Shkrim pa kufizime për lirinë, seksin dhe vdekjen në romanin e Rifat Ismailit

Intervistuar nga Turkia Loucif, Algjeri,

Shkrim pa kufizime për lirinë, seksin dhe vdekjen në romanin “Kam pasur një vëlla, ndonjëherë”

Rifat Ismaili, romancier shqiptar, zbulon sekretet e romanit të tij kontrovers në një shoqëri konservatore shqiptare.

(Në përgjithësi, poetja e kritikja Margarita Zeneli e konsideroi “Kam pasur një vëlla, ndonjëherë” si një vepër të madhe letrare që ia vlen të lexohet, dhe u vlerësua shumë nga lexuesit, siç dëshmohet nga shitjet e larta.)

Romani i Rifat Ismailit “Kam pasur një vëlla, ndonjëherë” është një nga kryeveprat që ka nxitur shumë debat dhe interesim nga kritikët për shkak të çështjeve dhe ideve që trajton. Pas leximit, lexuesi tërhiqet në një botë sureale që përzien realitetin dhe imagjinatën, duke prekur tema të ndërlikuara filozofike dhe psikologjike. Romancieri ka përdorur teorinë e Frojdit si bazë për të eksploruar mendjen njerëzore dhe konfliktet e brendshme. Binjakët shfaqen si simbol i dualitetit në psikikën njerëzore, ku secili përfaqëson një anë të ndryshme të personalitetit. Ky zhanër letrar hap rrugën për reflektime rreth natyrës njerëzore dhe marrëdhënies midis mendjes dhe të pavetëdijshmes.

Al-Masar Al-Arabi: Në cilat fusha letrare janë shprehur shkrimet e Rifat Ismailit?

Rifat Ismaili: Shkruaj në disa fusha letrare, duke treguar gjerësinë dhe shumëllojshmërinë e talenteve të mia krijuese. Kam shkruar në prozë, roman, tregime dhe vepra poetike, si “Një vend burrash”, “Ikja e Noes II” dhe “Banor e Parehatshëm”. Në poezi, kam eksploruar temat e dashurisë, bukurisë dhe përvojës njerëzore, siç dëshmohet në veprat “Nuk Jam Gjithmonë Kolomb”, “Mirë se Erdhe, Dashuri” dhe “Si Erë Vjen Tek Unë”. Gjithashtu, kam shkruar ese për tema si liria krijuese dhe sfidat e letërsisë dhe artit të shkrimit, për shembull “Dilemat e Lirisë Njerëzore”, “Laboratori Sekret Krijues” dhe “Mallkimi i Shkrimit dhe Shkrimtari i Mallkuar”. Në fushën e letërsisë për fëmijë, kam shkruar tregime, poezi dhe revista me ilustrime, si “Ëndrra e Kalorësit”, “Shpikësi i Vargjeve” dhe “A Ka Lule në Dimër”. Po ashtu, kam përkthyer vepra ndërkombëtare në gjuhën shqipe, duke pasuruar skenën letrare shqiptare. Të gjitha këto tregojnë shumëllojshmërinë dhe ndikimin tim si krijues në letërsinë shqiptare dhe evropiane.

Al-Masar Al-Arabi: A është shkruar romani “Kam pasur një vëlla, ndonjëherë” mbi përvoja personale apo burime të tjera?

Rifat Ismaili: Në romanin tim “Kam pasur një vëlla, ndonjëherë” kam dashur të eksploroj konfliktin e brendshëm të njeriut midis arsyes dhe instinktit, dhe konfliktin midis konformizmit dhe antikonformizmit. Ky konflikt çon në pasoja të rrezikshme, pasi dominimi i masave dhe kolektivizmi mund të shkatërrojë individualitetin. Romanin e kam shkruar për të çliruar veten nga kufizimet shoqërore dhe politike që na pengojnë të shprehemi lirshëm. Kam trajtuar tema si liria dhe frika nga liria, vdekja dhe sekretet e saj, dëshirat ekstreme dhe devijimet njerëzore. Nuk jam bazuar në përvoja personale të drejtpërdrejta, por në imagjinatën dhe reflektimet mbi jetën dhe ekzistencën njerëzore. Besoj se letërsia duhet të jetë e lirë dhe e pavarur nga kufizimet shoqërore dhe politike. Mendoj se shkrimtarët duhet të jenë të guximshëm në trajtimin e temave të vështira dhe të debatueshme. Duhet të kemi guximin të shprehemi pa frikë nga censura apo kritika. Në fund, pyes: A nuk ka e drejta e jetës që derdhet në faqet tona të jetë e lirë?

Al-Masar Al-Arabi: Cila është ideja kryesore që paraqet romani “Kam pasur një vëlla, ndonjëherë”?

Rifat Ismaili: Romani paraqet idenë e dualitetit në psikikën njerëzore përmes historisë së binjakëve shqiptarë, ku secili përfaqëson një anë të ndryshme të personalitetit: njëri jeton një jetë të organizuar, ndërsa tjetri përjeton procese psikologjike në botën e brendshme, duke analizuar mendime, ndjesi, transformime ekstreme dhe gjykime mbi jetën dhe vdekjen. Ky kontrast ngre pyetje mbi natyrën njerëzore dhe marrëdhënien midis mendjes dhe të pavetëdijshmes, duke nxitur reflektimin e lexuesit mbi kompleksitetin e psikikës njerëzore.

