L’intervista al poeta Alessandro Russo e i suoi versi in lingua albanese tradotti da Angela Kosta

 

Il poeta Alessandro Russo è nato il 26 luglio 1979 a Castellammare di Stabia (Napoli).

Alessandro Russo ha pubblicato la sua prima silloge poetica “Sono Angelica e sfilo col vento” nel 2016 (Cicorivolta Edizioni), con cui ha vinto nel 2019 il Premio Letteratura dell’Istituto Italiano di Cultura di Napoli. Con la poesia Napoli metropolitana ha vinto il Premio Decumani nel 2018. Nel 2020, con la silloge inedita “Voci Riflesse” è arrivato e secondo al Premio Città di Arcore e terzo al Premio NikaGeorgievna Turbina. Nello stesso anno, con la poesia L’intruso ha vinto il Premio Il Sublime dell’Ass. Culturale Mondo Fluttuante di Sanremo.

Con il suo nuovo libro di poesie “Finché il sangue non ci separi” (Leonida Edizioni, 2022), presentato al Salone Internazionale del Libro di Torino, al Festival di Venosa “Borgo d’Autore”, allo “Xenia Book Fair” di Reggio Calabria e prossimamente al “Dima Book Festival” di Roma Ha vinto il Premio Rosmini, il Premio Ithan Show Award dell’Ass. Accademia degli Artisti, si è classificato secondo al Premio di Poesia e Narrativa Alda Merini e al Premio Persephone, terzo al Premio Antica Pyrgos, ha ricevuto la menzione d’onore al Premio Le Grazie, Porto Venere, La Baia dell’Arte e la menzione speciale al Premio Assosinderesi Awards, al Premio Dostoevskij, al Premio LitteraeFiorentinae, al Premio Samnium e al Premio Astrolabio. È stato candidato al Premio Strega Poesia 2023.

Dal 2022, Alessandro Russo fa parte della giuria del Premio “Decumani” e dal 2023, della giuria del Premio “La Settimana dello Scrittore”. Dal 29 settembre 2023 condurrà insieme alla poetessa Elvira Scognamiglio, la rassegna poetica “Chiamalapoesia” presso la “Libreria Libertà” di Torre Annunziata, in provincia di Napoli, dove ospiterà con un appuntamento mensile sia poeti affermati che poeti alla loro prima pubblicazione. Dalla prossima primavera condurrà un’altra rassegna poetica, patrocinata dal Comune di Positano, che prevede tre esibizioni all’aperto, con reading poetici e interviste da tre piazze della splendida perla della costiera amalfitana. Conosciamolo meglio il poeta Alessandro Russo…

 

Quando è nata la tua passione per la poesia e cosa rappresenta per te?

Alessandro Russo: Potrei dire con una battuta che Poesia (è bello chiamarla per nome) mi ha rapito fin dal “mio arrivo”, magari approfittando di un attimo di distrazione dell’ostetrica. Ma a parte gli scherzi, anche se ovviamente non saprei individuare un momento preciso, ricordo ancora con piacere quando la maestra ci leggeva le poesie che avremmo poi dovuto imparare a memoria, e qualche anno dopo, alle medie e poi soprattutto al liceo, i primi abbozzi di versi, ispirandomi ai grandi del passato.

Oggi la vivo come una necessità che risponde a una funzione fisiologica del mio andare avanti: prima mi riempie di lei, quando arriva, e poi mi permette di liberarmi mentre danzo con lei sulla pagina bianca, sapendo di dover scrivere in fretta prima che possa andare via, come dico in: “La chiamo Poesia”:

Mi basta poco / per adeguarmi a quello che dice,

e quando succede, / lei sa che la stavo aspettando / a mente aperta,

come vuole lei, / perché possa entrare / e uscire a suo piacimento,

mentre io sto lì / a fissare i suoi movimenti

con le parole /che arrivano e vanno / veloci: non posso distrarmi,

perché lei non vuole ripetersi, / e quando va via, lo fa

come se non dovesse / tornare più.

