Cesare Paveze -Poezi

Vdekja do të shfaqet me sytë e tu krejt   [1].

Nga C. për C.[2]

Ti,

buzëqeshje larmë

mbi fjollat në acar –

fllad marsi,

degëzim valltar

pupthi mbi dëborë,

gjëmon dhe rrëzëllen

ofsha njomëzake –

drenushë gjunjë bardhake,

plot hijeshi,

mendja ime e gjorë

a mund të shohë ende

hirin dredhashumë

çdo tëndin mëngjes,

gajtanin si me shkumë

që ti le në çdo kthesë –

nesër është acar

poshtë në ultësirë –

ti, buzëqeshje larmë

ti, shpoti rrëzëlluese.

11 mars ‘50

Në mëngjes ti përherë kthehesh [3]

Rrezatimi i agut

frymon me gojën tënde

në skaj të rrugëve zbrazur.

Dritë e murrme sytë e tu,

pikëza t’hojme kur agon

mbi kodrinat e mugëta.

Hapi yt dhe fryma jote

bash si flladi i agut

shtëpitë batisin.

Qyteti rrëqethet,

gurët seç aromë kanë –

ti je jeta, zgjimi.

Yll i përhumbur

në dritën e agut,

kuitje flladore,

vakësirë, frymëmarrje  –

nata mori fund.

Je drita dhe mëngjesi.

20 mars ‘50

 

 

Po një gjak, një frymë.

Prej mishi, prej flokësh

e vështrimesh

je dhe ti. Dheu dhe bimët,

qielli i marsit, ndriçimi,

vringëllojnë e të ngjasojnë –

hareja jote dhe hapi yt

si valë që murmurisin –

rrudha jote mes syve

si retë shtrënguar –

trupi yt njomëzak

një thelë në diell.

Po një gjak, një frymë.

Jeton mbi kët’ tokë.

Ja njeh lyrat

stinët dhe zgjimet,

në diell ke lodruar,

me ne ke biseduar.

Uji i qashtër, filiz

pranveror, dhè,

heshtje mugullore,

ti ke lodruar vogëlushe

nën një tjetër qiell,

qetinë ia ke ndër sy,

një re, që gulfon

si gurrë prej thellit.

Qesh tashmë e murmurit

mbi këtë qeti.

Këpujë e hojme që jeton

nën qiellin e qashtër,

që frymon dhe jeton

këtë stinën tonë,

në qetinë tënde të kyçur

strehon fuqinë. Si bari

që frymon në erë,

drithëron dhe gëzon,

por ti, ti je dhè.

Je rrënjë ashpërake.

Je dheu që s’ngutet.

21 mars ‘50

 

 

Vdekja do të shfaqet me sytë e tu krejt

kjo vdekje që shëtit me ne

prej mëngjesi der’ në darkë, e pagjumë,

e shurdhët, si një brejtje e vjetër

a një ves i pakuptim. Sytë e tu

do të jenë një fjalë e kotë,

një thirrje e mbytur, një heshtje.

Kështu ti i sheh çdo mëngjes

kur mbi veten tënde fillikate përkulesh

në pasqyrë. Moj e ëmbla shpresë,

atë ditë do ta dimë dhe ne

se ti je jeta, je asgjëja.

Për këdo vdekja e ka një vështrim.

Vdekja do të shfaqet me sytë e tu krejt.

Do të jetë si t’i vesh fre një vesi,

si të shohësh në pasqyrë

përshfaqen e një fytyre të vdekur,

si të dëgjosh buzë të kyçura.

Do të zbresim në vorbull të pagojë.

22 mars ‘50

Shtëpia[4]

Vetmitari dëgjon zërin e paqtë

me vështrimin e pulitur, a thua se një frymë

i fërfëllin fytyrës, një frymë mike

me rrënjë, e pabesueshme, në mote të dikurshme.

Vetmitari dëgjon zërin e moçëm

që baballarët e tij, në mote, kanë ndjekur,

i qartë dhe i shtruar, një zë që si gjelbërimi

i pellgjeve dhe kodrinave në darkë zymtohet.

