In memoriam Teodor Keko, ndarë nga jeta 14 vjet më parë

Teodor Keko (2 shtator 1958 – 22 gusht 2002 ka qenë shkrimtar dhe publicist shqiptar. Teodor Keko lindi në Tiranë. Prindërit e tij ishin regjisorët e kinematografisë Endri dhe Xhanfize Keko. Ndoqi studimet e larta në Universitetin e Tiranës në degën e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe. Në fillimet e tij punoi si gazetar në gazetën letrare “Drita” dhe në gazetën e përditshme “Koha jonë”. Më vonë ka punuar në gazetën “Aleanca” si redaktor. Për një periudhë kohe ka qenë pjestar i Parlamentit shqiptar, si përfaqësues i Partisë Demokratike. Teodor Keko i filloi publikimet e tij në vitin 1980 dhe është autor i 15 volumeve në zhanre të ndryshme si, poezi, dramë, novelë si dhe tregimeve të shkurtra. Në vitin 1991 zgjidhet anëtar i këshillit botues të së parës gazetë opozitare në Shqipëri, gazetës “Rilindja Demokratike” dhe në të njëjtën kohë deputet i Partisë Demokratike. Shkrimet e tij të shumta gjatë këtyre viteve në gazetat “Rilindja Demokratike”, “Koha Jonë”, “Aleanca Demokratike”, “Poli i Qendrës”, “AKS”, “Albania” e “Korrieri” apo revistat “Spektër” e “XXL” si dhe fjalimet e mbajtura në parlamentin shqiptar gjatë dy legjislaturave që ai ishte deputet, shkrime e fjalime që kishin postulat kredon e tij “Ka ardhur demokracia dhe ne nuk jemi demokratë, apo nuk ka ardhur ende demokracia për ne demokratët”…, mbeten edhe sot modele të publicistikës dhe oratorisë si për guximin qytetar, thellësinë e mendimit ashtu dhe për forcën e fjalës. Në vitin 1996, i zhgënjyer largohet përfundimisht nga politika e drejtpërdrejtë dhe vendos të kontribuojë si intelektual, përmes fjalës në shtypin e shkruar. Në 1999 thirret nga kryeministri i asaj kohe, Ilir Meta, për të punuar si këshilltar pranë tij, detyrë që vazhdon ta ushtrojë dhe më pas në kohën e kryeministrave Majko e Nano. Angazhimet si qytetar, intelektual e publicist, nuk do ta shkëpusin nga letërsia, pasioni i vjetër. Pas botimit të vëllimit të parë me poezi në vitin 1983, “Pas provimeve”, në harkun kohor të 19 viteve, Teodor Keko do të botojë 13 libra. Në vitin 1987 boton vëllimin poetik “Fjala fishkëllen”, në 1990 poezitë “Zemra nuk është këmishë” dhe romanin “Loja”. Një vit më pas vëllimin me tregime e novela “Lajmëtarja e vdekjeve”, në 1994 romanin “Pretenca”, në 1995 romanin “Shënimet e një gruaje”, në 1996 vëlimin poetik “Unë të kam dashur, por…”, në 1997 poemën satirike “E të tjera, e të tjera…” dhe vëllimet me tregime e novela “Prostituta” e “12 shenjtore, një profet dhe disa njerëz”, në 1998 tregimet dhe novelat “Made in Albania” dhe në 2002, po një vëllim të tillë të quajtur “Hollësira fatale”. Në 20 gusht 2002, ndahet nga jeta pas një sëmundje të rëndë në moshën 44-vjeçare. Deri në fund të jetës ai mbeti një antikonformist, një intelektual me kontribut të veçantë në proceset demokratike të vendit dhe një bohem i papërsëritshëm.

 

Tregim nga Teodor Keko

– Mua nuk më besohet që jam në shtrat me ty!

– As mua! – tha Martini.

Ai kishte ndezur cigaren dhe po kundronte format e lakuara të trupit të tjetrës. I bënin përshtypje gjinjtë. Qenë të plotë e të fryrë mbi një kraharor elegant si prej balerine. Ishte njohur me Megin dy ditë më parë në rrugë. Ajo e kishte thirrur gjithë emocion nga pas, ai qe kthyer duke e kundruar plot kërshëri bukurinë e panjohur, patën pirë një kafe bashkë dhe tani gjendeshin gollomesh në shtrat.

– Ëndërr e kam pasur të të takoja, pale më të bëja dashuri me ty!

Martini artikuloi pa asnjë redaktim atë që po mendonte: – I paske ëndrrat idiote!

