Romani i Maria Teresa Liuzzos, në shqip nga Astrit Lulushi

Por Zoti, Mirësia, po përgatiste diçka tjetër për Marinë; detyra e saj në tokë nuk kishte përfunduar. Maria duhej të njihte plagët në duar dhe këmbë, shtizën në brinjë dhe delirin në shkretëtirë. për të mos folur për kafshët; tashmë i njihte; ato e torturuan vetëm duke e parë.

Koha e dhunës psikologjike dhe fizike vazhdonte. Për Marinë po fillonte një udhëtim, që e udhëhoqi atë në thelbin e së vërtetës. Një takim i veçantë midis utopisë së shkrimit dhe “Uni” polifonik në intimitetin e vetes së ndërgjegjshme po ngrihej brenda Marisë. Pra, tragjedia ishte jeta më e keqe sepse Zoti nuk ia zbuloi kurrë. Ai mbeti indiferent edhe në lutjet e saj. Heshtja ishte absurde dhe brutale; mund të ngacmonte kohën dhe psikikën. Ajo nuk kishte shpresë të takohej për t’u kapur fort ose për të dëgjuar zëra miqësorë. Brenda Marisë kishte keqardhje për një qetësi të pamundur, të pritur gjithmonë, dhe për një alter ego të huaj. Ajo dëshironte një lloj ushqimi jetik për t’iu afruar simbolit misterioz.

Maria u transferua te gjyshi i saj nga babai dhe i tregoi atij për disa detaje të saj nëpërmjet Krucis. Fatkeqësisht, babai e detyroi të kthehej në shtëpi. Ishte një natë dimri dhe Maria ishte betuar në zemrën e saj se nuk do të kthehej më në atë ferr. Ajo po qante dhe lotët e saj mbushën errësirën si disa re në qiell. E errët si deti apo si ndërgjegjja njerëzore që nuk i trembet asnjë zymtësie. Maria po mendonte për Rafin. Ajo imagjinonte të ishte deti ndërsa Raf përfaqësonte oqeanin blu në mëngjes, ose të kuqërremtë në perëndim të diellit. Ai do të ishte drita e saj. Me sytë e mbyllur, sa herë që ai kafshonte qerpikët e saj, Maria ndjente ngrohtësi dhe puthje. Gjithsesi ajo nuk mund ta linte veten të shkonte tek ajo dashuri dhe të ulte mbrojtjen e saj. Ajo ëndërr dukej shumë e largët dhe krejt e pamundur për t’u realizuar. I qëndroi në hapësirën e ngushtë të zemrës dhe në cepat e syve plot lot. Maria pëshpëriti në mendjen e saj: “Po unë, ti dhe ne? Po dashuria jonë”?

Ata nuk duhet dhe nuk mund të shkatërrojnë dashurinë midis tyre. Ishte e vërtetë, e gjallë dhe e dashur për zemrën e Marisë. Ishte një lloj dashurie që thurin sekretet me gishta. Ishte mundësia për ta dashur njëri-tjetrin në mënyrë shpirtërore pa hequr rrobat. Ajo ishte duke jetuar në fjalët e tij të fshehta që imagjinoi të takohej një natë kur qielli të ndizte jetën e saj. Pastaj Maria hyri në agimin e ëndrrës së saj që po transformohej në një dëshirë të vërtetë. Hëna të argjendta në lëkurën e saj kur dielli e eksploronte të parfumuar nga shkuma e detit. Maria e humbi veten në heshtjen e valës së lartë dhe vdiq për dashurinë në krahët e Rafit ndërsa po mendonte që ajo dashuri ta përqafonte si një spirancë shpëtimi. Mes bubullimave erdhi stuhia me shi dhe erë. Maria i kërkoi shiut ta hidhte tej për t’i dhënë mundësinë të ndihej e gjallë. Ajo duhej të ishte larg kaosit të mendjes. Ajo donte të jetonte një ekzistencë ndryshe ku të mund të prekte lulet dhe të mos binte në humnerat plot me manaferra. E penduar dhe e hutuar, Sindroma e Stokholmit po rritej.

