Auron Tare: Faktet për Butrintin janë shumë të thjeshta
Njerëzit kanë të drejtë të kenë opinionet e tyre, por nuk kanë gjithnjë të drejtë për faktet”.
Michael Granoff, Drejtor Egzekutiv i AADF (interviste VOA 21/Maj/2022)
Faktet për Butrintin janë shumë të thjeshta. Si fillim, Butrinti është në pronësi dhe kontrollohet nga qeveria dhe populli i Shqipërisë. Asgjë nga këto që po bëjmë nuk e ndryshon pronësinë dhe kontrollin e Butrintit si dhe objektet e trashëgimnisë kulturore. (M.G.).
FAKT
DHËNIA E TË DREJTAVE TË ADMINISTRIMIT
4.1 Ministria, si përfaqësues i Qeverisë së Republikës së Shqipërisë, nëpërmjet kësaj Marrëveshjeje i jep Fondacionit të drejtën ekskluzive dhe detyrimin për administrimin indirekt të Pasurisë Kulturore dhe të të drejtave dhe detyrimeve të tjera të parashikuara në këtë Marrëveshje, në përputhje me Legjislacionin e Zbatueshëm dhe Marrëveshjen e Bashkëpunimit.
Së dyti, njerëzit flasin shpesh për Butrintin si një koncension. Koncensionet janë një mundësi për të marrë para, pra për të fituar para. Ndërsa ligji për Butrintin është një mundësi nga ne për të dhuruar para. Si rezultat i këtij ligji, ne do të dhurojmë 5 milionë dollarë të tjera. Nuk di shumë njerëz të tjerë, që po përpiqen ta bëjnë këtë. Arsyeja pse na duhej kjo lloj strukture për ta bërë këtë gjë është që ta mbrojmë Butrintin dhe ta mbajmë të pandryshuar. (M. G.).
FAKT
Fondacioni Butrinti, i themeluar në 1993 nga Lordi Rothschild dhe Lordi Sainsbury, i cili operoi në vitet më të vështira të Shqipërisë me një kontribut financiar të rëndësishëm nuk kërkoi kurrë marrjen në kontroll të Parkut Kombetar të Butrintit.
Fondacioni Amerikan RPM Nautical Foundation, i cili ka kryer kërkimet nën ujore prej 16 vjetësh në Shqipëri me një donacion mbi 4 milionë euro për këto kërkime, nuk ka kërkuar kurrë të marrë në kontroll pjesë të territorit ujor shqiptar.
Me sa duket Z. Granoff mendon se për 5 milionë dollarë të dhuruara duhet të marrë në kontroll Qendrën e Pasurive Botërore të UNESCO-s. Nëse Z. Granoff mund të na japë një model amerikan ku donatori kontrollon një Park Kombëtar do t’i ishim shumë mirënjohës.
Po jap një shembull: Disa vite më parë ne instaluam makineri elektronike biletash në Butrint dhe vitin tjetër të ardhurat e fituara nga Butrinti u trefishuan, por kjo s’do të thotë që kanë ardhur tre herë më shumë vizitorë në Butrint. 2/3 e këtyre parave që vinin nga këto bileta dilnin nga Butrinti, nuk qëndronin në Butrint për ta ndihmuar atë. Arsyeja pse ne vendosëm këtë makineri elektronike të biletave ishte që siguroheshim që paratë që vinin në Butrint të përdoreshin për të mirën e tij dhe të qëndronin në Butrint, për të përfituar njerëzit e Shqipërisë dhe projekti. ( M.G.).
FAKT
Mund t’i konfirmojme Z. Granoff se biletaria elektronike u vendos në Butrint në periudhën e Qeverisë Berisha. U përurua nga Ambasadori Amerikan Withers dhe Ministri Aldo Bumçi. Drejtor i Parkut Rajmond Kola, sot gazetar i Zërit të Amerikës. Pas zotit Kola u vendos nga Qeveria socialiste zoti Gjergji Mano.