Tjetra qeshi mbytur dhe i ra lehtë me grushtin e saj të brishtë në sup: – Duhet të kesh më shumë respekt për veten tënde! Ti, hyn në racën e të talentuarve! – e këshilloi, duke iu rrasur si mace në trup.

Martini nuk denjoi t’i përgjigjej. Ky muhabet i dukej koti, jo ke talent, jo s’ke talent! Ç’rëndësi ka, kur po mbushet viti pa shkruar as edhe një rresht, mendoi ai. Ke një diamant, por të mungon floriri. E bën dot unazë? Jo! Hidhe në plehra! E ktheu Megin përmbys dhe filloi t’i kundrojë shpinën e lëmuar e të plotë prej vajze, që përmblidhej nga një pëllëmbë e vetme në mes e që rihapej me një kërcim rrethor te vithet. Ai i fërkoi lehtë lëkurën, si të deshte t’i fshinte pluhurin, pastaj u zgjat drejt xhaketës të flakur te këmbët e shtratit dhe, si mori stilolapsin, ashtu përhumbur papritur nisi të shkruajë me një kaligrafi të rregullt në shpinën e vajzës:

Një sy

Një klithmë

Një ikje

Një dimër

Dita Kot

Kujtesa Plot…

Tre pikat e vendosura me kujdes, a thua aty qëndronte thelbi i krijimit, e rrënqethën Megin. Kur ai hodhi mbi tryezë stilolapsin, ajo u ngrit ngadalë, a thua druhej mos i binte ndonjë gjë nga trupi. Qëndroi para pasqyrës dhe u përpoq të lexonte ç’shkruajti Martini. Mirëpo nuk mundi. Atëherë ia lexoi ai ngadalë. Pastaj u ngrit të korigjonte një varg dhe, meqë nuk gjeti vend në shpinë, doli me një shigjetë në mollaqe. Megi e la të mbaronte, duke qëndruar si statujë në këmbë. Kur ai mbaroi, ajo ishte e përlotur.

– Tani duhet të iki! – tha. – Nuk besoj se të mbetet hatri!

Ajo studionte në Peruxhia të Italisë për manaxhim arti dhe një Zot e dinte nëse do të kthehej më në Shqipëri apo jo. Do nisej mbasdite me traget.

– Kur të kthehesh, më bëj një telefon, – i tha Martini formalisht, duke e përcjellë te dera.

– Edhe ti, po erdhe në Itali, më kërko, – ia ktheu ajo e lumtur nga paraditja magjike e përkujdesja e yllit të saj dhe kështu u ndanë, me kujtime të mira për njëri – tjetrin e me ca shenja respektive kafshimesh në trupat e tyre.

Për Martinin rifilloi rutina e parë, klub – shtëpi, birrë – verë, ajo rutinë që ishte si një gomë magjike gjithçkafshirëse. Megi i shkruante hera – herës Martinit ndonjë letër, ku vështirë se merrje vesh gjë në gjithë atë rrëmujë fjalish, përveçse “jam mirë” ke shkruajtur ndonjë libër?” Martini përtonte t’i përgjigjej. Ai letrat i shkruante, mirëpo e kishte bezdi të kalonte andej nga posta. Kush blinte pulla, zarfa e dreqi me të birin? Dhe e linte fare atë punë, duke u kufizuar me dërgimin e ca të falave spontane, apo ndonjë pusulle, me anë të të njohurve të tij, ai u nis në Bari, ku zhvillohej një konferencë e shkrimtarëve të vendeve që lagte deti Adriatik. Bëri gati një cope letër që në Tiranë dhe, me të arritur në aeroportin e barit, ia dha shoqëruesit Italian, duke iu lutur t’ia postonte Megit. Atje ai i dërgoi tjetrës adresën e hotelit, ku do të flinte, dhe në fund kishte shkruajtur shkurt: “Në këtë hotel do qëndroj një javë. Po deshe, më bëj ndonjë telefon. Martini”. Megi e mori të nesërmen. Sa nuk po çmendej, që nuk vinte dot në Bari. Nuk e braktiste dot shkollën.

– Hajde, ti, nja dy ditë në Peruxhia, – iu lut ajo, – pastaj, të shtunën, zbresim të dy në Bari.

– Po munda të shkëputem, do vij! – i tha Martini.

– Hajde! – iu lut ajo.- Biletën e trenit ta paguaj unë. Hajde, shiko edhe Peruxhian, është qytet vërtet i bukur.

