që, përmes detit, të shtegtonte edhe ai, si pulëbardhat, të kapërcente oqeanin dhe të mbaronte diku, në shtetin Virxhinia, midis pyjeve të virgjëra, jo shumë larg Pitesbugut, kryeqendrës së kaubojsave të dikurshëm.

Qe ora 10 e ca e mëngjesit, kur gjerbnim kafen me shkrimtarin shqiptaro-amerikan Petraq Pali në ballkonin e shtëpisë së tij në Qeparo, karshi detit që rrezatonte ngjyrën e purpurt mbi blunë e thellë të syprinës së paanë dhe, po i flisja me admirim për këtë njeri poet, po nga fisi i tij… Më ishte shfaqur papritur imazhi i figurës së tij si prej kaubojsi, ashtu me flokët e gjata lëshuar mbi supe dhe me ballin e gjerë e të ndritshëm, që kohët e fundit e kishte zëvendësuar me atë të Elvis Preslit, me kapelen mbi sy dhe rrobat e bardha me vija…Trille poetësh, – do t’i thoshja vetes, – po gjithsesi i këndshëm e i ëmbël ky Valteri ynë… Kishte një frymëzim prej liriku nëpër vargje, që befas e mbyllte me njëfarë tragjiciteti… Seç ndjeja një mall për këtë njeri, gjysmë lukoviot e gjysmë piqerasiot, që më kishte pritur pesë vjet më parë në shtëpinë e vet prej druri, fshehur anës së një pylli të dendur. Dhe tani unë do t’i thoshja Petraqit se Valteri më kishte ftuar përsëri për të pirë Whisky në ballkonin prej druri të katit të tretë, duke parë ketrat që loznin nëpër degët e pemëve të larta e të dendura… E pastaj do të uleshim përreth tavolinës së madhe të sallonit, me shishet e hapura të verës dhe me pjatancat me karkaleca deti që ai do t’i përgatiste po vetë, si dikur… Kishte dështuar poeti në një biznes që hapi vetë (si pronar, servitor e kuzhinier, njëherësh), po ja ku i duhej për të qenë Zot shtëpie e për të nderuar miqtë që i donte… Jetonte me poezinë, edhe pse e dinte që poezia nuk e ushqente dot. Krenohej që edhe e shoqja, Kaljopi, bënte vjersha të bukura, aq sa një kompozitor maqedonas e pat bërë këngë poezinë e saj… Dhe kështu, do të na zinte mesnata, duke folur për poezinë dhe me miqtë e mikeshat e tij shqiptaro-amerikane, përmes internetit, në sallonin e rrëmujshëm të katit të parë që shërbente si vend pune e në të njëjtën kohë edhe si studjo krijimtarie…

Nuk kaloi asnjë gjysmë ore nga kjo bisedë e përzemërt me Petraqin dhe një zile telefoni na i solli përsëri Valterin, si një klithmë vaji, si një gjëmë. Kishte vdekur po në ato çaste kur ne po flisnim për të, nga një goditje në zemër. Në orën 3 e 55 minuta të Nju Jorkut që kombinonte me orën e Shqipërisë 10 e 55 minuta… Kafeja na mbeti në buzë. Kishim ngrirë me gojën hapur, pa frymë, të pafuqishëm për të bërë edhe gjestin më të vogël. Telepatia që e vërtetë dhe po aq tronditëse…

Për dy javë nuk isha në vete, ca më tepër se më kishin telefonuar nga Athina se kishte mbërritur një letër prej tij në adresën time. Përse vallë? Ç’kishte brenda ajo letër?! Sigurisht ndonjë poezi të saposhkruar si ajo e “Ullirit të lotëve”, vargjet e së cilës i kisha mësuar përmendsh. (“Përqafova ullirin me dhimbje, – Lotova e ringjallem me lot, – Të parët s’i lanë të vinin, – Mua, eja, njeri s’më thotë!”)… Po, kur do të kthehesha e do të ndodhesha përballë letrës së tij m’u dridhën duart. Dhe, kur munda ta hap me një emocion tronditës u ndodha përballë një letre jeshile të palosur me një kaligrafi të qartë që kishte 120 dollarë në anën e brendshme të saj, “I dashur mjeshtër, – shkruante ai, kaq mundem të të dërgoj për botimin e librit tënd “Piqerasiotët”, duke e konsideruar atë edhe si librin tim, si nip piqerasiot që jam… Pranoi të lutem si një kontribut modest prej meje… Të uroj një jetë të shëndetshme dhe të lumtur… Me vonesë, po e realizova dhe një merak që kisha. Shpresoj të takohemi”!