Po e pyes publikisht zotin Granoff, 2/3 e biletave që dilnin (vidheshin) nga Parku i Butrintit duhet të dilnin (vidheshin) në bashkëpunim me Ministrin Aldo Bumçi dhe Drejtorin Rajmond Kola si dhe Drejtorin pasardhës Gjergji Mano dhe Ministren Kumbaro (bashkëpunëtore e zotit Granoff në Planin e Manaxhimit). Duke e falenderuar Zotin Granoff për këtë denoncim publik në Zërin e Amerikës për zyrtarë të Shtetit Shqiptar, Prokuroria e Republikës së Shqipërisë duhet të fillojë hetim për emrat e mësipërm në të kundër zoti Granof duhet të provojë se si vidheshin 2/3 e biletave të Parkut Kombëtar të Butrintit.
Kështu që kur po mendonim se si të vazhdonim ta mbronim këtë zonë të rëndësishme, ne kishim disa kushte se nëse do të dhuronim edhe 5 milionë dollarë të tjera duhet të ishim të sigurtë që paratë të mos hynin nga një derë e të dilnin nga dera tjetër. Qëllimi i vetëm i ligjit të ri, i cili nuk është një ligj që zbatohet te fondacioni, por është një ligj i qeverisë shqiptare, ai krijon një strukturë, që mund ta mbështesë dhe të mbrojë Butrintin për një kohë të gjatë. (M. G.).
FAKT
Sipas website të AADF, Ligjit për Trashëgiminë Kulturore është financuar dhe asistuar juridikisht nga AADF. Ligj i cili i hap rrugë administrimit të Trashëgimisë Kulturore me Fondacione pra qartësish një mënyrë për të krijuar premisën që Qendra Botërore e UNESCO-s të administrohet nga një fondacion, fondacion ky i cili çuditërisht themelohet dhe kontrollohet pikërisht nga AADF/Granoff, asistuesi i ndryshimit të Ligjit të Trashëgimisë Kulturore.
Ky ligj është shumë transparent, ka pasur shumë mbledhje komisionesh parlamentare, marrëveshjet janë shumë transparente dhe ne duam që njerëzit ta kuptojnë se çfarë jemi duke bërë. Ne duam të bëjmë një strukturë shumë të qartë për të krijuar një mjedis ku mund të investojmë dhe dhurojmë sa më shumë para për Butrintin. (M.G.).
FAKT
- Përfshirja e thellë e një donatori (nese do te të pranojmë që AADF është thjesht donator, siç më thanë vetë ata), në menaxhimin e një siti arkeologjik dhe kulturor është më se e papranueshme, qartësisht jo e zakonshme.
- Komisionimi i një Plani Menaxhimi dhe si pjesë e tij, emërimi i njerëzve tuaj si anëtarë të bordit të tij, është një praktikë tjetër e papranueshme. Këtu përfshihet eksperti që ka përgatitur planin. Sigurisht konflikt interesi.
- Inicimi i legjislacionit specifik për një lokacion, me organizata donatore të përmendur në ligj – nuk e ka përmbushur kurrë një praktikë të tillë. Mund të shpjegohet vetëm nëse donatori nuk i beson kapacitetit profesional të ekspertëve vendas ose dyshon të gjithë për korrupsion të mundshëm.
Giora Solar, ish Sekretar i Përgjithëshm i ICOMOS & Getty Conservation Center.
Së treti, duhet t’i bëjmë njerëzit të kuptojnë se këto donacione nuk janë vetëm sipërmarrje tregtare. Paratë do të shkojnë për të ndërtuar një qendër vizitorësh, për të ndërkuar korsi biçikletash dhe rrugë për hiking, për ta bërë këtë zonë pa ndotje mjedisore. (M.G.).