Vetmitari njeh një zë prej hijes,

ledhatues, që çurgon në ngjyresat e paqta

të një rrembe të fshehtë; qëllimisht e pi,

symbyllur, dhe s’të lë mbresën se e ka krahas.

Është zëri i cili njëherë i zuri pritë atit

të të atit dhe secilit prej gjakut të vdekur.

Një zë femëror që tingëllon i fshehtë

në prag të shtëpisë, sapo nis të ngryset.

Ti, fllad marsi [5]

Je jeta dhe vdekja.

Në mars ke shkelur

mbi dhè të zhveshur –

dridhma jote vijon.

Bulëzim pranveror

-fillikate apo re –

hapi yt i pupëlt

ka përdhosur dheun.

Plaga dhemb sërish.

Hapi yt i pupëlt

ka hapur sërish plagën.

Ish i ftohtë dheu

nën qiell të mjerë,

i ngulmët dhe i kyçur

në vegim të mpirë,

bash si kush më s’vuan.

Edhe acari qe i dashur

zemrës në thelli.

Mes jetës dhe vdekjes

shpresa s’pipëtinte.

Tani ka një zë e një bulëzim

gjithë ç’jeton.

Tani dheu e qielli janë

një dridhmë e fortë,

shpresa i përpëlit,

u turbullon mëngjesin

i përmbyt hapi yt,

fryma jote agimore.

Bulëzim pranveror,

gjithë dheu trandet

nga lëkundja e moçme.

Ka hapur sërish plagën.

Je jeta dhe vdekja.

Përmbi dhè të zhveshur

e pupëlt shkele

si re a dallëndyshe,

gurra e zemrës

e ripërtërirë vërshon,

si pasqyrë ajo ka qiellin

në të gjithçka pasqyron –

dhe gjithçka, në qiell e zemër

vuan e ndrydhet

ty duke të pritur.

Është mëngjesi, është agimi,

bulëzim pranveror,

ke përdhosur dheun.

Shpresa përpëlitet

dhe të pret, të thërret.

Je jeta dhe vdekja.

Hapi yt është i pupëlt.

25 mars ‘50

 

 

Do t’kaloj nga Piazza di Spagna

Do të jetë qiell i kthjellët.

Do të hapen rrugët

tek kodrina me gurë e pisha.

Rrëmujë e rrugëve s’do ta trandi

atë ndjesi të patundshme.

Lulet e stërpikura

me ngjyrime shatërvani

do të lakmojnë si vajza

të këndellura. Shkallaret

tarracat dallëndyshet

do të këndojnë në diell.

Do të hapet ajo rrugë,

gurët do t’ia thonë këngës,

zemra do të regëtojë në çuçuritje

si gurgullimë në shatërvanë –

ky do të jetë zëri

që do të marrë shkallaren tënde.

Dritaret do ta dallojnë

aromën e gurit dhe të flladit

mëngjesor. Një derë do të çelet.

Rrëmuja në rrugë

do të jetë rrëmujë e zemrës

së përçartur në shkëlqim.

Do t’jesh ti – e patundur dhe e kthjellët.

28 mars ‘50

 

Mëngjeset vijnë e shkojnë

të kthjellët e të shkretuar. Kështu

çeleshin asokohe sytë e tu. Mëngjesi

kalonte me mund, ishte një vorbull

me dritë të ngulët. S’pipëtinte.

Ti e gjallë s’pipëtije. Sendet

gjallonin nën sytë e tu

(jo dënim jo ethe jo hije)

si një det në agim, i kthjellët.

Ti ishe jeta dhe gjithçka.

Në ty frymonim të shpërgjumur

nën qiellin që ende gjendet brenda nesh.

Ndaj as dënim as ethe,

as kjo hije e barrshme e ditës

me mizëri dhe tjetërsoj. O dritë,

kthjelltësi e largët, frymëmarrje

me dihatje, ktheji pakëz sytë

e ngulët dhe të kthjellët nga ne.

I mugët është mëngjesi që vjen e shkon

pa dritën e syve të tu.

