Vasil TABAKU: Rusi, ky patriark i poezisë lirike

Njerëzor, komunikues, plot pasion, dinamik, i ëmbël, magjik dhe i afërt, Skënder Rusi, ky poet lirik i mrekullueshëm, që fjalën e ka shëndrruar në një gjymtyrë të vecantë të shpirit të tij të madh, të bukur dhe shpërthyes, ka mbi katër dekada që lëvron me sukses lirikën shqiptare.Në fillimet e fillimeve, ne ishim të rinjë, tepër të rinjë, student plot passion dhe ëndërra, plot plane dhe dëshira, por djaloshi nga krahina mitike e Devollit të Korcës, Skënder Rusi dallonte mes nesh, i heshtur, me sy zhbirues dhe i tëri si një lirikë e pashkruar, i bukur dhe i mistershëm, i dashur dhe fjalpakë, me vargjet poetik që rriteshin thellë kraharorit të tij si një kopësht i fshehtë ende i pashpallur. Ishte padyshim miku më i mirë, njeriu më i duruar dhe aspak tendecioz, i mbyllur në vetvete, por pa asnjë mëdyshje ishte shoku më i ngrohtë, më i afërt dhe fisnik…Por shumë shpejt do të befasonte opinionin letrar jo vetëm në fakultet, por edhe më gjerë, në të gjithë vendin, djaloshi Skënder RUSI, me lirikat e tij të para të mrekullueshme, plot dritë të fshehtë, magjike dhe tëpër mbresëlënëse, sa orgjinale aq dhe reale, njerëzore, si një zgjatim i natyrshëm i shpirit të tij të bukur drejt nesh…Po vinte kështu një poet i ri mjaft premtues, një lirik shpërthyes dhe i mrekullueshëm, që do të trondistë lexuesin e lodhur me poezitë e ashtuquajtura të Realizmit Socialist. Skënder Rusi iu shmang në mënyrë mjaft elegant dogmës poetike të kohës dhe solli mes nesh një poezi lirike mjaft tingëlluese, orgjinale, plot ëmbëlsi dhe bukuri njerëzore të rrallë. Libri i tij i parë me lirika titullohej “I njomë ishte bari” Tiranë 1975. Dhe ashtu dhe sikundër pritej libri i parë i Skënder Rusit pati jehonë mes lexuesve dhe kritikës profesioniste të kohës. Ishte padyshim një sukses i merituar i punës së mirë dhe pasionante të poetit, duke shënuar kështu dhe arritjen e tij të parë. Kjo gjë padyshim e shqoi mes emrave krijues të brezit të vet dhe e bëri atë një firmë poetike mjaft domethënëse dhe debutuese të talentuar. Ai do të ishte një poet i mbushur me KORCË, dalë nga serenatat, nga thellësia e kitarave dhe flladi i këngëve të dashurisë dhe dhimbjes, nga kultura fine korcare, nga elegancë e njerezve me zemër të ndjeshme dhe lozanjare, nga horizonti ku bardhësia e borës dhe afshi i frymëve njerzore është një kumt miqesie dhe ëndërrash plotë dritë…

MAGJIA POETIKE DHE MAGJIA SKËNDER RUSI

Një poet si Skënder Rusi, kam bindjen se vjen rrallë, tepër rrallë në universin e lirikës shqiptare. Ai është një organizëm i lindur për lirikën, një zë i vecantë, tronditës, plot dritëhije dhe madhështor….Liriku Skënder Rusi, është kështu një nga të rrallët poet që bart brenda vetes sekretin magjik të krijimtarisë lirike…Një mjeshtër i vërtet i fjalës, skalitës i vargut dhe shpirtit të madh lirik. Me mjaft kujdes, poeti ndërton ligjerimin e vet, pa emfazë dhe zhurmë, por me një dhimbje të tillë që vetëm Skënder RUSI di ta sjellë në poezi. Një dhimbje përtej dhimbjes, një fjalë përtej kumtit, një frymë përtej frymëmarrjes…Sespse kështu e kërkon lirika, kështu e koncepton ky poet dhimbjen në brendësinë e fjalës, ku poezia, ndjehet e realizuar dhe e natyrshme…Skënder Rusi nuk merr asnjë model të gatëshëm poetik, ai ka intuitën e vet të madhe krijuese, ka modelin e vet, ka stilin dhe ngjyrimin e vet, ka timbërin e vecantë të vargut të tij dhe thellësitë e pafund të një shpirti të madh poetik.
Unë me ty,jam në ’’luftë”,
përditë,
Por, në emër të paqes,
natyrisht!
Jam planet që nga të tjerët
s’marr dritë,
Por di vetëm të jap,
vazhdimisht!
Në poezinë e Skënder Rusit, prania e poetit është e përherëshme, nuk mund të kuptohet vargu i tij pa frymën e poetit, pa vështrimin e tij të kudondodhur, pa timbërin e zërit të tij dhe pa ato vecoritë tipike të këtij autori, të cilat nuk i gjen tek asnjë autor tjetër. Unikal në ligjërim dhe i paarritëshëm në mjeshtërinë e tij poetike, Skënder Rusi krijoi kështu universin e tij poetik lirik, tepër të vecantë dhe të magjishëm…Natyrisht, nuk duhet të harrojmë edhe faktin tepër domethënës, që Skënder Rusi vjen nga treva e begatë e Korcës, ku sic dihet kanë dalë lirikë të medhenj si Driterë Agolli apo Dhori Qiriazi, dy nga lirikët më të mdjenjë të poezisë shqipe, prurës të jashtëzakonshëm të risive dhe mjeshtëra të fjalës poetike. Por Skënder Rusi diti të asimiloj mjaft mirë dhe në mënyrë efikase edhe burimet e melosit popullor, horizontet e hapësirave madhështore të lirikës së Juglindjes shqiptare. Kultura dhe formimi profesional i poetit RUSI ka bërë që ky melos, forca dhe vitaliteti i tij, bukuria magjike dhe madheshtia të ngërthehen mrekullisht me poezine e kultivuar artistike të Skënder Rusit duke na dhënë kështu një poezi brilante, sa orgjinale aq dhe magjike sa të thellë aq dhe të bukur, sa të kapëshme aq dhe të ngrohtë…Nje poet lirik brilant si Skënder RUSI, mendoj se vjen rrallë shumë rrallë në domenet e poezisë shqiptare. Kjo gjë edhe për faktin e njohur të ëmbëlsisë njerzore, të një shpirti të madhërishëm, fluid, të prekshëm dhe të ndjeshëm që ka poeti, por edhe të asaj vecorie tipike njerzore që është kultivuar brenda zemrës së mrekullueshme të Skënder Rusit edhe nga mjedisi i tij intim familjar…Një poet lirik i lindur, një shpirt I madh krijues që këndon vec poezi…

