Astrit Lulushi: Më shumë se njerëz

Njerëzit nuk u hodhën në Tokë nga askund, mendojnë shkencëtarët. Ata besojnë se Homo sapiens u shfaq në Afrikë rreth 300,000 vjet më parë, por paraardhësit tanë ishin në tokë, në forma të panumërta dhe kishin qenë për më shumë se katër miliardë vjet. Animizmi është, në thelb, një njohje dinamike e këtij fakti.

Rreth 100,000 vjet më parë, një grup Homo sapiens vendosën të largoheshin nga atdheu i tyre dhe të dilnin drejt veriut nga Afrika; ashtu si hominidët e kaluar si Homo erectus, madje edhe disa H. sapiens endacakë, kishin bërë në epokat e kaluara. Ka të ngjarë që ata të kenë emigruar pjesërisht për shkak të faktorëve mjedisorë, por për arsye të panjohura më në fund vendosën të kthehen në Afrikë. Më pas, rreth 40,000 vjet më vonë, u tentua një migrim i dytë masiv, i nxitur gjithashtu nga streset mjedisore dhe këtë herë njerëzit e hershëm u vendosën me sukses në Euroazi duke u zgjeruar përfundimisht në Amerikë dhe Oqeani.

Në këtë kohë në parahistorinë tonë, proto-feja njerëzore filloi të përfshijë disa veçori të dallueshme ‘fetare’, si besimi në një jetë të përtejme dhe shfaqja e ‘shamanëve’ të ngarkuar me lehtësimin e ndërveprimeve midis forcave njerëzore dhe jo-njerëzore. Në shoqëritë e gjuetarë-mbledhësve, roli i shamanit u bë thellësisht i rëndësishëm – shamanët udhëhoqën negociatat me shpirtrat e tokës, inkurajuan lidhjet shoqërore përmes ritualeve komunale, lehtësuan shërimin përmes njohurive të tyre mjekësore dhe angazhimeve me forcat jo-njerëzore. Ka të ngjarë që ata të kenë pasur një rol kryesor në proceset e hershme të migrimit të njerëzimit, duke ofruar shërim dhe mbështetje emocionale në kohë pasigurie të mëdha në një mjedis të egër dhe të huaj.

Një nga detyrat e tyre mund të ketë qenë vendosja e marrëdhënieve me hominidët e tjerë, pasi kishte shumë specie hominide që jetonin tashmë në Afro-Eurazi. Neandertalët kishin qenë në Evropë për më shumë se 300,000 vjet përpara se Homo sapiens të vendoste të vendosej — dhe larg nga të qenit disa njerëz brutalë të shpellave, këta njerëz të tjerë ishin shumë si ne në shumë aspekte. Ata bënë art, i varrosën të vdekurit e tyre dhe me gjasë u angazhuan në aktivitete rituale. Shumë specie të hershme njerëzore mund të kenë përdorur një formë komunikimi verbal dhe Homo erectus mund të ketë ndërtuar edhe anije detare për t’u vendosur në ishujt e Kretës dhe Flores.

Nuk është plotësisht e sigurt se çfarë ndodhi me këto specie të tjera hominide, megjithëse vetë paraardhësit tanë ka të ngjarë të kenë luajtur një rol në zhdukjen e tyre. Por është e qartë se ne kemi jetuar përkrah tyre për disa kohë gjë që mund të ketë pasur një efekt të dëmshëm në popullsinë e tyre. Është e mundur që ne i kemi trajtuar ata si të afërm, të paktën për një kohë, dhe kush e di se si do të dukej bota ‘njerëzore’ sikur ata të mos ishin zhdukur kurrë. Edhe tani, disa nga këta hominidë të hershëm jetojnë në trupin tonë, ku shumica e njerëzve modernë përmbajnë të paktën një përzierje gjenetike nga specie si Neandertalët, Denisovanët, H.habilis dhe H. erectus.

Homo sapiens i hershëm lulëzoi, si në Afrikë ashtu edhe më gjerë, për shkak të shumë faktorëve, veçanërisht të talentit për ndërtimin e komunitetit. Ashtu si shumë kafshë, ne priremi të krijojmë marrëdhënie të ngushta shoqërore dhe, si të gjitha kafshët, ne gjithashtu kemi kufij të sipërm relativisht të caktuar për madhësitë e menaxhueshme të komunitetit. Kufij të tillë zakonisht varen nga sa marrëdhënie të drejtpërdrejta mund të mbajë një individ i vetëm. Kur ‘të huajt’ ekzistencialë fillojnë të kalojnë në përzierje, lind konflikti, që shpesh çon në mosmarrëveshje dhe përçarje.

Si njerëz, ne zakonisht jemi të kufizuar në rreth 150 marrëdhënie kuptimplota në çdo kohë, që gjithashtu ndodh të jetë kufiri i përgjithshëm i popullsisë për komunitetet njerëzore gjatë pjesës më të madhe të parahistorisë sonë të hershme.