Plani i Integruar i Butrintit e ka përcaktuar vite më parë të gjithë konceptin e nje zonë ambjentale dhe pa impakt në mjedis. Për këtë arsye është parcaktuar çdo ndërhyrje larg qendrës arkeologjike si dhe ndërhyrje minimaliste. Të gjitha shtigjet e hiking, urat mbi kanalet kulluese etj, si dhe korsite e biçikletave kane qene funksionale. Mos përdorimi i tyre apo mos promovimi i tyre ka të bëjë me administrimin e Qendrës nga Ministria e Kulturës. Pra jo detyrimisht nga kontrolli i donatorit mbi fondet e dhuruara.
Nuk do të ndërtohen apartamente, hotele apo ndonjë gjë e ngjashme dhe është e gjitha e mbështetur në një bazë jofitimprurëse, që do të thotë se paratë që hyjnë në Butrint qëndrojnë në të. Dhe pyetja për njerëzit që janë kundër apo dyshues është: ku mendojnë se duhet të shkojnë këto para. Nëse nuk duhet të qëndrojnë në Butrin, atëherë ku duhet të shkojnë? (M.G.).
FAKT
Asnjë specialist shqiptar nuk është konsultuar në përgatitjen e Planit të Manaxhimit të Butrintit.
Si rrjedhim, Z. Granoff nuk ka asnjë ide se çfarë duhet të ndodhë me një koncept të ri modern administrimi. Butrinti nuk ka nevojë për fonde masive pasi çdo ndërhyrje në këtë eco-sistem të brishtë do të sillte dëme të pa riparueshme. Për këtë arsye Butrinti ka nevojë për një ekip konservues të përditshëm i cili mban në kontroll proceset e konservimit. Ndërkohë paratë e fituara nga vizitorët jo vetëm janë të mjaftueshëm për këtë proces, por sipas konceptit të atyre që ju kundërshtojnë ju dhe planin tuaj do të ishin të mjaftueshme për të krijuar një sistem manaxhimi të të gjithë sistemit zinxhir të trashëgimisë kulturore të zonës përqark Butrintit. (Finiq, Mesopotam, Muri i Demes, Kalivo, Diaporit, Çuka e Ajtoit, Kepi i Stillos, fusha e Vrinës, trashëgimia nën ujore e kështu me radhë).
Ky koncept, i nderuar Z. Granof u eksperiementuar me shumë sukses në vitin 2003-2005, i mbështetur nga dy grante amerikane Colidge Trust Fund dhe National Park Service USA. Pra Butrinti mund të ndihmonte financiarisht edhe qendrat e tjera dhe të krijonte një ekip manaxherial për të gjithë zonën bazuar në Butrint. Ky është koncepti modern i administrimit dhe jo shkëputja e Butrintit nga sistemi zinxhir i trashëgimisë së zonës.
Ky është një koncept shumë i thjeshtë për t’u kuptuar dhe nuk është diçka që ne e kemi menduar dje. Ajo që mund t’iu them unë është se ne kemi punuar në Butrint për rreth 9-10 vjet dhe marrëveshja e parë që kemi nënshkruar për mbrojtjen e Butrintit ka qenë me ish-presidentin Berisha. Marrëveshja që ne kishim thotë se 90% e të ardhurave, që po krijoheshin në Butrint do të qëndronin në Butrint, për të njëjtën arsye që përmendëm më lart. Qeveria Berisha i kuptoi shumë mirë shqetësimet tona. Pra këto që po diskutojmë sot nuk janë arritur kohët e fundit, por ka qenë një përkjekje e vazhdueshme nga fondacioni për të luajtur një rol të përgjegjshëm për të mbrojtur një pjesë kaq të rëndësishme të trashëgimisë kulturore të Shqipërisë. (M.G.).
FAKT
VKM, numër 450/ 1 Korrik 1998. Krijimi i Zyrës së Administrimit të Butrintit. Krijimi i Bordit të Butrintit. Të ardhurat e Butrintit qëndrojnë 100% për Administrimin e Butrintit.
Marrëveshja e nënshkuar nga Ju me Qeverinë Berisha qartësisht është bërë pasi as ju as këshilltarët tuaj nuk kanë marrë mundimin të lexojnë se çfarë është bërë në Butrint përpara interesimit tuaj për këtë Qendër, Pasuri Botërore e UNESCO-s.