30 mars ‘50

 

Natën ti fjete [6]

Edhe nata të shëmbëllen,
nata e qëmotshme dënet shurdhët
thellë zemrës pusi,
kur yjet shëtisin të plogët.
Faqja cakit një tjetër faqe –
është një drithërimë e akullt, dikush
mëdyshet dhe të përgjunjet, i vetëm,
përçartur brenda teje, në ethet e tua.

Nata lektiset dhe qarkon agun,
zemër e mjerë që pëshpërit.
Ti, portret i ndyjtur, ankth i mugët,
ethe që vrerosin yjet,
dikush si ti, në pritje të agut
kundron në heshtje portretin tënd.
Je pllakosur nën natë
porsi kobi i një horizonti të ndryjtur.
Zemër e mjerë që pëshpërit,
një ditë të kaditshme ti agoje.

4 prill ‘50

Macet do ta dinë [7]

Shiu s’do të rreshti

mbi kalldrëmin tënd të dashur,

një shi i pupëlt

si një afsh a një hap.

Përsëri puhi e agim

pupëlt do të çelin

si nën hapin tënd

kur të kthehesh.

Mes lulesh e pragjesh

macet do ta dinë.

Tjera ditë do të vinë

tjerë zëra do të mbërrijnë.

Do të buzëqeshësh në vetmi.

Macet do ta dinë.

Fjalë të moçme do të ndiesh,

fjalë të sfilitura e të kota

si petka të zbathura

prej hareve të djeshme.

Pa lëvizur as ti s’do të rrish.

Fjalë do të gjegjesh –

nur pranveror,

fjalë do të gjegjesh.

Macet do ta dinë,

nur pranveror;

dhe shiu i pupëlt,

agimi ngjyrë zymbyli,

që brejnë shpirtin

e kujt s’të shpreson më,

jam buzëqeshja e zymtë

që ti buzëqesh në vetmi.

Tjera ditë do të vinë

tjerë zëra dhe zgjime.

Në agim do të vuajmë,

nur pranveror.

unë prill ‘50

 

I fundmë blues, për t’u lexuar një ditë [8]

Dashuriçkë, aq qe,
ti dije ç’kish ngjarë –
dikush u zhgënje
sa kohë më parë.
Koha shkon si erë
gjithçka përngjason –
një ditë ti ke lerë,

në tjetrën më s’rron.

Dikush pati vdekur
Shumë kohe më parë –
Ai qe përpjekur
Por s’dinte ç’kish ngjarë.

11 prill ‘50

 

Toka dhe vdekja[9]

Tokë e kuqe tokë e zezë,

prej detit ti vjen,

prej thatësirës së blertë,

atje janë fjalë

të moçme dhe rrekje tërë gjak

dhe rrukë mes gurësh –

ti s’di se sa sjell

të detit fjalë dhe rrekje,

ti e kamur si një kujtim,

si katund i shogët,

ti fjalë e butë dhe e

gurtë, e moçme për gjakun

e korrur ndër sy;

rinore, si këpuja

që është kujtim dhe stinë –

prehet fryma jote

nën yjet e gushtit

ullinjtë e vështrimit tënd

detin ëmbëlsojnë

dhe ti jeton, përsëri jeton

pa mahnitur kënd, e rëndë

si toka, e vrugët

si toka, gurëthyese

stinësh dhe ëndrrash

që hënës e lashtë

po i duket, bash si

duart e nënës tënde,

regjja e mangallit.

27 tetor ‘45

Ti je si një tokë

që askush s’e kallëzoi,

ti gjë s’pret

veç fjalës

që gulfon prej thellit

si një frutë mes degëve.

Një fllad mbërrin tek ti.

Ç’ka të fishkur dhe të sosur

të pushton dhe me erën shkon.

Gjymtyrë dhe fjalë të moçme.

Ti fërgëllinë gjatë beharit.

29 tetor ‘45

Kodër je dhe ti

dhe shteg gurësh

dhe lodrim në kallamishte,

dhe njeh hardhinë

që gjatë natës hesht.

Ti s’bën zë.