Kështu, Maria u kthye në realitet dhe ndau frymën e saj të shtypësve.

Në momente të ndërprera mendja e saj shikonte yjet që fluturonin. Ajo mezi i ngriti sytë dhe duart drejt qiellit për të zgjedhur sa më shumë yje dhe për të mbuluar plagët e saj. Edhe pikëllimi përfaqësonte litarin që e lidhte me Rafin… Dashuria e tyre ishte më e thellë dhe më e gjerë se deti; ishte e ngjashme në dije, për këtë arsye, ishte e pafundme dhe vetë jeta. Nuk ishte më një ndjenjë e zakonshme, por diçka e veçantë që kishte vendin e vet në dritë. Ishte një lloj dielli që rridhte në vena derisa u gjend në një realitet mbi ëndërr. Ishte e lirë të fluturonte në ujërat e burimit duke kujtuar shpresat pa asnjë të ardhme.

Gjyshja vrapoi te dera për shkak të një trokitjeje të fortë. Ishte babai i Marisë. Ai e pyeti plakën se ku ishte vajza e tij dhe sapo e pa, i hodhi sytë Marisë. Vajza nuk donte të kthehej në shtëpi me të. Kështu gjyshi i saj filloi të grindet dhunshëm me djalin, të atin e Marisë. Gjyshja u zhduk dhe trokiti në dhomën e saj. Maria mbeti vetëm pa asnjë ndihmë. Ajo nuk ia doli të lëvizte dhe të fliste. Babai i saj tregoi një pistoletë dhe qëlloi. Në fillim gjyshi i saj u përpoq të mbulonte Marinë, por më pas u hodh në dysheme për të shmangur të shtënat. Babai i Marisë u rrëzua ndërsa po dilte nga shtëpia. Ai goditi kokën në një hap me dhunë. Vajza vazhdoi ta shikonte, e tronditur. Ajo u shfaq një kuti bosh, pa shpirt. Ajo u përpoq të gjente rrënjët e ekzistencës së saj dhe fytyrën e dashur të Rafit në rrënojat e asaj skene. Ajo ishte e vetëdijshme se trupi dhe shpirti janë dy universe të ndryshëm edhe nëse janë të lidhur mes tyre falë të njëjtit fat. Atje utopia vazhdon të jetojë edhe në një gjendje vdekjeje (nëse marrim parasysh idenë e Thomas More) se cilët nga të vdekurit e kuptojnë realitetin e së kaluarës dhe të tashmes në frymën e hyjnisë, dhe atë të Tommaso Campanella-s. Ky i fundit mori njerëz të mirë në Città del e suo. E vetme, Maria ishte në gjendje ta riprodhonte këtë në poezinë e saj. Në jetën e saj vrau atë realitet të hidhur që përfaqësonte edhe një herë një rrugë të vështirë dhe krejt të mbyllur në fillim, një rrugë të anuluar dhe të padukshme më pas. Një jetë që ishte e pamundur për t’u përkëdhelur. E rrethuar nga një fantazi, e larë me pika loti që binin, teksa jetonte bizhuteritë magjike, te Maria shkaktonte një sensualitet irracional; sa herë që era e prekte lehtë dhe hëna e ngrohte me gjakun e lulekuqes, ajo ndjente praninë dhe parfumin e Rafit. Gjithsesi në jetën e saj, e gjithë prania, dukej si një mungesë.

Por në realitet gjithçka u zvogëlua sepse Maria e dinte, brenda vetes kishte thjesht zbrazëti përtej dashurisë. Ajo do të kishte nevojë për një prani që do të thotë dashuri, mbrojtje, respekt, por edhe dinjitet, ekuilibër ndaj burrave dhe objekteve, përmbledhje supreme midis mirësisë dhe bukurisë. Në atë moment fytyra e saj përfaqësonte mëshirën: realiteti i vdekjes i tretur si në një mrekulli përforcoi vlerën e jetës.