Zëri i Amerikës: Kritikët thonë se marrëveshja erdhi pas ndryshimeve në Ligjin shqiptar për Trashëgiminë dhe pas hartimit të Planit të Menaxhimit të Butrintit, i cili u bë nga një kompani e huaj, por u financua nga Fondacioni që ju drejtoni. Si do t’u përgjigjeshit kritikëve për atë që pretendojnë se ju, pasi financuat një plan që propozoi modelin e menaxhimit të Butrintit me një fondacion, tashmë jeni pjesë e tij?
Michael Granoff: Në Butrint si dhe në shumë projekte të tjera ne po përpiqemi të sjellim modele të klasit botëror.. Kur po mendonim se si ta mbrojmë Butrintin në mënyrën më të mirë, ne kërkuam nga bota ekspertë dhe njerëz me përvojë, duke mbrojtur dhe zhvilluar zona të tjera kulturore. Butrinti nuk është e vetmja zonë e rëndësishme kulturore për t’u mbrojtur në të gjithë botën dhe nuk është e vetmja për të cilën njerëzit duhet të punonin. Ne gjetëm ekspertët më të mirë dhe punuam me ta për të zhvilluar një program dhe një plan, që më pas duhej të mbështetej nga qeveria, jo nga ne. Ne ia paraqitëm planin qeverisë, e cila kishte gjithë të drejtën që ta prannonte ose ta refuzonte. Ndoshta qeveria kishte planin e vet ose të punonte me dikë tjetër, dhe përsa i përket fondacionit ne nuk kemi ndonjë detyrim që t’i dhurojmë këto para për Butrintin. Ne mund t’i dhuronim këto para diku tjetër. Ne nuk kishim ndonjë detyrim kontraktor, që t’i dhuronim këto para në Butrin. Ne hartuam planin më të mirë për të mbrojtur Butrintin. Ia paraqitëm këtë plan qeverisë. Ajo bëri kërkimet e veta dhe mund t’iu them se ky proces ka zgjatur me vite të tëra, duke u marrë me analiza ligjore, historike e shumë të tjera, për t’u siguruar që është diçka që ia vlen për vendin dhe i takon qeverisë dhe jo Fondacionit nëse duan ta miratojnë planin ose jo. Në fillim të këtij procesi, ligji i parë që u miratua tre ose katër vite më parë ishte unanim, nuk kishte asnjë kundërshtim. (M.G.).
FAKT
- Sipas deputetes së Kuvendit Znj. Ina Zhupa, Ligji për trashëgiminë Kulturore u miratua me 74 vota në Parliament dhe jo unanimisht, fakt ky që duhet marrë parasysh.
- Në kronikat televizive Z Granoff duket qartë në lozhën e Parlamentit ku ka qëndruar për të parë në se ligji i sponsorizuar prej tij do të kalonte në Parlament.
- Në websitin e AADF pranohet qartësiht se ky ligj u financua dhe u mbështet juridikisht nga AADF. Juristja që kreu këtë asistencë në emër të AADF sot është caktuar në Bordin e AADF. (konflikt interesi).
- Ligji i hap rrugë administrimit të pasurive të Trashëgimisë Kulturore me anën fondacionesh ku në rastin e Butrintit AADF vetafrohet si fondacion që kërkon të marrë në administrim Pasurinë Botërore të Butrintit. (Qartësisht konflikt interesi).
- Plani i Manaxhimit është hartuar pa asnjë specialist shqiptar që janë përjashtuar në mënyrë eskluzive nga procesi.
- Plani i Manaxhimit bie në kundërshtim me një plan tjetër të porositur dhe paguar po nga AADF për të cilin Z. Granoff nuk jep asnjë shpjegim se përse nuk u bë kurrë publik.
Zëri i Amerikës: Cili do të jetë roli konkret i Fondacionit shqiptaro amerikan në menaxhimin e Butrintit?
