Legjenda e mbretit Canute përshkruan se si një mbret anglo-sakson vite më parë i tregoi njerëzve kufijtë e fuqisë mbretërore. Canute e vuri fronin e tij buzë detit dhe i komandoi dallgët të ngriheshin dhe të tërhiqeshin pas. Kur deti u ngrit si zakonisht dhe mori me vete Canute, ai i tha oborrtarëve të tij: “Le ta dinë të gjithë njerëzit se sa bosh është pushteti i mbretërve”.

Kryeministrja britanike Theresa May, motoja e të cilës është “Brexit nënkupton Brexit”, duket se beson se mesazhi i Canute ishte rreth demokracisë dhe jo astronomisë: ai duhej të kishte mbajtur një referendum. Megjithëse May e kundërshtoi largimin e Mbretërisë së Bashkuar nga Bashkimi Europian, ajo tani ka një thënie të re: “Do ta bëjmë Brexit-in një sukses sepse njerëzit e votuan”.

Kjo nuk ka kuptim. Nëse Britania është i vetmi vend europian përveç Rusisë që del nga tregu i përbashkët i BE-së, nuk do të ketë sukses ekonomikisht, pavarësisht se si votuan njerëzit. Demokracia nuk do t’i kishte parandaluar dallgët e oqeanit, të nxitura nga graviteti, nga mbytja e Canute nëse ai do të kishte qëndruar në fronin e tij dhe një referendum nuk do të kthejë dallgët ekonomike që sjell globalizimi.

Bizneset e kuptojnë këtë. Kjo është arsyeja përse Britania tani përballet me atë që ekonomistët e quajnë “pasiguri radikale”, një situatë ku rreziqet nuk mund të maten racionalisht, duke i bërë ndryshmet në normat e interesit, taksa dhe vlalutë kryesisht jo-efektive. Siç ka theksuar edhe Banka e Anglisë, shumë investime dhe vendime punësimi tani do të vonohen derisa të qartësohen termat e tregtisë së Britanisë. Nëse Brexit vazhdon, kjo do të kërkojë vite.

Teksa ekonomia e Britanisë zhytet në recesion dhe premtimet e qeverisë për një “Brexit të shpejtë dhe të suksesshëm” rezultojnë jorealiste, opinioni publik duhet të ndryshojë. Shumica e vogël parlamentare e May do të vuajë presionin, jo vetëm nga shumë armiq që ajo ka bërë duke spastruar të gjithë aleatët e ish-kryeministrit David Cameron nga zyra. Vendimet kryesore mbi Brexit nuk do të bëhen në Londër,  por në Bruksel dhe Berlin.

Në marrjen e këtyre vendimeve, liderët europianë duhet t’i përgjigjen dy pyetjeve: duhet Britania të mbajnë përfitimet kryesore nga anëtarësia në BE nëse refuzon rregullat dhe institucionet e BE-së? Dhe duhen riformuluar disa nga këto rregulla dhe institucione për ta bërë BE-në më tërheqëse për votuesit, jo vetëm në Britani, por edhe kudo në Europë?

Përgjigjja për këto pyetje është e qartë: “jo” për të parën; “po” për të dytën.

Liderët e BE-së duhet të prezantojnë një zgjedhje të qartë: ose Britania mbetet një anëtare në BE pas negociatave të reformave shtesë për të kënaqur opinionin publik; ose del plotësisht dhe bën tregti me BE-në në të njëjtat kushte si “çdo vend në Organizatën Botërore të Tregtisë, nga Afganistani te Zimbabve”, që është mënyra që Instituti për Studime Fiskale në Britani e përshkruan si alternativën më të kënaqshme ndaj anëtarësisë së plotë.

Duke i bërë kushtet e daljes të panegociueshme, ndërsa ofrohet hapësirë për manovrim me kushtet e vazhdimit të anëtarësisë, Europa mund ta kalojë vëmendjen te një pyetje e dytë: munden votuesit të binden të krijojnë ndjesi pozitive për BE-në sërish?

Përgjigjja ndaj kësaj pyetje duhet të përqendrohet shumë te përfitimet e anëtarësisë në BE përtej abstraksioneve teknokrate rreth tregut të përbashkët: përmirësimeve mjedisore, subvencioneve rurale, financimit për shkencë, infrastrukturë dhe arsim të lartë dhe liri për të jetuar dhe punuar kudo në Europë.

