Avdulla Kënaçi: DHURATAT MISTERIOZE

Atëherë aeroporti i Rinasit nuk ishte kaq i modernizuar sa ç’është sot, por ishte një linjë ajrore që nuk lajthiste kurrë, “Swiss Air”. Pikërisht me atë linjë do të udhëtoja edhe unë atë ditë, për të tretën herë gjatë dy vjetëve. Lëshova në transportjer objektet e mia, një valixhe bojë kafe dhe një arkë kartoni 80 me 40 cm. Nëpunësja e çekimit bëri formalitetet. Arriti të lidhte edhe shiritin e barkodit, kur përnjëherësh, pa pritur, u fikën dritat. Transportjeri ndali. Mbetëm në gjysmë errësirë dhe cep më cep sallës së pritjes u dëgjua një pëshpërimë e zgjatur, uaaa … U shqetësuam të gjithë; vërtetë që dritat ikën, por askush nuk dinte se kur mund të vinin. Nëpunësja tek sporteli, me bluzë të bardhë dhe fund blu, foli diçka në telefon me shefin e saj. Pas pak u paraqitën dy punëtorë, njeri me një gjysmë uniformë dhe tjetri një djalë i ri, i veshur me pantallona të shkurtëra. Ata rrëmbyen objektet e mia. Unë i drejtohem atij me gjysmë uniformë, duke iu prezantuar: “Të lutem, kujdes këtë arkën e kartonit…”. Ai tundi kryet dy herë dhe më shkeli syrin me djallëzi. Duhet t’i kisha dhënë diçka nën dorë, për të ma siguruar arkën, mendova, por ata ishin zhdukur pas derës dykanatëshe, së bashku me valixhen time dhe arkën prej kartoni. Pas katër apo pesë minutash, dritat erdhën përsëri dhe të gjithë u lehtësuam. Aeroporti u kthye në normalitet, transportjeri nisi të rrotullohet dhe nëpunëses së sportelit i qeshi fytyra. Shpresonim të mos kishim më surpriza të këtij lloji.

Nuk na besohej që dritat nuk do të iknin përsëri dhe në heshtje e me gjak të ngrirë, kaluam kontrollin policor, pastaj pas xhamave të Portës 1 kërkonim me sy, ku ishte parkuar “Swisseri”. Ja ku ishte, pesëdhjetë hapa larg, me turbina ndezur. U vendos shkalla dhe u hap dera e avionit. Vrapuam të gjithë atje duke shtyrë me bërryla njëri-tjetrin. U kujtova të shoh radhën dhe karrigen time, radha 9, A, nga dritarja. Mrekulli. U ula, gjeta rripat e sigurimit dhe i hodha mbi gjunjë, pastaj i lidha për mezi. As nuk e ndjeva fare si u ngrit nga pista aeroplani, ashtu, përnjëherë u gjend duke çarë mjergullën e dendur… Thonin se ishte një pilote zvicerane që kishte shumë qejf të udhëtonte drejt Tiranës. Ajo ia kishte marrë dorën fushës sonë e cila vende-vende ishte me beton të plasaritur si gojë ujku.

Gjithnjë, kur ngrihem në lartësi, më pëlqen të harroj se çfarë më ka ndodhur në tokë, jetoj mes mirazhesh, si të thuash jam në qiellin e shtatë. Zvicra më kishte pëlqyer shumë qysh në fluturimin e parë. Aty çdo gjë ecën me saktësinë e orëve zvicerane; rregull, pastërti, planifikim të punëve dhe mirëkuptim. Atëherë punoja në televizionin publik kombëtar dhe po përpiqesha të krijoja emisione për diasporën. Më duhej të shkoja një javë përpara ekipit me qëllim që të ndërtoja skenarin dhe të piketoja intervistat. Brenda një dite i bija kryq e tërthor këtij shteti të vogël, në zemër të Europës, ku jetonin 150 mijë shqiptarë. Kjo ishte një lehtësi tjetër për ekipin televiziv. Shqiptarët emigrantë të Kosovës ishin të organizuar në shoqata dhe kryesitë e këtyre shoqatave bëheshin copë për të na ardhur në ndihmë. Nëpërmjet valëve satelitore ata i ndiqnin emisionet tona dhe unë isha fytyrë e njohur për ta. Shumë prej tyre ma kishin mësuar emrin dhe më drejtoheshin me koinfidencë, megjithse unë i shihja për herë të parë.