Maria përkëdheli kryqin që kishte në gjoks. Ajo gjeti dashurinë e Zotit dhe praninë e fuqishme. Ai dukej si arsye, ndjesi e episodeve të vërteta të jetuara në jetën e Marisë ose fakte që do të ndodhnin. Ishin emocione që u shndërruan në vizione që rrënoheshin ngadalë. Maria ishte pjesë e atyre rrënojave njerëzore: ngjyra, nota, gjuha… gjithçka ishte joreale. Ajo u përfaqësua falë magjisë së fjalës në pezullimin më të vetmuar dhe të plotë.

Maria ishte përballë dy realiteteve bashkëkohore, njëri ishte i sinqertë ndërsa tjetri fals. Ata ishin kozmos mikro dhe makro dhe ishin të dy të përjetshëm dhe të paprekshëm. Utopia ishte edhe gëzimi i një momenti të vetëm, nëse ajo mendonte për Rafin, edhe vdekjen që po ia merrte jetën. Maria nuk jetoi. Madje ajo ëndërroi një frymëmarrje të çastit, momentin e infektuar nga një shkëlqim verbues, një rrugë që mund të bashkohej dhe të ndahej së bashku. Ajo reagoi momentalisht dhe në ato raste lidhej në kohën e të afërmve të saj, të cilët i merrnin fitimet e këqija edhe nga gjërat më të përulura.

Këtu vargu i saj lindi në mënyrë koncize. Atje ekzistonte i vetmi realitet me sens të dyfishtë. Maria tregoi vuajtje dhe dashuri të pamasë: dy gjendje të kundërta që kanë një intensitet të përbashkët. Ata i kujtuan Rakelën, protagonistes së romanit të parë të Virginia Woolf, dhe lumturinë e saj të pamundur dhe të përsosur. Kjo e fundit ishte e ngjashme me drejtësinë, sepse edhe drejtësia nuk i përket kësaj bote. “Çfarë është vdekja? asgjë! Lumturia, lumturia e përsosur”. Një grumbull përfaqësonte gëzimin dhe pikëllimin, pastërtinë dhe mashtrimin, të kufizuar dhe të tejkaluar, substanca të ndryshme për t’u bashkuar në gjerësinë e hapësirës. askush nuk del nga vetja e tij. Është një lloj fjalie që gjeneron lirinë ose misterin e saj dhe gjendjen etike, tani Maria ishte vetëm hija që u fliste të vdekurve. Trupi i saj dukej sikur ishte i mbërthyer nga dylli i ajrit. Gjaku, elektriciteti, rridhte midis qelizave të saj, hipofiza e tensionit të lartë që kontrollonte gjithçka së bashku me emocionin përfaqësonte një univers vuajtjesh dhe imagjinate. edhe kur dhuna, e zhytur nga ëndrra, mbeti e ndarë nga koha që kalonte, makthi hapi gojën, midis shpirtërores dhe shpikjes. Kështu Maria tregoi se ajo nuk bëhej asnjë; ishte ndryshe

nga mohimi i çdo afeksioni, ishte si pohimi i të kundërtës: e gjithë kjo u jetua dhe u vra me krijesën që kishte bashkuar simbiozën e përjetshme midis abstraktit dhe reales, gjakut dhe kockave.