Ma la necessità della poesia va oltre il mio sentire: senza andare a rivangare gli strali lanciati prima da Platone e in epoca più recente da Hegel (quelli che hanno affrontato la questione in maniera organica), sono convinto che la poesia sia la speranza della parola, quasi una scuola di resistenza contro l’imbarbarimento del discorso. Rappresenta anche un’opportunità, l’opportunità che la parola ha di lasciare le cose alla loro molteplicità, proiettandole in un caleidoscopio dove ogni nuova figura si differenzia dalle altre solo per delle sfumature, che indicano le possibilità ma inevitabilmente anche la distanza che sempre resta fra la cosa e la parola. Non ha la presunzione del linguaggio argomentativo (tipico del metodo tecnico-scientifico) di attaccarsi alla cosa, di esaurirla: si tiene alla giusta distanza, la rispetta perché comprende che la cosa è sfuggente e può prestarsi a più interpretazioni. Inoltre, la necessità della poesia è da ricercare nella sua capacità di mostrare l’abisso della parola, la sua radice che non si esaurisce, che offre sempre un rimando ad altro (come fa la grande poesia), e fa questo, non pretendendo di informare, ma semplicemente comunicando, indicando un’altra via, quindi una possibilità:

Lo so che le piace cambiare, / perché non cerca la verità

nonostante dica tutto / quello che ogni tempo ha / a disposizione,

e lo fa a parole sue / o che diventano sue:

le sue figlie naturali di oggi / saranno domani / figlie adottive di tutti,

e insieme sfileranno / sulla pagina bianca,

sempre un passo avanti / a scandire le voci del mondo.

 

Quali sono i tuoi modelli letterari?

Alessandro Russo: Potrei elencarne tanti, ma quelli che non posso non indicare sono Dante (prima di tutti, e non potrebbe essere altrimenti), i grandi dell’antichità a partire da Omero, Saffo, solo per citarne alcuni, la tragedia di Eschilo, Sofocle ed Euripide, passando poi al mondo latino con Ovidio, Virgilio, Orazio, Catullo e tanti altri. Facendo un lungo salto in avanti, e stringendo il campo a pochi nomi, direi Shakespeare, Milton, Byron, Baudelaire, Rimbaud, Apollinaire, Kavafis, Dino Campana, Rilke, Pessoa, T.S. Eliot, Pavese, Ungaretti, Montale, Hikmet, Pasolini, per arrivare a Raboni, Szymborska e Alda Merini. Chiuderei con la Bibbia e in particolare con l’Antico Testamento (bellissimo il Cantico dei Cantici).

 

Oggigiorno la poesia si legge poco. Perché, secondo Lei?

Alessandro Russo: Riallacciandomi a quanto accennato nella prima risposta, il bisogno di accedere alle “cose alte” che un tempo veniva soddisfatto dalla poesia, in epoca moderna viene soddisfatto da altre forme di sapere. Oggigiorno si è arrivati a dare una spiegazione pressoché a tutto, e il linguaggio che la scienza e la tecnica usano è diventato uno strumento che vuole informare, come a riempire dei contenitori che si presume siano vuoti. Ma noi non siamo così, e dobbiamo prendere consapevolezza di ciò, puntando a entrare in contatto col prossimo attraverso un approccio più empatico che può avvenire nella forma della comunicazione: a mio avviso la poesia è la vera regina di tale regno e in quanto tale va promossa e sostenuta.

 

 

 

 

SU ASSI DISEGUALI

Non abbiamo più niente a cui aggrapparci.

L’avventura ugualmente amara e incantata di Cristo,

annunciata da un’eccezione che fu destino

e magnificata da sipari di porpora

sul palco tremendo del Calvario,

oramai perde i colori e cade.

Anche le sue parabole si abbassano,

servendo nel nido carnale

di egoismo, e diventano maschere

che s’invertono al morso del tornaconto

e poi, voltando lo sguardo, si nascondono alla compassione.

Ma ancora sono in molti che cantano il dio redentore;

chi per abitudine dei padri,

chi perché si rifiuta di accettare che la vita, il più forte dei vizi,

ci conduca a doverla congedare,

chi ancora, per provare a sciogliere le macchie.

E continuano a vigilare i sensali della fede,

che dopo aver raschiato per secoli i testi delle scritture sacre

ci confezionano una vulgata della rendita umana,

manoscritta – una volta e per sempre

col sangue degli ultimi.

Forse tutti quanti, però,

abbiamo escluso o non abbiamo mai desiderato

che Gesù, violento nel riempire di se stesso

ma delicato nel doversi vergognare del seme di Giuseppe,

a braccia aperte sulla Croce,

non potesse piangere il dolore

per quelli che restavano.

 

 

OSSIMORI DI CIELO

È come una nuvola

che va via, la più grande,

ma io sono fermo

e posso rincorrerla

solo con gli occhi.