Paska një tokë që hesht

dhe s’është toka jote.

Paska një qeti që prehet

përmbi bimë e mbi kodrina.

Paska ujëra e katunde.

Një qeti e kyçur je

që s’heq dorë, je buzë

dhe sy të rimtë. Je hardhia.

Është një tokë që pret

dhe s’bëzan.

Ditë të tëra janë ngrysur

nën qiej të flaktë.

Ti lodroje si retë.

Është një toke e keqe –

balli yt e di.

Hardhi është gjithashtu.

Prapë do i gjesh retë

dhe kallamishten, dhe zërat

si një hije hëne.

Fjalë do të gjesh prapë

pas jetës së pakët

e të errët të lojërave,

pas foshnjërisë së zjarrtë.

E këndshme do të jetë heshtja.

Je toka dhe hardhia.

Një qeti e zjarrtë

do djegë arrat

porsi flakadanët mbrëmjen.

30-31 tetor ‘45

 

Fytyrën si tokë të gdhendur e ke,

gjak i një toke të ashpër,

prej deti ke ardhur.

Gjithçka qëmton e rrëmon

dhe larg teje flak

si deti. Në zemër

heshtje ke, fjalë ke

që përtyp. Je e murgët.

Agimi për ty është heshtje.

Dhe je si zërat

e tokës – troshitja

e kovës në pus,

kënga e zjarrit,

pëlltum i mollës përdhe;

fjalë të mposhtura

dhe të trishta mbi pragje,

dënesa e foshnjës – çka

përherë njësoj mbetet.

S’tjetërsohesh. Je e murgët.

Je qilar i kyçur

prej betoni toke,

ku hyri njëherë,

q’ishte i zbathur fëmiu,

dhe atje mendja i rri.

Je dhoma e murgët

ku mendja rri,

si tek kopshti i vjetër

ku trokiste agimi.

5 nëntor ‘45

Ti s’i njeh kodrinat[10]

ku gjaku rrodhi çurg.

Të gjithë ne ia mbathëm

të gjithë ne flakëm tutje

pushkën dhe emrin. Një grua

na pa tek ia mbathnim.

Veç njëri prej nesh

ndali vetullngrysur,

pa qiellin e zbrazët,

uli kokën e aq e pat

nën një mur, heshtur.

Tani është një rrecke e gjakosur

dhe emri i tij. Një grua

na pret tek kodrinat.

9 nëntor ‘45  

I njelmët dhe prej dheu

është vështrimi yt. Një ditë

ti ke kulluar det.

Pranë teje bimë

kanë qëndruar, të ngrohta,

ende frymën tënde kanë.

Agave dhe landër.

Gjithçka ti rrok ndër sy.

Të njelmët dhe prej dheu

ke damarët, frymën.

Jargë të një flladi të nxehtë

hije zagushie –

gjithçka ti kyç përbrenda.

Je zëri i ngjirur

i arrës, britma

e shkurtës së strukur,

vakësira e gurit.

Arra është lodhje

arra është dhimbje.

Teksa mbrëmja zbret

dora e fshatarit hesht.

Ti je stërmundimi

dhe nata që stërngop.

Si shkëmbi dhe bari,

si toka, je e kyçur;

plandosesh si deti.

Ende s’ka dal ajo fjalë

që të të zotërojë

ose ndalë. Porsi toka

ti përmbledh shkrepjet,

në jetë ti i kthen, frymë

që ledhaton, qeti.

Je e përtharë si deti,

si një midhje,

dhe kurrë s’thua fjalë

dhe askush ty s’të flet.

15 nëntor ‘45

 

Kaherë prej detit vjen

ai të dha zërin e ngjirur,

kaherë ke sy të strukur

prej uji të pastër mes manaferrash,

dhe ballë të ulët, bash si

qielli i ulët prej reve.

Përherë ngjallesh

si diçka e moçme

dhe e egër, që zemra

tashmë e dinte dhe bravoset.

Përherë është një këputje,

përherë është vdekja.

Ne përherë luftuam.

Kush vendos përplasjen

vdekjen ka shijuar

në gjak e ngarkon.