Maria po kërkonte zona të reja ku mund të zhytej, një vend i vogël i largët, po e projektonte veten në univers si shenjtëri, midis sigurisë dhe dyshimit, reale dhe joreale, subjektive dhe dogmatike. Ajo po kërkonte lidhjen mes lirisë dhe ndërgjegjësimit, misterin në raportin e individit dhe shoqërisë dhe në tempullin e kujtesës po mblidhte sekretet e saj të zhveshura dhe rrufe brenda e jashtë kërkimit të saj në terren. Ishte një tufë lulesh e pikturuar nga Raf për të. Ajo konsiderohej nga një nuse e fshehtë të cilës duhet t’i ofroheshin lulet në gjendjen e përsosur të dashurisë sublime ku mund t’i çonte jeta. Pra, të dy, ata e ngritën shikimin drejt absolutit, ndërkohë që të gjitha format rreth tyre po ndryshonin dhe mjedisi gjithmonë transformues po i kapte. Por ne e dimë që bukuria ka një jetë shumë të shkurtër. Kështu dolën fantazmat e të pandërgjegjshmes së tyre, të mërzitur dhe të zhgënjyer. Shkatërrimi i vdekshëm krijoi fillime të reja pakënaqësie. Piktura dhe poezia u bënë dhurata dhe fluturuan në pesimizmin kozmik, në vargun e Sylvia Path: “Vdekja është arti i vërtetë”. Tani një shpërfytyrim i ri, ishte një mister i trashë dhe i padukshëm në të cilin qenia njerëzore përfaqësonte thjesht një pjesë, në monadën e pafund që është Zoti.

Maria iu bind atij urdhri enigmatik të substancës njerëzore që nuk mbaronte kurrë për t’i nderuar një tapeti tokësor, duke mos njohur devotshmërinë e mishit dhe ankthin e britmës. Ai përfaqësonte “fil rouge” në jetë që mund të fillojë vetëm brenda intimitetit të vetes së vetëdijshme.

Vetmia dhe izolimi fizik dhe psikologjik u bënë krijimtari dhe kujtesa për Marinë: një mozaik kaq i bukur, çelësi i të cilit ishte në dashurinë e Rafit, i vetmi i aftë për të soditur vizionin e plotë. Maria mund ta lidhte veten me epokën, e cila ishte pezullimi, kyçi dhe fryma e miratimit në fjalën urgjente. Ajo duhej të ndalonte para simptomës për të mos kaluar mbi sëmundjen. E vërteta dënon dhe gënjeshtra të shpëton, ndaj Maria u detyrua të kthehej në shtëpi, në burgun e saj. Ky burg zgjati katër vjet. Ishte një periudhë e segregacionit dhe izolimit absolut. Abuzimet ishin të zakonshme, askush nuk shihte, askush nuk dinte. Ata që mbanin uniformë preferuan të heshtin gjithashtu. Ata nuk donin të hiqnin dorë nga miqësia ose të humbnin mbështetjen.

Diçka në zemrën e Marisë ishte shuar përgjithmonë. Ai përbindësh i kishte shkatërruar paqen dhe botën e pafajësisë së saj duke përdorur gjeste, shprehje dhe dhunë të ndryshme fizike dhe psikologjike.

Filluan ditët e para pa asnjë të ardhme: ishin torturat më të këqija. netët ishin të tmerrshme për t’u kaluar. Nëna e Marisë e zgjoi dhe i tha:

“Çohu, ‘sepse babai dëshiron të të rrahë. Mundohu të mos ia kthesh fjalën, sillu në mënyrë korrekte dhe gjunjëzohu dhe kërko faljen e tij.”

Kështu që babai i Marisë u hakmor. Ai i theu në shpinë shkopinjtë që përdorte për të pastruar armën e tij ose disa degë që e bënin të kënaqej për fërshëllimat e tyre kur goditën trupin e Marisë. Ai qeshi dhe qeshi duke parë plagët në lëkurën e saj. çdo natë ishte kështu dhe ofendimet ishin të rënda.

Në mëngjes ai vazhdoi duke thënë: “Nuk do të largohesh kurrë nga kjo shtëpi sepse më tradhtove. Duke u rritur do të kesh të njëjtin fat si Mina” – një fqinje. “Do të paguash sepse më tradhtove. Nëse ke pak dashuri, do të jesh në gjendje të bashkohesh me qenin, jashtë…”. Ai tregoi kafshën në kopsht, të lidhur me një zinxhir të madh në një pemë. Ky ishte një tmerr i vërtetë për vajzën dhe çdo agim kishte një agoni të ndryshme.