Ora vedo vuoto

un cielo che si fa terso,

e vorrei solo

che piovesse

la stessa acqua di prima

 

 

MIA SARTA… MADRE MIA

Sorridi ai pensieri

quando arrivano nudi,

ne misuri le forme

e decidi il vestito

che più gli si addice,

cucendo parole

che li possano dire

senza ingessarli

senza costringerli

ad alzarsi in punta di piedi

per allungare

qualche bassa ragione.

 

 

LE CURVE DEGLI OCCHI

Dopo un momento sapevo

che avrei voluto ancora i tuoi occhi

fissi nei miei, a riempirmeli,

a farmeli belli.

Fermai tutto, formai tutte le scale

che salivano di corsa

gli incanti dell’aspettazione,

e su ogni gradino, e a ogni giro di rampa

c’era un pensiero di noi

che arrivava o tornava.

Non vedevo altro, oltre, sopra o sotto

i tuoi occhi, e pensai

che tutti avrebbero dovuto guardarli.

Sapevo anche che le scale possono scendere

e che quegli stessi occhi potevano far male,

ma non immaginavo che poi, anche io

avrei potuto guardare con gli stessi occhi,

guardarti con gli stessi occhi.

 

Poeti Alessandro Russo lindi më 26 korrik 1979 në Castellammare di Stabia (Napoli).

Alessandro Russo botoi antologjinë e tij të pare poetike “Unë jam Angelica dhe paradë me erën” në vitin 2016 (Cicorivolta Edizioni), me të cilën fitoi edhe Çmimin e Letërsisë të Institutit Kulturor Italian të Napolit (2019). Me poemën “Napoli Metropol” fitoi Çmimin “Decumani” në vitin 2018. Në vitin 2020, me antologjinë e pabotuar “Zëra Reflektuese” fitoi Çmimin e dytë në Città të Arcores, e gjithashtu u vlerësua me Çmimin e tretë “Nika Georgievna Turbina”. Në të njëjtin vit, me poemën “Ndërhyrësi” fitoi Çmimin e dytë Sublimn ga Shoqata “Bota Kulturore Fluturuese e Sanremos”.

Me librin e tijtëri me poezi “Derisa gjaku të mos na ndajë” (Leonida Edizioni – 2022), u prezantua në: Panairin Ndërkombëtar të Librit të Torinos, në Festivalin Venosa “Borgo d’Autore”, në “Panairin e Librit Xenia” në Reggio Calabria dhe së shpejti do të prezantohet në “Dima Book Festival” në Romë. Alessandro Russo ka fituar gjithashtu: Çmimin Rosmini, Çmimin Ithan Show të Shoqatës “Akademia e Artistëve”. Ai u rendit edhe i dyti në Çmimin “Alda Merini për Poezinë dhe Fiction” si edhe me Çmimin Persephone; u rendita i treti me Çmimin “Antica Pyrgos”; mori Çmimin e Nderit “Le Grazie” në Porto Venere – La Baia dell’Arte; është vlerësuar me Vlerësimin Special në Çmimet Assosinderesi, Çmimin Dostoevskij, Çmimin Litterae Fiorentinae, Çmimin Samnium dhe Çmimin Astrolabio. Poeti nëfjalë u nominua gjithashtu me Çmimin e “Poezisë Shtriga” (2023). Që nga viti 2022, Alessandro Russo është pjesë e Jurisë së Çmimit “Decumani” dhe që nga viti 2023 bën pjesë në Jurinë e Çmimit “Java e Shkrimtarit”. Në datën 29 shtator 2023 ai do të paraqesë, sëbashku me poeten Elvira Scognamiglio, recensionin poetik “Chiamalapoesia – Thirr poezinë” në Librarinë Libertà, në Torre Annunziata (Napoli), ku do të presë poete dhe poetë të njohur me botimin e tyre të pare në një takim mujor secili. Në pranverën e ardhshme Russo do të paraqes një tjetër festival poetik, të sponsorizuar nga Bashkia Positano, i cili përfshin tre shfaqje në natyrë të hapur me lexime poetike dhe intervista nga tre sheshe të perlës së mrekullueshme të bregdetit Amalfi.

Ta njohim më nga afër poetin Italian Alessandro Russo…

 

Kur filloi pasioni juaj për poezinë dhe çfarë përfaqëson ajo për ju?

