Odise Kote: SHATËRVANET

Dielli e shprazi zemërimin qysh në mëngjes duke i mbushur sokakët cep më cep me përvëlim. Përvëlimi pushtoi amzën e gjakut dhe sytë e ditës u skuqën si gaca. Ajri u bymua aq fort, si një kacek dhe vetëm një xixë e vogël do të duhej që zjarri të pushtonte botën. Ajo duhmë zjarri thjesht nuk ishte e mirëpritur. Nostalgjia për të ngrohtën është e vështirë të spjegohet. Të piqej pështyma në grykë. Ca pemë dhe arrat përfund kopshtieve si të dala nga një përrallë, mitike nuk e mundnin dot shkëlqimin bruz, të kuq në rozë të rrezeve që binin pingulthi mbi tokë. Guf – guf bënte guri sikur lëshonte afshe mallkimi nga djegia. Bëf-bëf depërtonte nxehtësia në labirinth dhe pllakat e gurta ishin gati të humbnin nëpër kohë. Gjërat ishin aty mbi sipërfaqe. Përvëloheshin. Sa me fat që njerëzit nuk digjeshin bashkë me gjërat si në disa telenovela. Në një qoshe të fshehur, që jepte iluzionin e qetësisë, pesë burra të vjetër, sedërlinj kokoroçë janë ulur në karreklla rrotull një tavoline. Katër luajnë tavëll, ndërsa i pesti bën tifo. Katër lojtarët e tavllës e dinë që fitorja e lojës është kuptimi, gjëja me të cilën jetojnë. I pesti beson që fajin e tjetrit nuk do ta bëjë kurrë të vetin, sepse i ngjan sikur i njolloset edhe hija atje ku rri. Lojtarët qeshin të shkujdesur dhe lëshojnë rromuze të athta si bajamet e papjekura, pasi besojnë shumë që çastet e jetës kur kanë kryer sakrifica që ia kanë vlejtur për një qëllim, kanë ikur pa kthim. I pesti e ka ende shpirtin të coptuar, si të një fëmije, kur e qëllon gjyshja me bacë. Tavolina është shtyrë në rrëzë të murit të lartë, mur barklëshuar, që ngjan i dhjamosur nga qetësia e sarmaçeve dhe lianeve që varen supeve të tij.

I pesti duke jetuar më shumë brenda se sa jashtë mendjes së tij, nuk duron dot dhe shpërthen: Eh, të kishim një shatërvan këtu, si në Segovia …!

Ku bie kjo, more? – qeshi njëri nga lojtarët.

Vërtet nuk e di? Ta rrëfej tani – dhe si t’i thërriste një shajnie në kujtesën e lodhur, me frikën se mos e humbiste, renditi pa mundim fjalët shpejt, njëra pas tjetrës. Në Spanjë bie, në Castilla, a nuk ke dëgjuar për ujësjellësin e famshëm që ndërtuan romakët dhe kështjellën e hijshme Alcazar? Atje po, atje ka shatërvane që vlejnë, – dhe zëri sikur iu ngjyros me dritësimin e fortë që hynte nga e çara e sprethit.

U ça guri, u bë me vërë nga vapa, o derëbardhë,- foli brumbullori, lojtari më fanatik i tavllës.

U përvëluam, buf ia bëmë, – kërceu gjatovinua i grupit, që s’gjente rehat, por përdridhej sa në një vend në tjetrin. Gjatovinua ishte nga ai soj që nuk i pëlqejnë ndjenjat e mprehta dhe as duan të rrezikojnë jetën e shëndetin e tyre.

Ta kishim dhe ne një shatërvan, – ringjalli shpresë brumbullori, jo pa zili.

Jo një, por katër a pesë, – mori zjarr gjatovinua. Njëri të ishte në sheshin qendror. i madh, i bukur, me ujin që e hedh lart tri ose katër metra. Madhështor.

Duhet dhe një shatërvan në Pazar. Vijnë turistë nga e gjithë bota. Le të freskohen ca dhe ata. Pastaj shatërvani është shenjë e qytetërimit të hershëm, – foli për herë të parë kokëlëpjeta, siç e thërresin vërsnikët shokun e tyre të tavllës.

E po na lojti nga mendja ky diell, s’dimë ku të futemi, – u ankua brumbullori, kur pa zonjën e tij dhe dy – tri të tjera që vinin nga tregu i qytetit, skuqur në fytyrë sikur të ishin bojatisur me gjak.

Në Segovia, në Segovia, atje në Spanjë, dielli është për së mbari dhe shatërvanet janë shatërvane që të bën sevda shpirti, – shpotiti i pesti, njeriu tek i cili dukej që nuk ekzistonte humanizmi.

Epo duhet një shatërvan edhe në tregun e qytetit, – ngushëlloi gjatovinua mikun e lojës.

Doemos. Po më tepër na nevojitet shatërvani tek Posta e madhe e qytetit, aty ku marrim pensionin. E keni parë se si zgjatet rradha atje?

Mirë, le të bëhet edhe një shatërvan tek Posta e madhe e qytetit. Po cili nga shatërvanet do ta hedhë ujin më lart? Nuk shkon që të gjitha të jenë në të njëjtën lartësi!

Ligjësia ciklike e ngritjes dhe hedhjes së ujit në lartësi është e vjetër sa vetë sajimi i tyre, – shtoi spjegimin i pesti – po për situatën e thatësirës që përjetojmë, mund ta ulim pak nivelin e të hedhurit lart. Domethënë të kapardisjes. Jo më kot thonë spanjollët që një shatërvan është njëfarë Zoti mëshironjës, gjithnjë i gatshëm.

Qepe, mor ti, do na japësh mend gjithmonë, – foli me ton urdhëror kokëlëpjeta. Shatërvani i sheshit qëndror duhet të hidhet përpjetë katër metra. Shatërvani në Pazar tri metra, ndërsa dy të tjerat nga dy metra. E kuptuat?

Jo, mor zotëri, – kërceu brumbullori si ta kishte pickuar zhapiku i murit. Ku është parë e dëgjuar kjo? U bë shatërvani i sheshit të dalë para atij të Postës qëndrore.

Pse ç’ka shatërvani i sheshit, nuk ka ujë ai ta hedhë përpjetë katër metra? Pesë po deshët e hedh ai! Ja kështu,-turfulloi ai.

Jo, or byrazer, jo. Në ka shatërvan që duhet ta hedhë ujin përpjetë jo katër, po gjashtë metra është ai i tregut të qytetit. Ç’i mungon?

Tregu? Pika që s’të bie! Si s’të vjen zor!

Mua? Po s’është më i mirë ai i Pazarit se i sheshit. Madje i Pazarit s’i vjen as tek maja e thoit.

Nuk e prisja nga ty këtë ofendim, – ngashëreu brumbullori dhe iu drejtua gjatovinos. Të nxirrje shatërvanin e sheshit të parin?! Turp e jazëk të qoftë!

Kushedi sa do të kishte zgjatur grindja e shatërvanëve të pandërtuar, që do e hidhnin ujin njëri më përpjetë se tjetri, sikur të mos ndërhynte i pesti, ai që e dinte më mirë se tuhafët, se grindjet janë si qelqi dhe fati i qelqit është gjithnjë të thyhet…