– Do bëj çmos, – e qetësoi Martini më shumë për të larë gojën, mirëpo të nesërmen ai u mërzit me ato dokrrat e konferencës dhe pa e menduar gjatë bleu një biletë treni për në Peruxhia. Kur i tha Megit në telefon se ndodhej në qytetin e saj të mrekullueshëm plot vjetërsira, ndryshk dhe myshk, ajo uluriti si e marrë nga gëzimi. Ai qe shtruar e po darkonte për shtatë pale qejfe në një restorant të mirë, i mire ndoshta sepse ndodhej mu në qendër të qytetit, se veç ca ullinjve verdhoshë gjë tjetër të veçantë nuk kishte, dhe Megi iu lut mos lëvizte prej andej.

– Qameti, për njëzetë minuta jam atje! – tha ajo.

Dhe nuk u vonua vërtet.

Martinin e habitën lotët e tjetrës. Ata nuk kishin asnjë lidhje, qoftë edhe të largët me njëri – tjetrin, përveçse një të shkuare formale, thjesht për hobi, nga ana e saj, dhe për ndërrim gjelle e mosprishje  qejfi, nga ana e tij. Kurse Megi tani i qe varur në qafë dhe vetëm qante si idiote!

– Po qave, u ktheva në Bari! – kërcënoi Martini, që kurrë nuk i kishte duruar lotët e femrave. I dukeshin si ujë çezme, aq lehtësisht ia merrnin të qarit!

– Mirë, mirë, nuk qaj më! – i tha ajo, duke iu ulur përballë pa ia ndarë sytë.

Megi e kishte dashuruar Martinin gati dy vjet më parë, kur lexoi romanin e tij të njohur “Një mëngjes i errët” dhe nga ajo ditë ajo nuk pranoi të verë shkrimtar tjetër para Martinit. Edhe pyetja e parë, që i drejtoi idhullit të saj, ishte nëse kishte shkruajtur ndonjë gjë?

– Shterpësi! – ia ktheu Martini. Dhe shtoi duke kundruar një peizazh të shpëlarë në mur: E kush e ka mendjen tani në Shqipëri te letërsia? Atje tundin këmbët për pak politikë.

– Injorantët! – shfryu Megi. Pastaj iu lut tjetrit të ngrihet. Apartamenti i Megit iu duk i ngrohtë, por ai u befasua nga një fotografi e stër – madhe e varur në dhomën e Megit, sipër kokës së shtratit të saj. Ai nisi të qeshë me të madhe. Dikush e kishte fotografuar Megin lakuriq nga mbrapa dhe fjalët e poezisë të shkruajtur dikur prej tij në trupin e lakuriqtë lexoheshin fare qartë. Më shumë ai u shkri me atë korigjimin, i cili dilte me shigjetë te mollaqja e djathtë e Megit.

– Ti je idiote! – i tha ai, megjithëse tani fotografia i dukej tamam një vepër arti.

– Unë e di se si e kam bërë atë udhëtim me target, që mos më prisheshin fjalët,

Sa të dilja në fotografi, se në Tiranë nuk e bëja dot. Edhe ajo më duhej! Vesha një fustan pa asgjë poshtë, vetëm me mbathje të vogla e rexhipeta isha dhe nuk u ula asnjë çast gjatë gjithë udhëtimit! Fotografia ishte vërtet e bukur, gjithë dritë e nga muri shpalosej një trup i mrekullueshëm vajzëror. Martini u ngacmua nga lëkura vetëtitëse dhe e tërhoqi Megin pranë. Filluan të puthen mirë e mirë, gjithmonë e me më tepër pasion, deri sa ngelën të dy lakuriq. Megit i ndjehej lumturija, një lumturi e thellë, që ia mbylli sytë dhe ia shpërtheu rënkimet nga kraharori. Kështu kaloi një natë, plot fjalë të ëmbla, gjithë qeshje të gëzuara, deri sa i pushtoi pa kuptuar gjumi në krahët e njëri – tjetrit. Martini u zgjua vonë. Në apartament mbretëronte heshtja dhe sytë e tij, si ia nisën bredhjes nëpër sendet e dhomës, më në fund ndaluan në tryezë. Atje qenë vendosur me kujdes ushqime, cigare dhe një letër për të. Në letër Megi i lutej mos mërzitej. Ajo do të kthehej në orën një e gjysmë nga fakulteti dhe do shkonin të hanin drekë në një vend të mire. “Po nuk pate me ç’të merresh, shkruaj ndonjë gjë për mua!” mbyllej ajo letër, pa harruar një puthje idiote në fund, ku kishin ngelur gjurmët e buzëve të plota të saj lyer me një të kuq si në rozë. Ora ishte njëmbëdhjetë dhe në dush Martini filloi të vrasë mendjen si t’i shtynte këto dy orë e gjysmë, por, pasi hëngri diçka, ajo qetësi e ëndërruar për çdo shkrimtar, sikur ia mbushi mendjen të ulej një herë e të shkarraviste diçka. Kur u kthye Megi, ai sapo kishte përfunduar një tregim të çuditshëm: atje bëhej fjalë për një njeri, i cili i ka respektuar tradicionalisht vizat e bardha dhe semaforët në rrugë, por pikërisht atje një herë i ndodh një aksident, jo për faj të tij, natyrisht, që e le të gozhduar në një karrocë paralitikësh përjetësisht. Nga ajo ditë ai vendos të vrasë veten dhe tani nuk i respekton më semaforët e vijat e bardha, por aksidenti nuk ndodh, sepse të gjithë frenojnë, duke e sharë, te rrotat e karrocës së tij. Megi e lexoi dy herë e heshtur tregimin dhe ngeli një çast e menduar.

