Studiuesi japonez komenton Kanunin e Lekë Dukagjinit

Vizita e studiuesit japonez në shtëpinë e Kadaresë, 13 korrik 2007.

Profesori japonez Kazuhiko Yamamoto është studiues i kulturës shqiptare dhe veçanërisht i Kanunit të Lekë Dukagjinit. Ai është autor i librit “Struktura etike e Kanunit dhe nënkuptimet e saj kulturore” dhe sipas tij, elementë bazë të etikës së Kanunit gjenden edhe në traditat antike japoneze si dhe në veprat homerike. Profesor Yamamoto, i cili ka qenë disa herë në Shqipëri dhe Kosovë, është pedagog i Institutit të Shkencave Shëndetësore të Universitetit Kjushju. Ai ishte në studion tonë në Nju Jork dhe u intervistua nga kolegu, Julian Zyla.

Zëri i Amerikës: Ju keni qenë i interesuar për kulturën shqiptare dhe veçanërisht mbi Kanunin, për shumë vjet tashmë. Si lindi ky interesim?

Prof. Kazuhiko Yamamoto: 21 vjet më parë, lexova një roman të Ismail Kadaresë, të titulluar Prilli i thyer. Kur lexova këtë libër, mendova se Kanuni [që ishtë njëra prej temave të romanit] karakterizohej shumë prej etikës dhe moralit. Kështu, fillova të kryeja kërkime mbi aspektet etike dhe morale të Kanunit të Lekë Dukagjinit, 21 vjet më parë; ky ishte fillimi i punës sime.

Zëri i Amerikës: Mbi cilat veçori të Kanunit përqëndrohet studimi juaj?

Prof. Kazuhiko Yamamoto: U përqëndrova tek aspektet etike të Kanunit dhe kërkova të gjeja këta elementë etikë duke i krahasuar me traditat antike japoneze. Tradita kryesore e Japonisë antike ishte koncepti i Mikut-Perëndi. Kur një i panjohur vizitonte një shtëpi ai duhej të pranohej si një lloj Perëndie, një lajmëtar i Zotit. Gjatë studimeve të mia, gjeta ngjashmëri midis konceptit të mikut tek Kanuni dhe atij në kulturën antike japoneze. Gjashtë elementë bazë të Kanunit janë: besa, nderi, miku, gjaku, buka, dhe hakmarrja. Gjithashtu hetova mbi konceptet etike të veprave homerike Iliada dhe Odisea. Këto vepra u shkruan rreth 2700 vjet më parë dhe zbulova që gjashtë elementët e sipërpërmendur ndodheshin edhe në to. Pra, unë vura re që elementët etikë të veprave homerike ishin të njëjta me ato të Kanunit. Më pas analizova tragjeditë greke, si për shembull ato të Eskilit dhe Sofokliut, dhe i gjeta këto gjashtë koncepte edhe në ato tragjedi. Megjithatë, disa elementë në tragjedinë greke po ndryshonin, pasi ato po shkruheshin në Athinë, e cila ishte një polis, pra një formë shteti. Mendoj se tragjeditë e Eskilit dhe Sofokliut pasqyrojnë kohët e ndërmjetme të moralit njerëzor: nga ato të një shoqërie pa praninë e fuqisë së një shteti në kohët e një shoqërie ku fuqia e shtetit është e pranishme.

Zëri i Amerikës: Profesor Yamamoto, nëse do të bisedonit me njerëz që nuk i njohin shqiptarët, çfarë do t’u tregonit atyre lidhur me njerëzit dhe me kulturën shqiptare?

Prof. Kazuhiko Yamamoto: Është diçka e vështirë pasi Shqipëria dhe Kosova janë shumë larg prej Japonisë, për shembull. Në Japoni, shumë pak njerëz dinë gjëra mbi këto shtete apo mbi këtë rajon. Prandaj, kur flas me bashkëkombasit e mi mbi shqiptarët, ata thonë se nuk i njohin. Pra, më duhet shumë kohë për të shpjeguar se si është Shqipëria dhe se çfarë vendi i mrekullueshm është. Njerëzit në Shqipëri dhe Kosovë janë shumë miqësorë me ne të huajt. Në mënyrë të veçantë ata kanë treguar dashamirësi të madhe ndaj ne japonezëve. Kur flas me shqiptarët, më duket sikur jam duke folur me njerëz të vendit tim. Udhëtimet e mia atje kanë qenë për mua mjaft të mira, një përvojë fantastike do të thoja. Pra, kam ndjenja mjaft pozitive ndaj kulturës shqiptare dhe ndaj shqiptarëve.

Zëri i Amerikës: Profesor Yamamoto, cilat janë projektet tuaja të ardhshme?

Prof. Kazuhiko Yamamoto: Kam në plan të vazhdoj kërkimet mbi aspektet etike të Kanunit, duke i krahasuar ato me elementë të kulturave të ndryshme, si për shembull, kultura japoneze antike, ajo moderne si dhe kultura të vendeve të tjera.