SHPIRTI I MADH I LIRIKUT DHE DHIMBJA SI NJË MUNDËSI POETIKE…

“I kam ca gjëra
Që nuk i kam thënë ende
Është ky shkaku
Që dua ende të rri…
E kam një ulërimë
Q nuk e kam lëshuar ende
I kam ca pengje
Që po më mundojnë prej kohësh…

Nuk e di por sepse i shkon kaq shumë dhimbja Skënder Rusit dhe ia stolis vargun, ia bën të bukur, dhe të flas, të marrë jetë të gjalloj, të na prek dhe të na marrë për dore nëpër honet e trishtimit të poetit, aty ku dhimbja ndërton një perandori të tërë…Po natyrisht nuk ka si të ndodh ndryshe, një lirik i madh si Skënder Rusi, pa trishtimin do të ishte si qielli pa retë, …Poeti nëpërmjet kësaj perandorie dhimbjeje që shpalos në opusin e vet poetik ndërton thellësitë e mistershme të tritshtimit poetik, ku neve si lexues na pëlqen të “mbytemi” pak e nga pak gjersa të shëndrrohemi në një dhimbje të vërtetë …
JETA IME

Po më ikin ditët po kthehen në net,
Dua t’i vonoj, po kot e paskam!
Si një varkë që fut ujë secila rrëshqet,
Ndaj unë nuk besoj më tek varkat!…
..
QË TA KUPTOSH THELLË Skënder Rusin poet, duhet ta njohësh atë nga afër, të kesh folur me të dhe të kesh përjetuar caste të vecanta plot pasion dhe zjarr, plot dritë dhe shpresë. Një njëri si Skënder Rusi, është i vecantë, i rrallë dhe padyshim i mrekullueshëm. Një njeri i mirë, timid, i heshtur, shpesh i menduar, fjalëpak, shumë i matur, përherë i afërt dhe fisnik, dinjitoz dhe magjik. Në shumicën e rasteve thua se vjen nga heshtja. Poezia tek Skënder Rusi fillon që me fjalën e tij të parë, shumicën e rasteve duket sikur ai nuk po kumton por po bënë poezi. Fjala në gojën e tij është e mrekulluar, e lumtur dhe poezi e vërtetë. Ai të magjeps me mirësinë e tij dhe poezinë e fshehtë qe buron nga fjala, nga sytë, nga duart e tij dhe nga frymëmarrja e thellë…Ai është i gjithi një lëndë poetike e lindur…

E VECANTA DALLUESE E LIRIKËS SË SKËNDER RUSIT

Kam bindjen se një lirik i këtyre përmasave si Skënder Rusi ka sjell në Poezinë Shqipe, një risi , ligjërimin e personalizuar unik që vetëm Skënder Rusi di ta shkruaj. Kjo vecori tipike e bën këtë poet të papërsëritëshëm, të vecantë dhe të mrekullueshëm. Një mjeshtër i rrallë i ligjërimit lirik, i rrjedhshëm, i ëmbël, magjik, tronditës dhe madhështor…Bota poetike e këtij liriku të madh është një univers i rrallë, i papërsëritëshëm dhe gjithpërfshirës. Aty është jeta, dashuria, dhimbja, shpresa, drita, pasioni, zjarri, akulli, shpërthimi, magjia, ëndërra dhe malli, puthja dhe përqafimi, burri dhe gruaja, është vet JETA që triumfon madhërishëm përmes vargjeve të realizuara mjeshtërisht nga dora e një PATRIARKU brilant dhe i gjithpushtetëshëm si Skënder Rusi. Një punë gati dyzetvjecare me poezinë lirike, një mundim galerë dhe durim prej Sizifi, e kanë bërë poezinë lirike të Skënder Rusit, të rrallë, madhështore dhe magjike, të bukur, fisnike, dinjitoze, njerëzore dhe të dashur për mijëra dhe mijëra lexues.Ai ka ditur ta lëmoj vargun gjer në përsosje, gjë e cila shpesh kur e lexon, të lë pafjalë dhe të bënë të mendohesh gjatë shumë gjatë për mjeshtërinë poetike të një MJESHTËRI të rrallë lirik si Skënder Rusi….Ai është shëndrruar i tëri në poezi dhe poezia ka emrin e tij…