Michael Granoff: Gjëja e parë është se ne do të jemi kontribues i madh kapitali për Butrintin. Ne do të dhurojmë 5 milionë dollarë për Butrintin, e cila bazuar në planin që kemi, është pothuajse dyfishi i shumës që qeveria do të dhurojë.
FAKT
Sipas marrëveshjes, Qeveria e Shqipërisë nuk do të dhurojë 2 milionë dollarë për këtë proces, por do t’i jape sipas marrëveshjes të drejtën e mbledhjes së biletave dhe të ardhurave dytësore për një periudhë 10 vjeçare.
Pra nëse Butrinti mbledh aktualisht 1.2 milionë euro (minimalisht dhe sipas të dhënave të sotme 2.2 milionë euro në vit) çdo person me njohuri të thjeshta matematikore e di se në fakt “Fondacioni Michael Granoff”, do mbledhë minimalisht 12 milionë euro, maksimalisht 22 milionë dollarë, plus 2 milionë euro që Butrinti ka sot në arkë. Pra minimalisht do të mbledhë nga Butrinti 3 fishin e asaj që do të dhurojë, maksimalisht 4.4 herë më shumë.
Në ndihmë të opinionit publik më duhet të sqaroj se AADF është krijuar nga AAEF (një fond biznesi) në 2009 me një mision mjaft specifik “(AAEF) is a non-political, not-for-profit U.S. corporation established pursuant to the Support for East European Democracy Act of 1989 (“SEED ACT”). Its primary purpose is to promote the private sector development of Albania.
In 2009 the AAEF created its legacy organization, the Albanian-American Development Foundation (AADF). The AADF’s mission is to facilitate the development of a sustainable private sector economy and a democratic society in Albania, and to contribute to stability in Southeastern Europe”.
Publiku shqiptar duhet të dijë se AAEF është koncesionare e pashaportave të shtetasve shqiptarë dhe vetëm për vitin 2021 sipas revistës Monitor, fitimi neto nga ky koncesion është 25 milionë dollarë. Pra Z. Granof duhet të theksojë edhe këtë fakt për publikun pasi filantropizmi i supozuar në Butrint është një shumë modeste në krahasim me fitimin koncesionar që del nga xhepat e shqiptarëve.
Pra gjëja e parë që do të bëjmë është që do të jemi dhuruesit më të mëdhenj të Butrintin. Gjëja e dytë që do të bëjmë është që të sigurohemi se projekti të funksionojë në mënyrën e duhur. Do të jemi pjesë e bordit të menaxhimit, por ne nuk kemi në asnjë formë kontroll mbi këtë bord. Qeveria ka kontroll mbi bordin, qeveria emëron anëtarët e bordit dhe zgjedh se kë do të emërojë. Ne nuk kemi asnjë rol në emërimin e anëtarëve të bordit. (M.G.).
FAKT
Bordi i Butrintit
Martin Mata, Bashkëdrejtor i AADF
Aleksandër Sarapuli, Bashkëdrejtor AADF
Prof. Richard Hodges, arkeolog anglez i sjellë në bord nga AADF
Flonja Tashko Boriçi, juriste, ndihmëse e çështjeve jurdike për ligjin e financuar nga AADF
Elva Margariti, Ministre e Kulturës
Drejtor Egzekutiv, Lorenc Bejko, 20 vjet asistent i Prof Richard Hodges.
Ne do të ulemi në atë bord që të sigurohemi që të mbrojmë investimin tonë dhe të përpiqemi që Butrinti të ruhet dhe të mbrohet në mënyrën më të mirë të mundshme.
Kjo është një gjë që çdo donator i përgjegjshëm do ta bënte. (M.G.).
FAKT
Konventa e Parisit, UNESCO 1972, e krijuar nga fryma e dy presidentëve amerikanë Ted Rusvelt dhe John Kenedy, bën përgjegjës Palën Shtet për të “ruajtur mbrojtur dhe lënë në trashëgimi brezave të ardhshem pasurinë kulturore”. Fondacioni Michael Granoff bie ndesh me frymën e dy presidentëve amerikanë që janë edhe dokrina e pengimit të neo kolonizalizmit në fushën e Trashëgimisë Kulturore dhe Parqeve Kombëtare.