Një ditë, babai i Marisë, i cili me të vërtetë e urrente, shkoi në shtrat dhe i kërkoi gruas së tij të thërriste vajzën. Pranë shtratit kishte një pistoletë. Nëna e udhëzoi Marinë në dhomë dhe mbylli derën pas saj. Babai qau: “Nëse nuk do që unë të përdor pistoletën për të të vrarë ty ose të tjerët në shtëpi të vrasin veten, më vrit mua… Qëllo!… Qëllo, të lutem! Merr pistoletën dhe qëllo vajzë e mallkuar!”.

Maria u tmerrua, por u përgjigj: “Sa herë të tjera duhet të vdes? Nëna ime dhe ti më shkatërruat jetën. Çfarë doni tani? Duhet të shndërrohem në një vrasës?. Nëse jeni të guximshëm vritni veten! A nuk ndiheni fajtor për veprimet tuaja ndaj meje? Të vjen turp? Ti je një baba më i vrazhdë se një teh, më cinik se koha, më i vështirë se vdekja. Mund të më vrasësh sepse nuk kam frikë. Nuk kam frikë nga asgjë tani edhe nëse vazhdoni të më goditni. Është sikur qeniet njerëzore u sollën kundër Jezu Krishtit. Nuk ndjej asnjë pikëllim se jam mësuar me të keqen tënde. Unë jam pjesë e saj dhe e keqja nuk mund të vrasë veten. Unë kurrë nuk do ta tradhtoj shpirtin tim. E di që jam jetim, por ndihem fëmijë nga Zoti. Zoti nuk do të më braktisë kurrë. Jeta ime quhet fat dhe do të lidhet me fillesën absurde”.

Kështu atë natë të tmerrshme ata përgatitën një mangall të madh me një flakë të gjallë dhe Maria i përkëdheli që të mos shuheshin. Ndoshta kishte një arsye tjetër nga prindërit e saj për këtë, sepse ata ishin mendje sëmurë, ose më mirë ishin të këqij. Prindërit e saj nuk e kuptuan se dy vëllezër të tjerë të vegjël kishin hyrë në dhomë dhe ata mbyllën derën. vetëm më vonë, kur një fëmijë tjetër po kërkonte lodrat e tij, ata hapën derën. Ishte pikërisht në kohë. Ata panë Marinë dhe fëmijët e tjerë në dysheme. Ata ishin të përqafuar me njëri-tjetrin, por nuk merrnin dot frymë. Hapën dritaren gjerësisht dhe menjëherë pas kësaj, edhe nëse fëmijët ishin të shtangur për shkak të dioksidit të karbonit, ata filluan të merrnin përsëri frymë. Maria pa nje engjell. Ai ishte Raf që frynte në gojën e saj duke i kthyer jetën. Vdekja nuk donte ta merrte Marinë me vete, as atë kohë.

Në mendjen e saj kishte një pikëllim që bëhej gjithnjë e më i thellë. Mund ta shkatërronte atë. Maria foli me Perëndinë dhe pyeti: “Kush jam unë? Nga vij unë? A kam lindur nga një dhi, një peshk, një gur, një bimë? Kush është nëna që më ka krijuar? Unë duhet të jem vajza e dikujt. Duhet të di nga vij… Nuk mundem dhe nuk dua të pranoj se jam bijë e dy përbindëshave! Çfarë faji kam bërë që jam në këtë situatë të tmerrshme, në një rrugë kaq të verbër”? Por ndoshta vdekja kishte vendosur ta shpëtonte për ta detyruar të jetonte vdekje të tjera të ndryshme?!