– I fortë! – tha pastaj.

– Kam nja dy vjet pa shkruar prozë, – i shpjegoi Martini, më shumë për të justifikuar gabimet teknike që mund të kishte tregimi, por Megi tundi kokën mohueshëm:

– Për mua, është tregim fantastik! Ti je tregimtar i lindur!

– Ta kam falur! – i tha shpërfillshëm Martini.

Dhe e harroi tregimin. Ata ia mbathën për në restorant dhe ia nisën nga e para orgjive të tyre pa prishur qejf. Deri në fund të atij udhëtimi, Martini shkruajti edhe dy tregime të tjera për Megin.

– Bëj ç’të duash me ato, – i tha tjetrës, teksa përqafoheshin në stacionin e trenit të Barit dhe vërtet që tani nuk i interesonte shumë letërsia. Merrej me gazetari dhe fitimet nuk qenë të vogla. Nga letërsia vetëm pak bukë me djathë haje në Shqipëri, me djathë të bardhë nga ai i liri!

– Faleminderit! – dënesi Megi. – Më ke bërë një dhuratë të mrekullueshme! Mbase ta shpërblej ndonjë herë. U ndanë. Megi ia nisi sërisht letrave të saj përmalluese e çapraze. Tani Martini i kthente hera – herës ndonjë përgjigje plot satire e humor, që tjetrën e bënin sakaq të lumtur, por këto raste nuk qenë të shpeshta. Një ditë Martinin e thirrën në Ambasadën Italiane. E priti me respekt një fytyrë – kuq nga konsumizmi i verës dhe i komunikoi se Martinin e kishin ftuar në Milano, pasi ai qe shpallur fitues i një çmimi të rëndësishëm vjetor për prozën e shkurtër. Martini u habit. Ai nuk dinte të ishte përkthyer ndonjë tregim i tiji në italisht, por u kthjellua, kur iu kujtua Megi.

– Shpenzimet janë të palës italiane. Keni edhe një shpërblim të fortë për të marrë, – i shpjegoi italiani.

Martinit nuk i ndahej nga mendja Megi.

– Më duhet edhe një përkthyese, – tha ai më në fund, megjithëse fliste një italishte të pastër. Dhe afroi emrin e Megit.

Tjetri pranoi me kënaqësi.

– Nuk paguaj unë! – shtoi.

Pastaj, duke nxjerrë nga një sirtar romanin e Martinit, iu lut t’i linte një autograf. Jashtë kishte filluar të binte shiu. Martini nuk pranoi ta shoqëronin me makinë. Hyri në një bar pranë godinës së Radio – Televizionit dhe porositi vodka. Ca sy kuriozë e vëzhgonin, ca sy si të Megit, por ai u bë i pandjeshëm. Nuk ia kishte qejfi të fillonte ngatërresat nga e para me ca femra, të cilat të shihnin të habitura në gojë, a thua goja jote ishte një ****ë pule, nga ku dilte veza e kuqe. Mendonte tani se si ishte ndërtuar ky dreq fati njerëzor, duke kujtuar atë vargun e hershëm të ninullës klasike, ku nëna tund fëmijën, duke i kënduar: “kush të do e kush të ka!” Nuk i pihej, por porositi edhe një vodka tjetër. Vërtet, po filozofonte me atë mendjen e tij të çuditshme: kush na ka e kush na do!