Alessandro Russo: Po e them si me shaka se poezia (është bukur ta thërrasësh në emër) më ka mahnitur që nga “lindja ime”, ndoshta duke përfituar nga një moment shpërqendrimi nga mamia. Por duke lënë mënjanë shakanë, megjithëse padyshim që nuk mund ta përcaktoj një moment të caktuar, ende kujtoj me kënaqësi kur mësuesja na lexoi poezitë që më pas do të duhej t’i mësonim përmendësh dhe disa vite më vonë, në shkollën e mesme, veçanërisht në gjimnaz, të parën krijova vargjet e para, duke marrë frymëzim nga të mëdhenjtë e së shkuarës. Sot e përjetoj si një domosdoshmëri që i përgjigjet një funksioni fiziologjik të ecjes sime përpara: së pari pëmbushem me të sapo mbërrin dhe më pas më lejon të çlirohem teksa vallëzoj me të, në faqen bosh, duke e ditur që duhet të shkruaj shpejt para se mund të më largohet, siç e shpreh në “E quaj Poezi”:

Nuk më duhet shumëpër t’u përshtatur me atë që thotë dhe kur të ndodhë/ajo e di që e kam pritur/me mendje të hapur, si të dojë/që të hyjë/e të dalë si të dojë, ndërsa unë qëndroj aty/duke ia ngulur sytë e lëvizjet me fjalë/që vijnë e shkojnë/shpejt: Nuk mund të shpërqendroj veten, sepse ajo nuk do që të përsëritet/dhe kur largohet, duket sikur nuk do të kthehet më kurrë.

Por nevoja për poezinë, shkon përtej ndjenjave të mia: pa iu kthyer kritikave të nisura fillimisht nga Platoni dhe së fundi nga Hegeli (ata që e trajtuan çështjen në mënyrë organike), jam i bindur se Poezia është shpresa e fjalës, pothuajse një shkollë rezistence kundër barbarizimit të ligjërimit. Ajo përfaqëson gjithashtu një mundësi, mundësinë që ka fjala për t’i lënë gjërat në shumëllojshmërinë e tyre, duke i projektuar ato në një kaleidoskop, ku çdo figurë e re ndryshon nga të tjerat vetëm nga nuancat, të cilat tregojnë mundësitë, por në mënyrë të pashmangshme edhe distancën që mbetet gjithmo në midis sendit dhe fjalës. Nuk ka prezumimin të gjuhës argumentuese (tipike të metodës tekniko – shkencore) për t’u lidhur me sendin, për tar raskapitur atë: mban distancën e duhur, e respekton sepse kupton që sendi është i pakapshëm dhe mund të huazohet ndaj interpretimeve të shumta. Për më tepër, domosdoshmëria e Poezisë gjendet në aftësinë e saj për të treguar humnerën e fjalës, rrënjën e saj që nuk mbaron kurrë, e cila gjithmonë ofron një referencë për diçka tjetër (siç bën Poezia e madhe) dhe e bën këtë, pa pretenduar se informon, por thjesht duke komunikuar, duke treguar një mënyrë tjetër, pra një mundësi:

E di që i pëlqen ndryshimi/sepse nuk e kërkon të vërtetën/pavarësisht se thua gjithçka/çfarë çdo herë ka/në dispozicion dhe ajo e bën atë me fjalët e saj/ose që bëhen të sajat: vajzat e saj natyrale të sotme/do të jenë nesër/vajzat e birësuara të të gjithëve dhe së bashku do të parakalojnë/ në faqen e bardhë, gjithmonë një hap përpara/për të dëgjuar zërat e botës.

 

Cilat janë modelet tuaja letrare?

Alessandro Russo: Mund të rendisja shumë, por ata që nuk mund të mos vënë në dukje janë Dante (në radhë të parë dhe nuk mund të ishte ndryshe), të mëdhenjtë e antikitetit duke filluar ngaHomeri, Safoja, por po përmend vetëm disa: Tragjedia e Eskilit, Sofokliu dheEuripidi, duke kaluar më pas në botën latine me Ovidin, Virgjilin, Horacin, Katulin e shumë të tjerë. Duke bërë një hap të madh përpara dhe duke e ngushtuar fushën në disa emra, do të thosha Shekspiri, Miltoni, Bajroni, Baudelaire, Rimbaud, Apollinaire, Kavafis, Dino Campana, Rilke, Pessoa, T.S. Eliot, Pavese, Ungaretti, Montale, Hikmet, Pasolini, për të shkuar teRaboni, Szymborska dhe Alda Merini. Do ta mbyllja me Biblën dhe në veçanti me Dhiatën e Vjetër (Kënga e Këngëve).

