Zak Topuzi: Fenomeni Ismail Kadare
Në foto: Ismail dhe Helena Kadare
Duhet ta shohim problemin në konteksin e kohës kur Ismail Kadare bëri letërsi, kur i duhej që herë pas here të mbronte veten pas goditjeve që merrte nga veprat e tij.
Në kohën e Enverit, nuk kish “Desidentë” të mirëfilltë- këtë duhet ta kuptojmë të gjithë. Ata nuk e pësonin vetëm personalisht, por goditej familja, vëllaj, motra e deri miqtë e tij. Ishte një përgjegjësi e madhe që sot duket e pa besushme.
Ama, vetëm Kadare, ariti falë mjeshtërisë dhe alegorisë perfekte të tij, të shkruaj vepra monumentale ku diktatura nuk arinte të kuptonte të vërtetën e shkruar nën reshta. “Të ishe një desident i mirëfilltë, do të thotë të pranoje egzekutimin pa kushte”. Çdo aludim ndaj veprave të tij (vlerësuar botërisht) është një mos njohje realiteti.
Po ju them një ngjarje të treguar nga Ekrem Bardha, një nga shqiptaro-amerikanët më të pasur:
“Ndodhesha ne Spanjë dhe mora vesh që Kadare ishte me pushime pranë meje. E ftova çiftin Kadare për një drekë në një nga restorantet më të famshme në zonë. U harruam mes bisedash dhe arrimë në restorant reth orës 16:00. Restoranti po mbyllej dhe pronari me mirësjellje na shpjegoj se personeli ishte larguar dhe nuk kish asnjë mundësi tu shërbente. I shpjegoj që jam me një person të rëndësishëm dhe mund të paguaj çdo çmim.
Ndërkohë, Kadare, me mirësjellje, në shqip, këmbënguli të largoheshim e mos e vendosja në pozitë. Pronari u bë kurioz dhe pyet: nga jeni? Çfarë gjuhe po flisni? I shpjegoj që jam amerikan dhe zotëria është një shkrimtar nga Shqipëria. Më pyet për emrin dhe i them: Ismail Kadare.
Në moment, hapi derën në të dy kanatat dhe na ftoi brënda. “Është shkrimtari më i dashur për mua, kam lexuar të gjitha librat e tij përkthyer spanjisht. Eshtë nderi më i madh në jetën time tu shërbej. Ktheu gjithë personelin dhe pas 20 min restoranti u mbush me lule të gjitha ngjyrave për nder të tij. Kam ndjerë emocionet më të fotra të jetës time”.
Interesant është fakti që Kadarenë e shajnë më shumë ata që nuk kanë lexuar ose nuk i kanë kuptuar veprat e tij.