La lirica in lingua italiana dell’illustre poeta albanese Lasgush Poradeci
Angela Kosta
Lasgush Poradeci è poeta, scrittore e traduttore albanese; studiò in Romania e in Austria, dove si addottorò in filologia all’università di Graz. Lui nacque in Albania a Pogradec, il 27 dicembre 1899 e morì a Tirana il12 novembre 1987.
Era un ottimo poeta che aveva grande facilità di versificazione; il suo pessimismo ricorda un poco quello del poeta romeno Mihai Eminescu di cui si sentono parecchi influssi nelle poesie del Poradeci. Oltre alle molte poesie pubblicate in riviste fin dal 1922, ricorderemo il volume“La danza delle stelle- Vallja eYjeve”, (1933), che segnò l’affermarsi del suo nome nella letteratura albanese contemporanea.
LA DANZA DELLE STELLE
Le stelle accese come lucciole,
che girano fianco a fianco,
dal nulla presero filo
pieni di vita e desiderio.
Iniziarono con l’amore
da quando il mondo è stato concepito,
senza nessuno come suo amico
divampa e si accende.
Si accende istante d’istante,
e mai si spegne,
senza pausa gli va indietro
con un terribile attacco.
E si come non ha mai potuto
la stella alla stella di catturarla
intorno ai cieli infiniti
vanno e vengono
e vanno ancora…
Andranno in volo
ovunque saranno e ovunque non saranno,
sui cieli che non hanno fine
né inizio, né fine, né lato.
Quando sopra lei, quando sotto lei
quando con grazia e quando senza grazia,
avranno sempre
Spazio… Deserto…
Loro vanno fila in fila
con una sete inestinguibile:
Quanto in profondo e quanto lontano
l’uno l’altra se ne vanno…
Chi gli ha regalato tanto desiderio,
così fuoco e così fiamma?
E gli ha creati con tanta pazienza
le stelle fortunate e povere?
Se vuoi una, stranamente,
dove dagli occhi batte per raffreddarsi,
tuo amico, dalla tua nostalgia
con più fuoco si arde…
E gli gira intorno più in fretta
e con dolore più caldo,
e così via.. come tutti te ne vai…
Lo abbraccia con il suo fuoco,
quanto meno lo immagina,
quanto più lo segue il desiderio…
Ma dalla nostalgia che non lo trova,
vibra tutto lo spazio.
Quando poi da oltre i venti
si illuminano da poco
stella scomparsa nei cieli
lampeggia prendendo fuoco.
L’ha mirato all’istante,
proprio in mezzo al petto,
il suo stesso amico che gli girava dietro
con un attacco spavaldo.
Che aveva il fuoco nel cuore,
che l’ardeva d’amore
che brillava con invidia
intorno ai suoi raggi.
Povera stella e fortunata stella!
Stella fortunata e stella povera!
Appena la luce si addormenta,
vede un amico all’inferno;
Lui viene… tutti vengono…
Tutti più vicino… e tutti più vicino…
che quanto brilla e lampeggia…
che quanto senti una gioia senza fine!
Che quanto risplendi di nuovo!
Che quanto ti riaccendi!
Che quanto segui con amore
come una stella di margherita.
Amore! Ehi… nuova nostalgia… Amore!
Canzone della pazienza!
Tu libertà! Tu schiavitù!
Tu ardore del tuono.
Lasgush Poradeci është poet, shkrimtar dhe përkthyes shqiptar; ai studioi në Rumani dhe në Austri, ku u doktorua në filologji në Universitetin e Gracit. Lasgush Poradeci lindi në Pogradec, më 27 dhjetor 1899 dhe vdiq në Tiranë më 12 nëntor 1987. Ai ishte një poet i shkëlqyer i cili kishte lehtësi të mëdha për vjershërimin; pesimizmi i tij na kujton disi atë të poetit rumun Mihai Eminesku, ndikimet e shumta të të cilit ndihen edhe në poezitë e Poradecit. Krahas mjaft poezive të botuaranë për revista që nga viti 1922, do të përmendim vëllimin “Vallja e yjeve – La danza delle stelle”, (1933), që shënoi afirmimin e emrit të tij në letërsinë bashkëkohore shqiptare.
VALLJA E YJEVE
Yjtë-e ndezur si fingjill,
Që vërtiten palë-palë,
Prej mosgjëje zunë fill
Plot me jetë-e mall të valë.
Zunë fill me dashuri
Që kur bota zu të ngjizet,
Pa sikush për shok të ti
Përvëlohet edhe ndizet.
Ndizet ças edhe për ças,
E si kurrë s’ka të shuar,
Pa pushim i vete pas
Me një sulm të llaftaruar.
E si kurrë nuku mund
Ylli yllin që t’a kapë
Rrotull qiejve pa fund
Venë-e-vinë-e-venë prapë…
Do të venë fluturim
Kudo janë-e kudo s’janë,
Nëpër qjell që s’ka mbarim,
As fillim, as fund, as anë.
Kur mi të, kur nënë të,
Kur me hire-e kur pa hire,
Do përëajnë gjithënjë
Hapësirë…shkretëtire…
Ata ikin varg-e-varg
Me një etje të pashuar:
Sesà fellë-e sesà larg
Shoq me shoq u pat larguar!…
Kùsh j-u fali-aq dëshërim,
Dh’aqë zjarr e aqë flakë,
Dh’i gatoj me aq durim
Yjtë-e lum e varfanjakë?
Se do një, si për çudi,
Ku prej syresh rreh të ftohet,
Shoq i vet, nga mall’i ti,
Më me zjarr zë përvëlohet…
Dh’i vjen qark më me vërtik
E me dhembje më të nxehtë,
E si ik…si gjithë ik…
E pushton me zjarr të vetë:
Sa më pak e shëmbëllen:
Aq më shumë-e ndjek dëshira…
Pa nga malli që s’e gjen,
Dridhet gjithë hapësira.
…Kur po ja! Se që përtej
Ndriten erërat nga pakë:
Yll-i çdukur nëpër qiej
Vetëtiu e mori flakë:
Ja pat shtënë me një ças,
Mun në mes në kraharuar,
Shoq’ i vet q’i sillej pàs
Me një sulm të llaftaruar;
Q’e kish flakën mun në gji,
Q’e zhuritte dashurija,
që çkëlqente me zili
Rrotull rrezeve të tija.
Yll i mjerë e yll i lum!
Yll i lum e yll i mjerë!
Sapo drita t’u përgjum,
Sheh një shoq nëpër skëterë;
Ay vin… e gjith vin…,
Gjith më pranë… -e gjith më pranë…
– Sesà ndrin e vetëtin!…
Sesà ndjen një gas pa anë!…
Sesa ndritesh përsëri!
Sesì ndizesh përsëpari!
Sesì djek me dashuri
Posi yll margaritari!…
Dashuri! Heu! Mall i ri!
Dashuri! këng’ e durimit!
Ti liri! Ti robëri!
Ti valim i shkrepëtimit!
Yjtë-e ndezur aqë larg.
Lozin vallen e dëshirës
Dyke ndritur varg-e-varg
Nëpër terr të errësirës.
23 Korrik 2023
Përgatiti dhe përktheu: Angela Kosta