Ngriva! Ku do takohemi me këtë njeri të mirë që hoqi një merak para se të vdiste?! Imazhi i figurës së kaubojsit të dikurshëm e të këngëtarit jetëshkurtër, sapo mori trajta të ngatërruara, pa formë, që afronte më tepër me maskën e tragjikes në një hapësirë tepër të ngushtë e të pastër, si vijëzat e përthyera në mermerin e bardhë! Zemra regëtinte pareshtur e nuk më bënte dora të zija lapsin për të bërë këtë homazh paksa të vonuar për mikun tim… Mos është më mirë, thoshja me vete, që ta takoj atje përtej, ku donte të shkonte kohë më parë e që shkoi tani me një nxitim të palogjikshëm? Të iki kështu një poet i kthjellët i dashurisë që donte të vdiste patjetër?!

Përse vallë?!

Shfletoj përsëri poezitë e tij. Si për të gjetur enigmën e fshehur thellë në skutat e shpirtit të tij. Dhe, me të vërtetë, ngasa shihej midis rreshtave që shkruante me ngut, ai qëndronte pezull midis jetës dhe vdekjes. Nuk e thoshte me gojë, po e shprehte me vargje…

Ja sesi:

“Ti ma dhe jetën, – i thotë ai Lukovës – Ti je shtrati im – Larg – e ca mesazhe të dërgoj – Nga unë e im atë, ku jemi varrosur!”. Brenga e tij shtohet rishtazi në një meditacion tjetër poetik për vendlindjen, kur shkruan:

“Për mua s’dihet, – Nëse jetoj, – Numëroj yjet, – Përcjell diej, – Lotoj netëve, – Ti atje, -Për mua s’dihet, – Nëse jetoj, – A ç’bëhem vallë”?! Dashuria e tij për vendlindjen e kryesisht për Sarandën, ku kaloi vitet e rinisë, ngrihet gjer në përgjërim, si një llavë e nxehtë dhe si një humbje e vetvetes. (“Unë një dritëz, – që humbas, – ti një valëz – në lundrim”! Kjo humbje i rrëshqet si mall, si ëndërr e pastaj si një asgjësim shpirtëror e fizik. Dhe vazhdon të njëjtin motiv të tmerrshëm:

“Ringjall rininë time të vdekur, – ëndrrat shterpe pa kuptim,… – Nëse aty më mbeti një krah, – mos ma jep as në varr”! Dhe, për çudi, pesimizmi e pikëllimi botëror, e vret këtë njeri, këtë poet të trishtuar. Ai vendos që të vdes dhe merr një qiri për ta ndezur mbi varrin e tij. Aluçinacioni psikik e ka mbërthyer poetin dhe vete aty me këmbët e veta, së gjalli, “As telefoni, as zile s’bëra, – të marr leje për një vizitë, – Hapur portën këtu e gjeta, – gjer te shkronjat mbi mermer”. O zot! Sa tronditëse! Asnjë poet në botë nuk mund të shkruante kështu epitafin e varrit të vetvetes, një muaj para se ta çonin të tjerët atje…

E trishtuar vdekja e tij!

La vetëm bashkëshorten, Kaliopin (poete dhe ajo), vajzën 25-vjeçare të martuar me një spanjoll, një vajzë tjetër më të vogël, disa libra me poezi, një ftesë për Miho Gjinin dhe një epitaf për varrin e vet.