Mes abuzimeve dhe kërcënimeve të fshehura, ajo dhunë e madhe pushtoi jetën e Marisë. Pasi dëgjonte gjithnjë e më shumë të afërmit e saj, ajo filloi të mendonte se do të rritej nga njerëz të vdekur. Ata donin që ajo ta besonte këtë: Maria nuk ekzistonte, ajo kishte vdekur dhe askush nuk do të kishte ardhur ta kërkonte. Kur të afërmit ose fqinjët hynin në shtëpi, ishte ashtu siç duhej. Askush nuk e kërkoi Marinë. Kjo ishte arsyeja që një ditë Maria mori një gjilpërë dhe i shpoi duart dhe krahët. Ajo kishte nevojë të dinte nëse gjaku i rrjedh ende në venat e saj, nëse ishte njerëzore apo hyjnore, ëndërr apo realitet, e vdekur apo e gjallë. Ajo zbuloi se ekzistonte edhe nëse ka një ndryshim të madh midis të jetuarit dhe ekzistimit. Ajo nuk kishte vdekur dhe gjaku i saj fluturoi në tokë, duke krijuar pellgje të mëdha si kokrrat e veshtullit. Gjaku ishte i ngrohtë si dashuria, atë dashuri që ajo nuk e dinte edhe nëse ishte brenda vetes, edhe nëse prindërit e saj nuk e kishin dashur kurrë me të vërtetë. Dashuria që ajo provoi ishte kaq e madhe, kaq e pakushtëzuar. Ajo mund t’i kishte ofruar disa të gjithë botës dhe atyre që janë të denjë për këtë. Në atë moment Maria pa Rafin në një vegim dhe tha: “Unë shkruaj ndërsa ti pikturon” në atë shtëpi me kopshtin rreth e qark, ajo e imagjinoi përsëri, si në ëndërr, 46 vjet më vonë.

Ajo filloi të fshihte letra dhe fletore nën dyshek, sepse donte të mbante shënime për magjinë e shpirtit të saj. Aty stigmata mbante erën e Krishtit. Ajo u përpoq të transformonte në krijimtari, të menduarit, shpirtin, kohën dhe gjithçka që tiranët e saj donin ta tregonin si çmenduri. Vetëm trupi i saj mbeti i margjinalizuar ndërsa mendja e saj fluturoi dhe arriti në Rafin duke e pritur.

Edhe sikur të dukej se kalonte nga një kamp përqendrimi në një tjetër dhe harronte vendet, kohën dhe stinët, e mbyllur mes mureve të mëdha shkrimi u bë shoqja e saj më e dashur, e mbështetur nga ëndrra për Rafin. Nuk e braktisi kurrë dhe moment pas momenti u bë një terapi thelbësore. Ajo ishte simboli i të menduarit të Heiddeger-it: “Në gjuhën e vetmisë, që është shtëpia e thelbit, zbehet”. Nga një varg në tjetrin, nga një histori në tjetrën, ajo u shndërrua në një qenie të njëkohshme, e lirë në pavetëdijen e saj. Ajo ishte e burgosur, por në një qëndrim polifonik.

Ishte kjo gjendje që e lejoi vajzën të largonte telashet për pasigurinë. Ajo iu afrua fushave të vetmisë duke zbuluar se kjo ishte mënyra e vetme e mundshme për të jetuar momentin e tanishëm, siç sugjeroi Leibniz. Ky është një fat që lidh qenien me krijimin, substancën me fjalën, fillimin në fund, hapat e ndryshëm rreth njeriut, ëndrrat, konfliktet dhe kuptimet. Këtu është uji si universi i nënës, mbrojtja, streha, frika dhe iluzioni për kohërat çnjerëzore ku e tashmja dhe e ardhmja mbetën të ankoruara në plagët e së shkuarës. Ata ishin të lidhur rreptësisht me refuzimin e së vërtetës, sepse ajo ishte e neveritshme.

Maria eci përgjatë asaj rruge të lehtë drejt zbrazëtirës së përjetshme. Ajo ra në dashuri me pikëllimin e saj, i cili ishte bërë bashkëshorti i vetëm, dëshmitar i heshtjes, dashurisë dhe atmosferës joreale. Sfondi i pakufizuar e ktheu përmbys absurditetin. Emocionet nuk mund t’i tregoheshin askujt, thjesht jetuan përsëri dhe përsëri. Ata e mposhtën moralin në kundërshtim me të njëjtën qenie ku emocioni lartësonte zjarrin e hirit.