Pas një ore, aeroplani e paksoi shpejtësinë dhe po lëkundej sa majtas, djathtas. E ndjeva se po i afroheshim aeroportit të Zyrihut. Shumica e pasagjerëvë, pasi zbrisnin, devijonin drejt seksionit internacional. Aty lidheshin me linja të tjera dhe vazhdonin udhëtimin, ndërsa ne të Zvicrës prisnim bagazhet.

Valixhen time të dorës e gjeta menjëherë, por kutia e kartonit nuk dukej gjëkundi. Dreq, o punë, ajo nuk ka vetëm speca, por edhe një shqiponjë të gdhendur në dru, dhuruar nga kushëriu im i parë, mjeshtër i punimeve në dru piksi. Më shumë ai gdhend thëllëza, por mua më solli një shqiponjë. Kur vendosa t’ia fal një miku kosovar në Zvicër i cili më kishte ndihmuar aq shumë dy herët e tjera duke më shoqëruar me makinën e tij, më sëmboi në zemër, por duhej bërë ky gjest. Shqiponjën e kisha amballazhuar mirë e mirë duke e rrethuar me speca. Specat i doja për Hivziun, kryetarin e shoqatës. Ju po qeshni dhe me siguri thoni se paskam lajthitur, humbi Zvicra për speca, por ja që kështu është historia. Herën e shkuar, kur e pyeta Hivziun se çfarë i pëlqente t’i sillja nga Tirana, ai më kërkoi speca! Mendova se talljej, por ai e kishte seriozisht kërkesën. Shkova posaçërisht në Lushnjë ku kultivoheshin lloj-lloj specash. Më thanë se europianët pëlqejnë nga këto specat e gjata, të kuqe. U tregova se miku im ishte kosovar që punonte e banonte familjarisht në Lucern të Zvicrës.

– Ndryshon puna, – më sqaruan fermerët – ata duan speca për t’i mbushur me gjizë, nga këto bufaleshet jeshile.

Më sollën disa modele; më të mëdhatë ishin sa dy grushte së bashku, jeshile të thella, lëkurë trasha.

– Nesër udhëtoj me aeroplan, – u thashë – vetëm katër pesë kilogram nga këto bufaleshet.

Ata qeshën, nuk u besohej që isha munduar që nga Tirana për kaq pak dhe më thanë:

– I ke dhuratë nga ne me që i ke për vëllezërit kosovarë.

Duke pritur të gjendej arka e kartonit me shqiponjën dhe specat, më erdhën ndërmend të gjitha këto, si në një film me metrazh të shkurtër. Dhurata të varfëra, por kaq kishim mundësi të bënim. Nuk mbaj mend sa kohë kishte kaluar. Dikush më përmëndi nga ëndërrimet duke më prekur në sup. Ktheva kryet, një burrë shtatlartë; nga uniforma kuptova se ai që më ra në sup ishte punonjës i aeroportit. Duke m’u drejtuar me mirësjellje dhe pak si i keqardhur, më tha:

– Mos prisni kot zotëri, nuk ka më bagazhe, nëse ju mungon gjë, denoncojeni në informacion tek ai sporteli përballë.

Në mënyrë të pavullnetshme zvarrita këmbët deri aty ku shkruhej në xham “Information” duke mos e lëshuar valixhen nga dora. Nëpunësja, një vajzë bionde, me syze optike të trasha, më kërkoi pasaportën dhe biletën e udhëtimit. Ia dhashë. I rrotulloi ca nëpër duar dhe më pyeti për barkodin e bagazheve. I thashë se janë të ngjitura në faqen e fundit të pasaportës. I gjeti, mbushi një formular, përcaktoi pamjen e arkës prej kartoni, madje shënoi edhe dimensionet e saj 80 X 40 cm. Nuk kërkoi të dinte se çfarë kishte arka brenda saj. Pastaj më pyeti se ku do të akomodohesha. I thashë emrin e një hoteli në Zyrihun e vjetër.

– Pa merak, do të lajmërojmë ne, këtu asgjë nuk humbet, – më tha duke më kthyer dokumentet.

Duke dalë nga aeroporti ndjeva një boshllëk në stomak. Kisha në dorë vetëm valixhen e ndërresave. U ndjeva si i fyer e i poshtëruar. Më vonë nuk do më bënin fare përshtypje kësi ngjarjesh, por atëherë ishin udhëtimet e mia të para me linja ajrore. Ngatërresë apo vjedhje e qëllimshme? Ec e gjeje. Kisha gjithë rrugës që mendoja se si do t’i prisnin dhuratat miqtë e mi. Si t’ua shpjegoja këtë incident? Lavdi Zotit që nuk u kisha thënë në telefon se do t’u çoja kësi dhuratash. Gjysma e së keqes. Më mbeti peng shqiponja, ishte aq bukur e realizuar, në një pozicion gati për fluturim, me krahët hapur dhe vështrimin grabitqar anash.