Duke përjashtuar mundësitë e ndërmjetësimit si modelet “norvegjeze” dhe “zvicerane” – që May i ka refuzuar sepse lidhen me lëvizjen e lirë të njerëzve – BE-ja mund t’i bëjë pasojat ekonomike të Brexit padyshim të qarta. Londra do të pushonte së qenë kryeqendra financiare e Europës sepse rregullat do të ndryshoheshin për t’i postuar aktivitetet e biznesit në juridiksionin e BE-së. Për të njëjtën arsye, shumë industri eksporti me bazë në Britani do të bëheshin jopraktike.

Përballë kësaj perspektive, bizneset nga të dyja anët e Kanalit Anglez do të detyrohen të bëjnë fushatë haptazi që Britania të ruajë anëtarësinë e plotë në BE, në vend të lotimit në heshtje për marrëveshje speciale me sektorët e tyre. Media mund të theksojë edhe absurditetin kushtetues të një përfaqësuesi të demokracisë që e trajton një referendum me shumicë të ngushtë si një nga vendimet e përhershme të parlamentit.

Nacionalistët e ashpër mund të mos i kushtojnë rëndësi, por euroskeptikët e moderuar do të merrnin në konsideratë përmbysjen e shumicës 52%-48% të Brexit.

Përmbysja e opinionit publik do të bëhej thuajse e sigurt nëse liderët europianë do t’i vinin veshin mesazhit të votuesve Britanikë, jo të lehtësonin Brexit, por të pranonin se referendumi është një thirrje për t’u zgjuar dhe për reformim të BE-së.

Le ta zëmë se liderët e BE-së do ta ftonin qeverinë britanike të negocionte mbi politikat që dominuan referendumin dhe që po nxisin edhe pakënaqësi në vende të tjera të Europës: humbja e kontrollit vendos ndaj imigracionit; transferimi i pushtetit nga parlamentet kombëtare te Brukseli; dhe erozioni i modeleve shoqërore që varet shumë nga lidhjet e forta të shtetasve me mirëqenien sociale.

Imagjinoni për shembull sikur liderët e BE-së të përqafonin propozimin e fundit të Danimarkës për të lejuar qeveritë kombëtare të bënin diferencën mes pagesave sociale të shtetasve dhe imigrantëve të fundit, ose që të shtrihej plani zviceran për një “frenë emergjence” në të gjithë Europën, përkundrejt valës së papritur të imigracionit.

Imagjinoni lehtësimin e buxhetit kundërproduktiv dhe rregullave bankare që kanë mbytur Europën jugore. Imagjinoni së fundmi, sikur BE-ja të pranonte që centralizimi i pushtetit ka shkuar larg dhe i dha fund formalisht nxitjes për “bashkim edhe më të ngushtë”.

Reforma të tilla konseriderohen të pamendueshme në Bruksel, sepse ato do të kërkonin ndryshime traktatesh dhe do të refuzoheshin nga votuesit. Por votuesit që kundërshtuan traktatet e mëparshme të BE-së për centralizim të pushtetit me shumë siguri do t’i mbështesin reformat që kthejnë autoritetin te parlamentet kombëtare. Pengesa reale për reformim nuk është vështirësia e ndryshimit të traktatit; është rezistenca burokratike ndaj heqjes dorë nga pushteti.

Komisioni Europian mbetet i fiksuar pas mbrojtjes së mbledhjes së fuqive nga Bashkimi, që doktrina e BE-së thotë se nuk duhet t’i kthehet kurrë shteteve. Jean-Claude Juncker, presidenti i Komisionit dhe këshilltari i tij Martin Selmayr, kanë mirëpritur Brexit si një shans për të “forcuar mbledhjen e pushtetit” duke e centralizuar pushtetin edhe më tepër.

Juncker, ashtu si May, duhet të kenë parasysh mbretin Canute. Dallga e demokracisë kombëtare është në rritje kudo në Europë dhe sloganet rreth “bashkimit edhe më të ngushtë” nuk do ta kthejnë atë pas. Liderët europianë duhet të pranojnë realitetin – ose ta shohin Europën të mbytet.