Maria veshi dashurinë e saj të pamasë që e mbuloi me dritë. Ajo e kuptoi se po i jepte errësirës fragmentin e fundit të unitetit të saj. Koha thithi gjakun e saj në atë të vërtetë duke u rritur dhe askush nuk mund ta shkatërronte. Mbeti një pikë fikse, një rrëmujë gozhdash, një e tërë që shfaqej dhe, menjëherë më pas, zhdukej në errësirë. Ajo la pas sythe vdekjeje. edhe në një gjendje humbjeje Maria e nguliti mendimin e saj të njohurive në letra. Ankthi përdhos zemrën e trëndafilit që kishte frymën e qiellit dhe ngjyrën blu të natës. Ajo ndjeu se konvulsionet e saj u ngjitën nga zorrët e saj të lodhura në retë blu të kobaltit. Ajo ndjeu të dridhura përgjatë ijeve të saj të cilat shtrembëronin mendimet pozitive të kujtesës dhe lëviznin në baltë.

Hijet binin shi mbi det dhe Maria ishte e vetmja që njihte ftohtësinë e acartë të shkaktuar nga dhimbja. Nuk kishte asnjë të afërt me të, përveç tiranëve të saj. Një botë e bërë nga mashtrimi, larg mbrojtjes së vlerave familjare dhe jetësore, bërthamës reale të shoqërisë. Nuk kishte asnjë person të rritur gati për t’iu përgjigjur nevojave dhe ëndrrave të një adoleshenteje. Ajo u braktis në indiferencën dhe rënien mendore dhe gjithashtu nga tmerri i një fëmijërie të mohuar, përtej çdo lufte, sëmundjeje dhe urie. asnjë shembull njerëzimi apo respekti. Ne e dimë se kultura dhe respekti kanë një ritëm të ndryshëm. Në atë gjendje hapësire dhe kohe ajo e perceptoi pamjen, e mposhti realitetin dhe pafajësia e saj e gjallë mbeti në një ekuilibër të vështirë midis së vërtetës dhe arsyes. Kështu Maria humbi trupin e saj për të ushqyer ndërgjegjen e saj.

Në vargjet e saj Zoti jetoi dhe ia mbushi zemrën. Ishte Rafi që, edhe nëse Maria nuk e kapte këtë, ndërtoi një kupolë shpirtërore. Shpirti u përdor si një gur i dhimbshëm i gjallë. Kërkonte gjithnjë e më shumë nga fjala si

pyetje dashurie. Gjithçka ishte e përkohshme në atë aromë të lehtë. Mikrobi i vargut mbijetoi vetëm. Ai u bë gjak, një krahasim i përjetshëm midis krijimtarisë dhe meditimit.

Maria përqafoi rrymën e poezisë dhe ajo u shndërrua në fillim në det dhe më pas në oqean. Ishte shtylla e ekzistencës, dëshmia e mrekullisë së jetës. Përveç utopisë së shkrimit dhe realitetit të ngjarjeve, ajo kërkoi dhe mundi të gjente rrënjën “unë” si burim i menjëhershëm, pastërtia e jetës. Shkrimi përfaqësonte kënaqësinë e dhënies së saj të vazhdueshme; ishte besimi ai që e bën të vërtetën të drejtë të përsosur. Në atë qeli për dijen ajo mund të perceptonte tharmin e hidhur të poezisë, ndërsa në pikturën, piktorin dhe poeteshën që përmbante ëndrrën e saj, ishte e vetmja mënyrë për t’u hapur ndaj botës dhe për të ofruar substancën e saj shpirtërore ( rex cogitans e res extensa, substanca të shkëputura nga Zoti, Krijuesi dhe i biri në të gjitha kohërat).

tani zemra e Marisë po rrihte në atë të Rafit, ata ishin të gjithë në një, fotografia më e vërtetë për jetën që dashuria e bëri të ngjashme me dëshirën. Ishte fara dhe lulja, maja dhe dallga, rrënjët dhe kryqi, si besimi i Zotit, dashuria, bukuria dhe e vërteta, e ngopur në njerëzim, sekrete dhe pasione, vdekje dhe ringjallje, hipogjeum dhe yje, shkëlqim dhe ushqim të kujtesa universale…

Ky ishte realiteti që Maria do të kishte jetuar në jetën e saj shoqërore në vend që dënimi i saj ta lidhte me të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen; Koha e tanishme që Maria ndau me Rafin ishte një përvojë e jetuar që shprehte një ndjenjë integrale, që përfaqësonte simbolin e qytetërimit, dashurisë dhe dhimbjes që ajo priste të fitonte në burimin misterioz të së nesërmes. askush nuk mund ta marrë të mirëqenë të ardhmen, megjithatë ai e di nga afër për ringjalljen e tij.

