A. S. Pushkin: Fati im është vendosur. Do të martohem
Ky tekst është shkruar më 13–15 maj 1830, një javë pasi poeti i madh ishte fejuar me Natalia Gonçarovën
Përktheu dhe përgatiti Bujar Hudhri
Në mes të një izolimi të detyruar nga shpërthimi i kolerës, në pronën e vet në Boldino, Aleksandër Pushkini shkruan këto rreshta të jashtëzakonshëm që përshkruajnë vendimin e tij për t’u martuar me Natalia Gonçarova, vajzën e re që ia kishte pushtuar zemrën prej dy vjetësh. Kjo letër, e shkruar në një stil të çlirët, të ndershëm dhe thellësisht të sinqertë, është një prej dokumenteve më të gjalla të dashurisë së Pushkinit. Ajo përfaqëson një copëz të jetës së tij personale, të përjetësuar me finesë letrare. Në këtë tekst ai flet për frikën, pritjen, paragjykimet mbi martesën, dhe për momentin kur një poet i pavendosur thotë thjesht: “Do të martohem”.
Fati im është vendosur. Do të martohem… Ajo që e kam dashur përplot dy vjet, ajo që sytë e mi e kërkonin të parën në çdo vend, ajo me të cilën çdo takim më dukej lumturi — o Zot — ajo… është pothuajse e imja. Pritja e përgjigjes përfundimtare qe ndjesia më e dhimbshme e jetës sime. Të presësh letrën e fundit në një lojë me letra, shqetësimi i ndërgjegjes, gjumi përpara një dueli — asgjë nga këto nuk krahasohej me të. E vërteta është se nuk kisha frikë vetëm nga refuzimi. Një mik imi thoshte: “S’e kuptoj si mund ta kërkosh për martesë, po qe se je i sigurt që nuk do të të refuzojnë.”
Të martohesh! Lehtë të thuhet. Shumica e njerëzve në martesë shohin një shall të huazuar,
një karrocë të re dhe një rrobdeshambër rozë. Të tjerë shohin pajën dhe një jetë të matur… Të tretët martohen, sepse… të gjithë martohen, sepse u ka ardhur mosha tridhjetë vjeç. Po të pyesësh se ç’është martesa, do të të përgjigjen me ndonjë epigram banal…
Do të martohem, domethënë: Po i bëj kurban lirisë sime — asaj lirie të papërgjegjshme, të shkujdesur dhe tekave të mia, zakoneve të mia të përkëdhelura, udhëtimeve pa cak, vetmisë, paqëndrueshmërisë sime. Jam gati ta dyfishoj një jetë që edhe ashtu ishte e paplotë. Kurrë s’e kam kërkuar lumturinë, mund të jetoja pa të.
Tani më duhet dyfish — por ku ta gjej? Pa u martuar, cilat janë detyrimet e mia? Kam një xhaxha të sëmurë, të cilin gati asnjëherë nuk e shoh. Po shkuam ta vizitoj — ai gëzohet shumë; po s’shkuam — ai më fal: “Është djalë i ri, aventurier, s’ka kohë për mua.” Nuk mbaj korrespondencë me njeri, borxhet i shlyej çdo muaj.
Ngrihem kur të dua, pres kë dua, po të më teket një shëtitje — më bëjnë gati kalin tim të urtë e të zgjuar, Zhenin, dal nëpër rrugicat anësore dhe vështroj dritaret e shtëpizave të ulëta: këtu, një familje rreth samovarit; atje, një shërbëtor pastron dhomat; më tutje, një vajzë e vogël mëson piano, pranë saj, mjeshtri muzikant. Ajo kthen nga unë fytyrën e shpërqendruar,
mësuesi e qorton; unë kaloj ngadalë përbri… Kthehem në shtëpi, rregulloj librat, letrat, sistemoj tavolinën time të tualetit, vishem kuturu, po të jem ftuar diku; ose me kujdes të ekzagjeruar, po të drekoj në restorant, ku lexoj ndonjë roman të ri, ndonjë revistë; po të mos ketë botuar gjë Walter Scott-i a Cooper-i, po të mos ketë ndonjë çështje kriminale në gazeta, kërkoj një shishe shampanjë në akull, shikoj gotën teksa mbulohet nga avulli, e pi ngadalë, duke u gëzuar që darka më kushton shtatëmbëdhjetë rubla dhe që mund t’ia lejoj vetes këtë çapkënllëk. Shkoj në teatër, kërkoj ndonjë lozhë ku ka ndonjë veshje të spikatur, ndonjë palë sy të zinj; nisim një lidhje me sy — më del e gjithë mbrëmja me këtë. E kaloj mbrëmjen ose në ndonjë festë të bujshme, ku mblidhet gjithë qyteti, ku i shoh të gjithë, shoh gjithçka, dhe askush nuk më sheh; ose në ndonjë rreth të përzgjedhur e të këndshëm, ku flas për veten dhe më dëgjojnë. Kthehem vonë. Fle duke lexuar një libër të mirë. Të nesërmen shaloj sërish kalin, nëpër rrugicat e qytetit, përbri asaj shtëpie ku vajza luante piano… Ajo përsëriste në piano mësimin e djeshëm. Më pa si të më njihte, dhe qeshi. Ja kjo është jeta ime prej beqari…