Pozicioni që ne kemi në çështjen e Butrintit është i njëjtë me ato, që kemi në projektet e tjera. Kjo do të thotë që Butrinti nuk është një përjashtim nga çka është bërë deri tani, por është diçka që çdo donator i përgjegjshëm do të bënte. (M.G.).
FAKT
Fondacioni Butrinti 1993 -2009, donatori kryesor i Parkut Kombetar te Butrintit asnje here nuk ishte pjese e Bordit te Administrimit te Butrintit.
Që ky projekt të funksionojë nuk mund të realizohet vetëm. As fondacioni dhe as qeveria nuk mund ta bëjnë të vetëm, sepse nëse qeveria do ta bënte vetëm nuk do të kishte nevojë për kapitalet tona. Por së bashku ne mund të bëjmë shumë gjëra që asnjëri nga ne nuk mund t’i bënte vetëm. Aspekti tjetër është atraksioni i kapitaleve të huaja. Kjo ishte një pikë e rëndësishme sepse për një kohë të gjatë nuk do të limitohen vetëm me kapitalin që i ka mundësuar Fondacioni, edhe pse ne kemi dhuruar më shumë se 100 miljonë dollarë në Shqipëri, pra një shifër e konsiderueshme, por jo e mjaftueshme me çfarë mund të ofrojë qeveria. Me kalimin e kohës ne duhet të krijojmë partneritete me institucione të tjera financiare ndërkombëtare, si Banka Botërore, UN, me shtete të tjera si Britania që ka interes për të investuar, si dhe organizata të tjera që ndajnë të njëjtat interesa si ne dhe kërkojnë mënyra për t’u përfshirë në projekte, të cilat nuk kanë vetëm synime shumë të mira, por dhe përfitime nga kjo. (M.G.).
FAKT
Butrinti ka pasur një listë shumë impresionuese të institucioneve ndërkombëtare që kanë ndihmuar në kohë të vështira. Por për të kuptuar më mirë konceptin që kemi “NE” pala kundërshtuese e projektit të Z. Granoff, nga eksperienca ime mund të them se Butrinti nuk ka nevojë për fonde të shumta, por për administrim të përditshëm të konservimit, ambjentit, turizmit, komuniteteve të zonës dhe lagunave.
Një pjesë e mirë e këtyre aspekteve janë përjashtuar nga koncepti i Z. Granoff, qartësisht sepse ky koncept nuk ka asnjë lidhje dhe asnjë interes për të ndihmuar komunitetet përqark. Fakti që Z. Granoff është i interesuar vetem për zonën A3, pra zonën ku vijnë të ardhurat nga biletat tregon se koncepti i tij nuk ka lidhje me ruajtjen e tërësisë së Parkut Kombëtar si dhe mbrojtjen e pejsazheve historike të zonës së mbrojtur.
Pra ajo që të gjithë duam të shikojmë jo vetëm Fondacioni jonë por dhe gjithë investitorët anembanë botës është të shikojnë këtë lloj përgjegjshmërie. Pra nëse fondacioni ynë ndihmon për të ofruar këtë lloj përgjegjshmërie, nuk do të jetë vetëm fakti që projekti do të zhvillohet më mirë por do të tërheqë edhe më shumë njerëz dhe institucione, të cilët do të punojnë me ne, do të kenë mundësi ta zhvillojmë dhe ta përshkallëzojmë këtë projekt në të gjithë vendin. Ky është qëllimi ynë. Nuk duhet të harrohet që ne jemi një organizatë e përheshme, pra ne nuk do të qëndrojmë deri për zgjedhjet e ardhshme unë personalisht kam ardhur në Shqipëi këto 27 vitet e fundit dhe kur flitet për 100 vjetorin e marrëdhënieve shqiptaro amerikane ndjehem i vjetër duke menduar që për çerekun e kësaj periudhe kam qenë në Shqipëri. Dhe puna jonë sapo ka filluar. Ky fondacion do të vazhdojë të funksionojë edhe kur unë dhe i gjithë stafi të mos jemi pjesë e tij, edhe kur të ketë udhëheqës të rinj politikë. Me shpresën që do të bëjmë një punë të mirë, ky fondacion do të jetë një ndihmë për Shqipërinë, dhe nëse e bëjmë këtë puna e fondacionit tonë do të konsiderohet si një sukses i madh. (M.G.).