Sa hodha hapin e parë jashtë aeroportit, ndjeva një zë pas veshit: “Mirë se erdhe Bacë!”. Ishte Hivziu, Kryetari i shoqatës së Zyrihut. U përqafuam si vëllezër, megjithse ai ishte ca vite më i vogël se unë. Hipëm në “Benzin” e tij dhe morëm rrugën drejt Zyrihut. Është fiks 18 kilometra larg, por mua m’u dukën si dyzetë. Ishte ora pesë mbasdite kur njerëzit ktheheshin nga puna dhe herë pas here ishim të detyruar të ndalonim ose të ulnim shpejtësinë.

– Do shkojmë drejt e në shtëpinë time, – më propozoi Hivziu kur po hynim në qytet. Kosovarëve nuk ke çfarë u thua për mikpritje.

– Kemi kohë vëlla i dashur, hoteli është i pronotuar, më lësho aty të heq qafe këtë valixhen dhe dalim për një kafe apo një birrë, – ia prita unë.

– U bë, – tha Hivziu.

U ulëm në një rostiçeri buzë liqenit.

– Këtu, – tha Hivziu – ka edhe kafe, edhe birra. Nuk di a të pëlqen se kam mësuar se ju lokalet në Tiranë i keni më të mira se në Europë.

– Deri diku është e vërtetë, ama vetëm lokalet e qendrës, – iu përgjigja unë – mua më pëlqen këtu tek ju se kudo ushqimet janë të kontrolluara dhe cilësore. Njeriu ha produkte, jo dru, duralumin dhe xhama.

Banakieri la banakun dhe erdhi vetë tek tavolina jonë. Ishte edhe barmen, edhe kamerjer, edhe guzhinier. Në qafën e dorës së majtë kishte hedhur një pecetë borë të bardhë.

– Fillimisht kafet, e imja ekspres stretto, stretto italiano, – i thashë kamerjerit. Ai buzëqeshi dhe ma ktheu po italisht “Si, si’’. Pas kafeve Hivziu porositi me insistim bukë të ngrohtë, salçiçe dhe birrë.

Pasi rrëkëllyem broket e para me birrë, porositëm të dyta e pastaj të treta. Mua m’u zgjidh gjuha. I tregova për historinë e shqiponjës rrethuar me speca dhe reklamimin që i bëra arkës prej kartoni në aeroportin e këtushëm. Ai nuk qeshi asnjë fije edhe pse unë i futa tregimit ca nota humori.

– Për mua, – tha ai serioz – këto janë marifete të aeroportit të Tiranës. Ata gjejnë njerëz me reputacion si ti dhe brenda bagazheve të tyre futin gjëra të ndaluara. Mendoj se është skemë e menduar. Mos u shqetëso, është detyrë e organeve kompetente të gjejnë të vërtetën.

Vrejtja e Hivziut sikur më përmendi e më zgjoi nga gjumi.

– Mos vallë futin drogë në speca? – dyshova unë.

– Sa e madhe ishte shqiponja? – pyeti ai.

– Ja, kaq, – hapa duart unë.

– Ata gërryejnë trupin e shqiponjës me tyrjelë dhe brenda saj futin miellin.

– Qënkam futur në bela me këmbët e mia, – i thashë unë i merakosur.

– Ja të presim një herë çfarë përgjigje do të japë aeroporti, më mbaj në kontakt, unë kam ca miq që mund të na ndihmojnë të zbardhim të vërtetën.

– Po më fut drithmat…

– Mos u shqetëso, ne të njohim mirë, askush nuk do të mund të të bëjë ty dhe jetën tënde pis, – më qetësoi miku kosovar.

