Shkruan: Aleko Likaj, shkrimtar – Francë/

Kalendar Historik:”Çfarë ka ndodhur më…?”, i publicistit dhe gazetarit të njohur të ”Zëri i Amerikës”, Astrit Lulushi, që ka dalë këto ditë nga shtypi në Tiranë, përbën pa dyshim një ngjarje të veçantë në serinë e botimeve të letërsisë sonë dokumentare. Në fakt ky zhanër, për hir të realitetit, në këto vitet e fundit ka qenë me pikatore, duke përjashtuar këtu biografitë e personaliteteve të politikës, nga autorë të huaj, por edhe ato të kulturês sonë kombëtare nga të pakët studjues të dy a tre fushave.

Voluminoz dhe i konceptuar si një kalendar klasik: Çfarë ka ndodhur më…?”, jo vetëm datash, që shumica e tyre zënë fill me lindjen e krishtit, por edhe tre a katër shekuj më parë, autori ka tentuar të na sjellë ngjarje dhe evenimente të karakterit historik, shoqëror e social. Pa dyshim, hapsira shqiptare ka marrë vëmëndjen e autorit, duke gjetur vend në të gjithë dimensioni e saj, mbase edhe qendrorë, larg shtampave e politizimeve dhe qëndrimeve pasionante, që vërehen jo rrallë në interpretim që i bëhet asaj për lexuesin, sot në median shqiptare. Pasqyrohen e jepen qartësisht raportet e mardhëniet shume planëshe brenda vetes sonë, por edhe me fqinjët e kombet e tjera qe nga pushtimi romak, madje duke përfshirë edhe festat pagane si Dita e Verës q¨¨e ështê e na vjen përtej erës sê re me lindjen e krishtit.. I ndarë në dymbëdhjetë kapituj, libri i Lulushit vjen si një kujtesë për të gjithë brezat, e kryesisht tek të rrinjtë, si një rezultat i hulumtiveve e një pune të madhe të gjatë sistematik në vjeljen dhe grumbullimin e materialeve, ku në një kornize të vetme është përfshire brenda saj gazetari, studjuesi, enciklopedisti, shqipëruesi e historiani. Ky i fundit na prezantohet, e është tepër gjakftohtë, ne mbledhjen e në rradhitjen e fakteve, që na përçohen nga një gjuhë lakonike e pashembullt dhe e admirueshme.

Ajo që bie menjêherë në sy, në punën e madhe që ka bërë autori, dhe që në fakt zë një hapsirë kohe, është përzgjedhja, përkthimi nga gjuha angleze, e shqipërimi i krijimtarisë së gati mbi dyzetë poetëve të huaj. Shumica e tyre krejt të panjohur për lexuesin shqiptar, kryesisht nga kontinenti amerikan, anglo-sakson, nordik, australian e aziatik, të cilët vetë autori i sjell mrekullisht në gjuhën tonë amtare, duke u përkujtuar ardhjen e ikjen nga kjo jete, si Luis de Camoes, Samuel Butler, Robert Frost, John Keats, Robert Hamerling, Thomas Paine e deri tek romaku Marcus Valerius Martialis e tjer.

Kalendari historik i Astrit Lulushit vjen si një vepër e plotësuar, dhe për herë të parë në botimet e kësaj fushe, në një mënyrê tepër të kujdeshme e profesionale, gjë që i ka dhënë shumë vlerä librit, jo vetëm për informacionin e gjallë që përfaqëson përgjithësisht kultura e gjërë botërore, por edhe nga mënyra se si rezatojnë vetë ato tek lexuesi ynë. Me këtë rast do të thosha se, ky botim serioz, reflekton e është në kontrast të plotë në morinë e botimeve shqip që gëluan e vërshuan në libraritë tona nga autorë me formime të dyshimta dhe krejt pa përvojë, në periudhën e parë të tranzicionit, që na janë servirur në formën e ”tallavasë”, ku vlerat ishin dhe mbetën të diskutueshme edhe për sot.

Libri në fjalë i publicistit të njohur Lulushi, si një vlerë e shtuar, mund që të shërbejë në mënyrë të sukseshme për fomimin e pajisen me dije, kryesisht për brezat e rrinj që janë në vitet e fundit të gjimnazit, por edhe për studentët e historisë dhe shkencave të tjera, në fakultete e universitetet e shumta në atë vend.

Astriti është autor i disa botimeve të tjera të veçanta, si ”Ndjenjë realiteti”, ”Pak ndryshe”, ”63 soneta të Shekspirit”, ”Kujtesë lirie”, ”Zhgënjime sporadike”…. të cilat janë pritur mirë kur kanë shkuar tek lexuesi në këto vitet e fundit. Në përgjithsi Lulushi reflekton në krijimtarinê e tij njeriun e pafjale, puntorë e të perkushtuar, që kërkon ti shërbejë me pasion e përkushtim shoqerisë dhe edukimit të brezave tonë.

Studjuesi dhe shkrimtari i njohur Dashnor Kokonozi vëren për këtë autor, se është: ”Vëzhgues aktiv i debateve kulturorë e politikë në Shqipëri, Astrit Lulushi nuk mungon të sjellë një mendim ndryshe, një përvojë të re, një përfundim, që e nxjerr duke qëndruar përmbi konfliktin politik shqiptar, larg radikalizmit, por asnjëherë duke synuar që të jetë i pëlqyeshëm për të gjitha palët. Se mund të ndodhë që secili të ketë arsyet e tij, por është e pamundur që të ketë një të vërtetë për secilin. Në vështrimin e tij paanshmëria nuk do të thotë pandjeshmëri. Nuk mund të krijosh një pamje të plotë të trajektores që përshkruan një komb pa tërësinë e elementëve që përbëjnë historinë e tij. Për këtë arsye ngjarjen historike ai nuk e veçon as nga lëvizjet e mëdha të shpirtit të kombit, nga lëvizjet fetare, nga interpretimi i së Drejtës, nga vrojtimet e natyrës antropologjike”.

Kjo vepër ka dhe mbart vlera kombëtare.