FAKT
Marreveshja për Fondacionin e ri të zotit Granoff, thekson se kjo marrëveshje është e vlefshme vetëm për 10 vjet. Në intervistën e tij Z. Granoff qartësisht thekson se do të rrijë në Butrint për një kohë shumë të gjatë, pra duke i hequr mundësinë autoritetit shtetëror dhe publik që të krijojë një manaxhim tërësisht shqiptar.
Zëri i Amerikës: Plani i Menaxhimit të Butrintit, që u hartua së fundi, propozonte edhe heqjen e një pjese të zonës bredgetare të Ksamilit nga harta e Parkut Kombëtar të Butrintit (rreth 100-150 hektarë sipas Planit). Por Qeveria shqiptare në janar vendosi të heqë rreth 800 hektarë nga zona e mbrojtur e Parkut dhe në këtë zonë tashmë është miratuar ndërtimi i një resorti. Sipas raporteve të shtypit shqiptar, qeveria është gati për të miratuar resorte të tjerë. A cënohet integriteti i Parkut Kombëtar nga rreziku që zonat natyrore përreth tij të përfshihen nga ndërtime të vrullshme?
Michael Granoff: Unë mund t’u qetësoj që zona, në të cilën ne do të luajmë një rol, nuk ka asnjë veprimtari tregtare dhe nuk do të ketë kurrë veprimtari tregtare, nuk do të ketë asnjë hotel në atë zonë, pra s’do të ketë veprimtari tregtare të asnjë lloji. E vetmja ndërtesë, që ne po planifikojmë të ndërtojmë, është qendra e vizitorëve. Qendra e vizitorëve është çelësi i çdo zone të trashëgimisë kulturore. Pra mund t’iu siguroj që nuk do të ketë asnjë veprimtari tregtare në asnjë nga zonat që ne do të jemi pjesë. (M.G.).
FAKT
Z Granoff nuk i jep përgjigje pyetjes se Parku Kombëtar i Butrintit është reduktuar në tërësinë e tij me status të mbrojtur dhe planifikohet të reduktohet më tej veçanërisht në zonën e Kep Stillo, një vlerë e jashtëzakonshme e biodiversitetit, arkeologjisë nën ujore dhe sipërfaqësore. Mund të themi se Ligji dhe Marrëveshja e negociuar nga Fondacioni i Michael Granoffit me Shtetin Shqiptar është tërësisht një eksperiment, fakt ky i pranuar nga Z. Granoff në intervistën e tij televizive. Jo vetëm që ky model bie ndesh me modelet amerikane të manaxhimit të parqeve kombëtare, por duke qenë një model i panjohur do të bjeri ndesh me legjislacionin kulturor të BE-së. Lind pyetja në cilin kontinent kërkon të na udhëheqë zoti Granoff? Mos vallë drejt Atlantidës?
Një pikë interesante që është ngritur nga disa njerëz që e kanë parë zonën është mjedisi, i cili falë efekteve të ngrohjes globale, do të kemi një rritje të nivelit të detit, sidomos rreth e qark Butrintit. Një ekspert i arkeologjisë ka bërë një parashikim që në 50 vitet e ardhshme ¼ ose 1/3 e Butrintit do të jetë nën ujë. Par gjëja për të cilën ne duhet të shqetësohemi është rritja e nivelit të detit, që e dëmton këtë zonë. Një nga gjërat që ne mendojmë të bëjmë është t’i sjellim këta ekspertë, që të na ndihmojnë për barrierat natyrale, që mund të ndërtojmë, me qëllim që uji të mos ndikojë në këtë zonë në të ardhmen. (M.G.).