Atë natë nuk bëra gjumë të qetë. Më dukej sikur shtrati ishte me gunga dhe më vriste nga të gjitha anët. Kryet më dukeshin të rënda plumb. Vura re orën, kishte kaluar mesnata. Mënjanova perden e rëndë, hapa dritaren e dhomës dhe ngrita sytë nga qielli. Dukej sikur kubeja me yje, blu e errët kishte zbritur poshtë dhe ishte mbytur në liqen. Ishte një qetësi e shurdhër. Nuk lëvizte asnjë gjethe. Yjet reflektonin në sipërfaqen e liqenit. Për të na kujtuar se qielli nuk ishte i ngrirë. Herë pas here shkëndijonte ndonjë kometë duke lënë pas një vijë të zjarrtë. Qielli është kudo njësoj, ndërsa rruzulli i tokës ndyshon, diku njerëzit jetojnë më mirë e diku tjetër më keq. Ndoshta varfëria i shtyn të shpikin marifete të tilla; të çajnë specat më dysh e t’i ngjitin prap dhe shqiponjës t’i futin tryelën në gjoks. Ndoshta është edhe lakmia që i shtyn në ngasje për t’u pasuruar shpejt, në rrugë të fëlliqura.

Ankthet dhe depresioni im sikur u tretën së bashku me errësirën. Dola herët në mëngjes dhe hyra në lokalin më të afërt. Porosita kafe dhe një doppio uiski. Më duheshin të shtërngoja mirë vidhat e kokës. Kisha bërë gjumë të shqetësuar. Sikletin e zhdukjes së arkës prej kartoni e kisha lënë në dorë të fatit. Tringëlliu zilja e telefonit. Ishte një numër i panjohur për mua. Zëri matanë më tha se ishte vetë i dytë dhe ishin porositur nga Hivziu për të më shoqëruar. Më pyeti ku gjendesha. I tregova emrin e kafes dhe rrugën me kalldrëm në Zyrihun e vjetër. “Po, po e dimë, për një çerek ore jemi aty” më tha zëri matanë telefonit. Ata erdhën, paguan tinëzisht porosinë time dhe u ngritëm të merrnim rrugën për në Bernë. Kabina e trakut gjëmoi nga këngët e Shkurte Fejzës dhe dy djemtë e shoqëronim me zërat e tyre. Unë në fillim buzëqesha lehtë, pastaj kënga më rrëmbeu dhe u bashkova me djemtë. Arritëm në kryeqytet. Rruga nuk na u duk hiç. Takuam njërin pas tjetrit tre emigrantë, dy ishin veteranë të demonstratave të vitit 1980 dhe i treti një oficer shqiptar që ishte arratisur prej armatave serbe. Kishte kërkuar strehim politik në Zvicër. Dhe e kishte fituar. Mbajta shënime të shumta dhe secilit i tregova çfarë mund të fliste në kameran televizive. U thashë se kishin kohë një javë për t’i përmbledhur saktë mendimet e tyre.

Kur shkova në hotel, ndaj mbrëmjes vonë, gjeta lajmërimin e policisë së aeroportit. Në orën 9 të mëngjesit duhet të paraqitesha aty. Pas pak mbërriti Hivziu. I tregova njoftimin nga policia e aeroportit.

– Kjo është gjë e mirë, – më tha ai i gëzuar – duhet ta kenë gjetur arkën tënde derisa të lajmëruan kaq shpejt. Kujdes nga provokimet, mos u gënje nga sjellja e tyre “e përzemërt”. Përgjigju për aq sa të pyesin, jo ashtu siç e kemi zakon ne shqiptarët që hapim barkun. Mbaje këtë celular me vete dhe më njofto nëse zihesh ngushtë.

Buzëqesha dhe e falënderova. Nuk kisha asnjë lloj arësye “të zihesha ngushtë”.

U kuptua që në aeroport më prisnin. U paraqita fiks në orën 9. Më shoqëruan në një zyrë. Ishte një oficere policie ulur në kolltuk. Po fliste në telefon. Ma bëri me shënjë të ulesha në një karrige përballë saj. Hodha sytë rrotull zyrës, por nuk pashë asnjë lloj arke prej kartoni. Si mund t’i thoshja kësaj policeje se kam humbur një arkë me speca?! Jo, do t’i tregoja se kam ca prodhime artistke prej druri, vetëm kjo arësye e justifikon gjithë atë lloj zhurme. Në fund të fundit nuk gënjeja. Policja uli telefonin, u ngrit nga kolltuku dhe u ul përballë meje në një karrige si ajo e imja.

– Si ju duket Zvicra, për herë të parë vini këtu?

– Jo, është e treta.

– Kam një lutje për ju të televizionit; duke filmuar lluksin dhe standartin që ka arritur ky vend, ju nxisni të rinjtë e vendit tuaj për të braktisur atdheun dhe për të kërkuar këtu strehim.