Në atë qiell betoni, Maria mund të shihte një horizont të errët perlat e hënës lot nga heshtja e thellë, duke mos përjashtuar mendjen njerëzore, në jehonë të nekropolit dhe kaosit, është e detyruar të fshihet për shkak të një realiteti të dyfishtë dhe rigoroz, dallimeve individuale, thirrjeve të vazhdueshme, të frikës, vandalizmit, dëshpërimit të shokëve të vetmuar e të braktisur, filtrave të përpunimit që presin që një thartë ulëritës të arrijë në një rrjedhë uji dhe ndërgjegjja të lëshohet nga shtigjet e ngushta dhe të ndalet në djepin e saj të lehtë, si arte dhe fjalë, shpirt dhe mish si në marrëdhënie të jetës dhe në harmoninë e thellë artistike.

Të mohosh situatën nuk do të thotë injorosh ose të mbetesh jashtë problemit. Ishte për t’u bashkuar me pulsin dhe dramën ekzistuese brenda së cilës kishte arsye dhe interes, dritë dhe errësirë, burrë dhe grua, mirësi dhe të keqe, kufiri dhe origjina e kësaj ‘pieta-je’, diafragma e emocionit, kristali i frymëmarrjes. . Të qenit i vetëdijshëm për çdo fjalë në një gjuhë të lagur nga gjaku si mendja e një kurthi, jashtë botës përreth, e ushqyer nga lloje të shumta helmesh.

Marisë i kujtonte periudhën e gjatë të burgut si një qiell i bërë me tulla dhe mure plot të çara, dysheme të ngrira dhe lot të thatë. Gjithsesi i kujtoi asaj, që vraponte nëpër pemë, të vetmen herë që kishte arritur të shpëtonte për të denoncuar faktet e këqija për të atin. Askush nuk e kishte ndihmuar. Babai ishte thirrur, në vend të saj, nga një person i rritur dhe i martuar, i cili përfaqësonte shtetin dhe mbante uniformë, edhe pse të padenjë. Ai duhet ta kishte mbrojtur Marinë, sepse ai përfaqësonte ligjin. Përkundrazi e dha vajzën në duart e babait të saj. Babai ishte shtypësi, vrasësi që kishte ende një armë në duar dhe donte ta vriste pasi vraponte pas saj, e arrinte dhe e gjente në tokë, të rraskapitur.

Dy burrat shikuan njëri-tjetrin dhe ranë dakord: “Nëse dikush e shihte, mund të rrëfenim se vajza është e stresuar. Familja jonë është e përbërë nga njerëz të mirë, por duhet të kemi kujdes që të mos i japim rast të shkojë në polici, të mos i dërgojmë letra askujt. Mund të jetë vërtet e rrezikshme për ne. Vajza është shumë e zgjuar. Duhet ta mbyllim, ndoshta të lidhur. Kushtojini vëmendje, ju lutem”.

Maria vazhdoi të jetonte e izoluar. Ajo u shfrytëzua, u poshtërua për katër vite të gjata, ndërsa jetonte në botën e saj personale të dhimbshme dhe virtuale. Orët, minutat, stinët, vitet nuk ekzistonin, mundi dhe pikëllimi ishin gjithmonë të njëjta. Burgimi ishte i tmerrshëm dhe ndërsa zemra e Antoine de Saint-Exupéry Marisë mërmëriste: “Jezus, më kthe te pema që i përkas. Nuk ka kuptim të jetosh vetëm”.