FAKT
Arkeologu në fjalë Prof. Richard Hodges i sjellë në Bordin e “Fondacionit Michael Granoff”, një arkeolg i periudhës së mesjetës nuk ka asnjë studim në fushën e hidrografisë apo bonifikimit të zonave arkeologjike. Si rrjedhim ky arkeolog nuk mund të merret në konsideratë pa një studim të specializuar nga specialistët e fushës. Mund t’i them Z. Granoff se plani i Manaxhimit të Butrintit i dhuruar prej tij Ministres Kumbaro, nuk ka asnjë studim për këtë çështje. Mund të shtoj për dijeninë e zotit Granoff se çështja e nivelit të ujrave në Butrint ka qenë një temë e njohur që nga koha e Perandorit August, kolonia e të cilit sipas të dhënave arkeologjike ka bërë punime bonifikuese në fushën e Vrinës. Plani i Manaxhimit të Z. Granoff nuk ka sjellë asnjë rresht nga studimi i Prof. Stanislav Zyber, mbi çeshtjen ambjentale dhe hidrografike të Butrintit shkruar që në kohën e Mbretit Zog. Mund t’i them Z. Granoff se në periudhën e shtetit komunist, fusha e Vrinës ishte tërësisht e bonifikuar, shtrati lumit të Pavllës u ndryshua për të shmangur përmbytjen e fushave dhe në hyrje të zonës arkeologjike ndodhet stacioni i fuqishem i pompave të hidrovorit. Po i theksoj të gjitha këto në rastin kur arkeologu Hodges apo Bordi i Fondacionit të Z. Granoff do të kërkojnë një bonifikim të ri me tender për të shpëtuar përmbytjen e Butrintit.
Ky është një shembull që tregon se me sa detaje po mendojmë për të ardhmen e Butrintit, dhe duam që kjo zonë të mos ketë prodhim karboni, duam të respektojmë mjedisin rreth Butrintit edhe në të ardhmen. Çfarë ndodh përtej kësaj nuk është pjesë e punës sonë dhe duhet të kujtoni se ne nuk jemi qeveria dhe ne nuk kemi kontroll mbi tokën në këtë vend, siç ne nuk mund të kontrollojmë nëse dikush do të ndërtojë në plazhin e Durrësit. Pra pyetjet që më bëtë për zhvillim tregtar jo në pjesën e Butrintit, ku ne jemi aktivë, është një pyetje shumë e mirë për qeverinë dhe është përgegjësi e qeverisë. Kjo është një pyetje lejitime për zonën e Butrintit, por jo në zonën, në të cilën ne do të jemi aktivë. (Granoff -VOA).
FAKT
Koncepti i mësipërm tregon qartësisht se Z. Granoff nuk ka asnjë interes dhe dëshirë që nëpërmjet ruajtjes së Butrintit të mbrojë pejsazhet historike të kësaj zone apo të ndihmojë komunitetet përqark në zhvillim ekonomik nëpërmjet ruatjes së trashëgimisë kulturore. Si një financier i mirë, zoti Granoff kërkon të kontrollojë zonën ku prodhohen të ardhura (ashtu si koncesioni i pasaportave) dhe jo detyrimisht të ruajë dhe të mbrojë pasurinë kombëtare kulturore të shqiptarëve. Fundi i fundit përse duhet që Granoff & CO të bëjë këtë gjë? Ai është një biznesmen amerikan të cilit për konjuktura politike, klasa jonë udhëheqëse me servilizmin e saj të dukshëm e ka bërë të mendojë se mund dhe duhet të jetë një prokonsull i pa shpallur në këto troje. E si për t’ia kënaqur deri në fund egon e tij dhe për t’u ndier më të vërtetë si një “Romanus Proconsul Illyricum” tashmë po i japin edhe Buthrotumin antik.