Nuk e kisha të vështirë të përgjigjesha sepse ajo hyri në “limerin tim” dhe unë dija çfarë t’i thoshja. I tregova për genocitin serb dhe në Zvicër isha ftuar nga emigrantët kosovarë që kishin vuajtur tortura. Për ata do të realizoja një dokumentar televiziv.

– Më falni, – tha ajo me një zë të ëmbël sikur këndonte, – nuk e dija saktë qëllimin e vizitës suaj. Të kthehemi tek ankesa juaj, nuk u doli me bagazhet një arkë kartoni 80 x 40 cm, çfarë kishte brenda? – pyeti ajo në anglisht. Por më vonë mësova se zotëronte tri gjuhë të huaja, ndërsa unë një anglishte anemike.

– Prodhime artistike, gdhendur nga mjeshtë popullorë të dëgjuar, ishin dhurata për miqtë e mi.

– Ju ishit ulur në radhën 9 nga dritarja e avionit, i vutë re bagazhet kur kaluan për t’u ngarkuar në Rinas? Ishin tuajat?

– Jo, nuk i vura re, – iu përgjigja. Realisht e gënjeva sepse bagazhet i vura re me kujdes dhe kutinë e kartonit nuk e pashë, por po të thoshja të vërtetën, faji i mbetej Rinasit dhe kjo mesele do zgjatej tërkuzë.

Policja ishte një vajzë e re, simpatike, trupvogël, si një gjimnaziste, me sy ngjyrë blu, si qielli i Zyrihut që kisha kundruar mbrëmë për minuta të tëra, veshur me një uniformë akoma edhe më blu, krëk të re, me kopsa bronxi që vezullonin. Nuk i vazhdova më krahasimet dhe epitet sepse m’u kujtua porosia e Hivziut; “… mos u gënje nga sjellja e tyre e përzemërt”.

– Doni t’ju bëj një kafe?

– Jo, faleminderit, kam nëndëmbëdhjetë vjet që e pi, puna e parë që bëj, sa zgjohem, pi kafe. Këtë “huq” e vazhdoj edhe këtu në Zvicër. Këtë radhë ajo qeshi me gjithë shpirt duke zbuluar një sërë dhëmbësh bus të bardhë e të drejtë. Pastaj u kujtua që ishte police dhe vuri pëllëmbën tek goja për të fshehur dhëmbët. Diçka iu kujtua. Mori qëndrim serioz dhe me mirësjellje më tha që mund t’u hidhnim një sy sendeve të humbura. Dolëm nga zyra e saj dhe krah për krah morëm rrugën për në magazinën e sendeve të humbura. I telefoni dikujt dhe nja dhjetë hapa përballë u hap një derë. Hymë brenda:

– Shikoni me kujdes, kontrolloni vetëm ato objekte që ngjajnë me arkën tuaj, – më porositi.

U habita, ishin qindra kuti, pako të mbështjella me natriban, bidona dhe ca më pak valixhe. Kontrollova ca kuti. Ishte çudi që vinin nga Tirana dhe adresoheshin për në Amerikë. Hapa dy arka kartoni të njëpasnjëshme. Brenda kishin shishe me raki: “Ja me këtë pije distile lëvdohemi ne shqiptarët e Shqipërisë”, i thashë polices me një lloj autoironie. Ajo përsëri buzëqeshi.

– Unë kam lexuar shumë për Shqipërinë, – më tha – edhe udhëtaren Edith Durham, edhe Bajronin. Kam shumë dëshirë ta vizitoj vendin tuaj.

– Unë do të pres siç pritej Durhami, – i premtova jo për t’i bërë qejfin. Ajo më falënderoi dhe më hodhi dorën në sup me mirësjellje e dashamirësi. Në krahun e majtë ndjeva erë parfumi.

Shkuam përsëri në zyrën e saj. Ndjehesha i çliruar. I pëlqente t’i flisja për vendin tim. I tregova për Rivjerën, Valbonën, Pogradecin, Beratin, Gjirokastrën, Apolloninë, Durrësin e lashtë dhe iu përgjigja shtatë pyetjeve të njëpasnjëshme për Skënderbeun dhe një për fenë. Kutinë e kartonit e harrova fare, por nuk e harroi ajo.

– Nëse mallin do ta kishe të siguruar, – më tha – do merrje 700 franga zvicerane, ndërsa nëse nuk do të gjendet kutia edhe për tri ditë, do merrni 200 franga.

Dola nga aeroporti me lutjen që ajo kuti të mos gjendej kurrë. Dhe vërtetë që nuk u gjend. Pas tri ditësh postjeri më solli në hotel 200 franga zvicerane.