Po të më refuzojnë, mendoja, do të nisem nëpër vende të huaja, dhe menjëherë e përfytyroja veten në një avullore: përreth më zhurmojnë, përshëndeten, mbajnë valixhe, shikojnë orët. Avullorja lëviz: era e freskët e detit më bie në fytyrë; vështroj gjatë bregun që largohet, My native land, adieu…
Aty pranë, një zonjë e re ndjen të përzier, çka i jep fytyrës së saj të zbehtë një butësi të ëmbël. Më kërkon pak ujë. Faleminderit Zotit, deri në Kronstadt do të kem me çfarë të merrem… Në atë çast më dorëzojnë një letër — përgjigja e letrës sime. Babai i nuses më ftonte përzemërsisht në shtëpi… S’ka më dyshim: kërkesa ime është pranuar. Nadenjka, engjëlli im — ajo është e imja! Të gjitha dyshimet e zymta u shpërndanë përballë kësaj mendjeje qiellore. Hidhem në karrocë, galopoj, ja ku është shtëpia e tyre, hyj në korridor — qysh nga mënyra e ngutur e shërbyesve kuptova që isha dhëndër. U hutova: këta njerëz dinë ç’kam në zemër, flasin për dashurinë time në gjuhën e tyre shërbyese! Babai dhe nëna rrinin në sallon. I pari më priti me krahët hapur. Nxori shaminë nga xhepi, donte të qante, por s’mundi, dhe vendosi të fshihej. Sytë e nënës ishin të skuqur. Thirrën Nadjenkën; hyri e zbehtë, e hutuar. I ati doli dhe solli ikonat e Shën Nikollës dhe të Hyjlindëses Kazanskaja. Na bekuan. Nadjenka më zgjati dorën e ftohtë, të plogët. E ëma nisi të fliste për pajën,
i ati për pronën në Saratov, dhe ja, unë jam dhëndri.
Pra, nuk është më një sekret mes dy zemrash. Sot është lajm familjar, nesër, bëhet çështje e sheshit. Ashtu si një poemë, e menduar në vetmi, netëve të verës nën dritën e hënës, që më pas shitet në librari dhe kritikët — budallenj — e shqyejnë nëpër revista. Të gjithë gëzohen për lumturinë time, të gjithë më urojnë, të gjithë më duan papritur. Secili më ofron ndihmën e vet: kush shtëpinë e vet, kush para hua, kush ndonjë tregtar bukharan me shallra. Një tjetër shqetësohet për bollëkun e ardhshëm të familjes sime dhe më ofron dymbëdhjetë duzina doreza me portretin e zonjushës Zontag. Të rinjtë fillojnë të më trajtojnë zyrtarisht: tashmë më respektojnë si armik. Zonjat më lavdërojnë përzgjedhjen përballë meje, ndërsa pas shpine… vajtojnë për të fejuarën time: “E mjera! Është kaq e re, kaq e pafajshme, kurse ai… sa i paqëndrueshëm, sa imoral…” E pranoj: po më mërzit kjo gjë. Më pëlqen zakoni i një populli të lashtë: dhëndri e rrëmbente fshehurazi nusen e vet, dhe të nesërmen e paraqiste në qytet si bashkëshorte. Kurse tek ne, përgatitja për lumturinë martesore bëhet përmes shpalljesh në gazetë, dhuratave të reklamuara për gjithë qytetin, letrave të formuluara, vizitave, me pak fjalë: me çdo lloj tundimi.
Shënime
“My native land, adieu” – citim i lirë nga poema Childe Harold’s Pilgrimage e Lord Byronit.
“Kam një xhaxha të sëmurë…” – aludim për Vasili Lvoviç Pushkin, xhaxhai i poetit, që vdiq më 30 gusht 1830.
Zonjushë Zontag – Henriette Sontag, soprano gjermane e famshme që dha koncerte në Rusi në vitin 1830.
Ikonat e Shën Nikollës dhe Hyjlindëses Kazanskaja – ikonat më të nderuara të Rusisë; bekimi me to ishte pjesë e traditës martese.
bukharan – tregtar nga Bukhara (në Uzbekistanin e sotëm), i njohur në shek. XVIII–XIX në Rusi për shitjen e mallrave luksoze orientale, veçanërisht shallrave të mëndafshta dhe kadifesë.