 

Poezia sot lexohet rrallë. Pse, sipas jush?

Alessandro Russo: Duke iu rikthyer asaj që përmenda në përgjigjen e parë, nevoja për t’iu afruar “gjërave të larta” që dikur kënaqeshin nga poezia, në epokën moderne plotësohet nga forma të tjera të dijes. Në ditët e sotme kemi arritur t’i japim shpjegim pothuajse çdo gjëje dhe gjuha që përdor shkenca dhe teknologjia është kthyer në një mjet që synon të informojë, sikur të mbush kontejnerë që supozohet të jenë bosh. Por ne nuk jemi tëtillë dhe duhet të ndërgjegjësohemi për këtë, duke synuar të hyjmë në kontakt me të tjerët nëpërmjet një afrimi, sa më empatik që mund të ndodhë në formën e komunikimit: për mendimin tim, poezia është mbretëresha e vërtetë e kësaj mbretërie dhe si e tillë duhet promovuar dhe mbështetur.

 

 

NË AKSE TË NDRYSHME

Nuk na ka mbetur më

asgjë ku të mbështetemi.

Aventura e njejtë e hidhur

dhe e magjepsur e Krishtit,

lajmëruese e përjashtimit nga vetë fati

i madhërishëm nga perdet lejla

në fazën e jashtëzakonshme të Kalvarit

ku tashmë humbet ngjyrat dhe bie.

 

Edhe shëmbëlltyrat e tij janë ulur

teksa shërbejnë në folenë trupore të egoizmit dhe bëhen maska

që shndërrohen nga kafshimi i interesit

e më pas kthejnë vështrimin

duke u fshehur nga mishërimi.

 

Por ka ende shumë

që i këndojnë perëndisë shëlbuese

kush nga zakoni i babait

kush sepse refuzon të pranojë

që jeta më e fortë në vese

na bën që ta largojmë atë

disa akoma, në përpjekje për të fshirë njollat.

 

Dhe vazhdojnë të ruajnë

mblesëritë e besimit

që pasi kanë gërvishtur ndër shekuj

provat e shkrimeve të shenjta

paketojnë për ne

pasurimin e dijes njerëzore

të shkruar me dorë

njëherë e përgjithmonë

me gjakun e atyre që të fundit arritën.

Ndoshta të gjithë sa jemi

përjashtuam ose nukdeshëm

që Jezusi

dhunues në përmbushjen e vetvetes

por delikat nga ndjenja e turpit

për farën e Jozefit

me krahët hapur në kryq

nuk mundi t’i vajtonte

ata që kishin mbetur pas.

 

OKSIMORONET E QIELLIT

Si një re është që largohet

më e madhja

por unë palëvizur rri

dhe vetëm me sy mund ta ndjek.

 

Tani shoh boshllëk

e një qiell që kthjellohet

dhe dua që vetëm shitëbjerë

me të njëjtin ujë të mëparshëm.

 

RROBAQEPËSJA IME… NËNA IME

U buzëqesh mendimeve

kur lakuriq mbërrijnë

u mat format dhe për veshjen

që u përshtatet më shumë

vendos duke qepur fjalë

që ata mund të tregojnë

pa i munduar, apo detyruar

në majë të gishtave të qëndrojnë

për të tejzgjatur disa arësye jo të drejta.

 

 

KTHESAT E SYVE

Pas një çasti e kuptova

se i doja akoma sytë e tu

fiksuar në të mitë

për t’mi mbushur

për t”i bërë të bukur.

 

Gjithçka ndalova

të gjitha shkallët formova

që ngjisnin nxitimthi

magjinë e pritjes

dhe në çdo shkallë

në çdo ngjitje e kthesë

ishte mendimi për ne

që vinte ose kthehej.

 

Asgjë tjetër nuk shihja

përtej, sipër apo poshtë syve të tu

dhe mendova që të gjithë duhet t’i shihnin.

 

E dija gjithashtu se shkallët mund të zbresin

dhe se po ata sy mund të lëndojnë

por nuk e imagjinoja që më pas

edhe unë do të mundja të shikoja me të njëjtët sy

e do të të shikoja me të njējtët sy.

 

Preparato e tradotto da Angela Kosta, poetessa, scrittrice, pubblicista e Vice Caporedattrice su Albania Press.