Al-Masar Al-Arabi: Cili është natyra e marrëdhënies mes binjakëve në roman?

Rifat Ismaili: Marrëdhënia mes binjakëve në roman është komplekse dhe duale: “binjaku i mirë” përfaqëson një jetë të organizuar dhe të kontrolluar, ndërsa “binjaku i keq” kalon në procese të brendshme psikologjike, duke eksploruar ndjesi, mendime dhe transformime ekstreme. Binjakët janë si dy njerëz në një trup, dy vizatime të dyfishta që hyjnë e dalin nga format e njëri-tjetrit, duke krijuar një marrëdhënie komplekse dhe emocionuese. Kjo marrëdhënie ngre pyetje rreth natyrës së shpirtit njerëzor dhe luftës midis të mirës dhe të keqes, shpirtit konservator dhe shpirtit të lirë rebel.

Al-Masar Al-Arabi: Cilat tema filozofike dhe psikologjike trajton romani?

Rifat Ismaili: Romani trajton disa tema kryesore: dualitetin në psikikën njerëzore, ngacmimin seksual, transformimet psikologjike, vdekjen dhe marrëdhënien midis mendjes dhe të pavetëdijshmes. Gjithashtu eksploron bashkëjetesën midis aspekteve të ndryshme të personalitetit njerëzor, duke ngritur pyetje rreth natyrës njerëzore dhe ekzistencës, si marrëdhënia midis të mirës dhe të keqes, së vërtetës dhe iluzionit, lirisë dhe kufizimeve.

Al-Masar Al-Arabi: Si e trajton Rifat Ismaili çështjen e lirisë seksuale në roman?

Rifat Ismaili: E kam trajtuar çështjen e lirisë seksuale me guxim dhe pa frikë. Besoj se letërsia ka të drejtë të përshkruajë emocionet njerëzore pa u kufizuar nga rregullat konservatore shoqërore. Mendoj se liria seksuale është pjesë e jetës njerëzore dhe nuk duhet të kriminalizohet nga tabutë shoqërore. Përmenda autorë si Stefan Zweig, Arthur Schnitzler, Henry Miller dhe Charles Bukowski, që kanë trajtuar këto tema me guxim.

Al-Masar Al-Arabi: Si e përshkruan mentalitetin shqiptar ndaj lirisë seksuale në roman?

Rifat Ismaili: Mentaliteti ynë për lirinë seksuale është i kufizuar dhe konservator. E perceptoj sikur njerëzit të jenë në një paralizë ndaj shprehjes së lirë të dashurisë dhe dëshirave seksuale. Kritikoj këto mentalitete dhe ngre pyetjen mbi të drejtën e jetës që të jetë e lirë edhe në faqet e letërsisë, duke treguar një dëshirë për ndryshimin e këtyre perceptimeve.

Al-Masar Al-Arabi: Cilat janë karakteristikat dalluese të stilit të Rifat Ismailit në romanin “Kam pasur një vëlla, ndonjëherë”? Si e shohin kritikët?

Rifat Ismaili: Stili im narrativ është përshkruar si i veçantë, me një aftësi për të zhytur në thellësitë e shpirtit njerëzor dhe për të zbuluar kompleksitetin e tij përmes binjakëve. Kam një intuitë të fortë dhe kombinoj realitetin me imagjinatën në mënyrë inovative, duke krijuar një përvojë narrative të pasur dhe emocionuese.

Al-Masar Al-Arabi: Cilat ndikime letrare mund të vërehen në roman?

 Rifat Ismaili: Ndikime mund të vërehen nga autorët që kanë trajtuar hapur seksin, si Arthur Schnitzler me “Traumnovelle” (Historia e Ëndrrave). Gjithashtu, ndikime në trajtimin e temave të ndjeshme dhe transformimeve psikologjike, duke krijuar një botë narrative që ndërthur ngacmimet seksuale dhe rrëfimet ekzistenciale mbi vdekjen.

Al-Masar Al-Arabi: Pse lexuesit e kanë të vështirë të analizojnë romanin?

Rifat Ismaili: Sepse romani trajton tema të thella dhe komplekse që kërkojnë reflektim të thellë dhe analizë të kujdesshme. Stili letrar është i shumëfishtë, plot simbole dhe metafora, duke kërkuar një lexim të thellë. Gjithashtu, romani ngre pyetje filozofike ekzistenciale që ndërlikojnë më tej analizën, si dhe kërkon një angazhim emocional të thellë nga lexuesi.

Al-Masar Al-Arabi: Pas shitjeve të larta të romanit, çfarë tha kritikja Margarita Zeneli për të?

Rifat Ismaili: Kritikja Margarita Zenelli tha se “Kam pasur një vëlla, ndonjëherë” është një roman mjeshtëror në të gjitha aspektet artistike dhe letrare. Ajo theksoi se suksesi i tij reflektohet edhe në shitjet e larta, duke treguar se romani ka gjetur vend në zemrat e lexuesve. Zenelli vlerësoi stilin unik të shkrimit dhe filozofinë e thellë të romanit, duke e cilësuar si një përvojë leximi të veçantë dhe prekëse.