Si armiq të mirë

që më s’urrehen

ne të njëjtin zë

kemi, të njëjtin ndëshkim

rrojmë të përballur

nën të mjerin qiell.

Mes nesh s’ka tinëzi

s’ka padobi –

gjithmonë do të luftojmë.

Do të luftojmë ende,

gjithmonë do të luftojmë,

sepse kërkojmë gjumin

përkrah me vdekjen,

kemi zë të ngjirur

ballë të ulët dhe të egër

të njëjtin qiell.

Për këtë kemi lindur.

Nëse unë e ti mposhtemi,

natë e gjatë na ndjek

që s’është paqe apo pezull

s’është vdekje e vërtetë.

Ti s’je më. Së koti

krahët cyten me njëra-tjetrën.

Deri sa zemra t’na fërgëllojë.

Njërin emër ta kanë kallëzuar.

Përsëri nis vdekja.

E pashkelur dhe e egër

ti prej detit ngjallesh.

19-20 nëntor ‘45

Dhe aherë ne frikacët

që mbrëmjen çuçuritëse

dashuronim, shtëpitë,

shtigjet mbi lum,

dritat e kuqe dhe të pista

t’atyre trevave, dhimbjen

të ëmbëlsuar dhe të heshtur –

ne shqitëm duart

nga zinxhiri i gjallë

dhe heshtëm, por zemra

për gjak na pëshpëriti,

dhe ëmbëlsi s’pati më,

s’pati më dorëzim në krahët

e shtigjeve mbi lum –

jo më puthadorë, e ditëm që

ishim të vetmuar dhe të gjallë.

23 nëntor ’45

Je toka dhe vdekja.

Stina jote është mugëtira

dhe qetia. Kurrkund s’gjen

diç më të kaditshme prej agimit

siç je ti.

Kur duket se këndellesh

ti je veç dhimbje,

të shkruar e ke në sy e gjak

por ti s’ndjen. Gjallon

siç gjallon guri,

si toka e ashpër.

Dhe ëndrra të përveshin

lëvizje ngashëruese

që ti s’mëton. Dhimbja

si ujë i një liqeni

brengoset dhe të qarkon.

Janë rrathë mbi ujë.

Ti i le të davariten.

Je toka dhe vdekja.

3 dhjetor ‘45

Shqipëroi nga origjinali dhe pajisi me shënime: Edon Qesari

[1] Ky cikël me lirika u kompozua prej shkrimtarit Cesare Pavese (1908-1950) në pranverën (11 mars – 10 prill) e vitit të fundit të jetës së tij. Përmbajtja e tyre vlerësohet si dhjatë e mirëfilltë poetike e njërit prej personaliteteve artistike dhe intelektuale më në zë të gjysmës së parë të shek. XX në Itali, duke qenë njëkohësisht edhe personazhi, le të themi, më tragjik i atij brezi shkrimtarësh. Pavese qe i pajisur me një veçanti karakteriale e cila e bënte atë shpeshherë të ndrojtur e të përkulshëm deri në dobësi përpara aktivizimit social dhe politik që ai kishte ndërmarrë në atë kryqëzim epokash që ishte Italia e periudhës vijuese pas Luftës së Dytë Botërore. Këtyre arsyeve të përgjithëshme do t’i shtohej edhe një tjetër ndodhi, e cila në mënyrë krejt të natyrshme do ta paralizonte melankolinë e lindur që gjithmonë pati karakterizuar personalitetin artistik të tij: bëhet fjalë për historinë e dështuar të dashurisë – dhe s’ishte e para – me aktoren amerikane Constance Dowling, të cilën shkrimtari e kishte njohur në fillim të ’50-ës, pasi ajo kishte marrë pjesë edhe në një nga filmat më të njohur botërisht të asaj kohë, “Riso amaro” (1949, me regji të G. De Santis) krah aktorëve të mëdhenj V. Gassman dhe R. Vallone. Flirtimi mes të dyve nuk zgjati shumë. Doëling, pa nisur pranvera, u kthye në Holliwood dhe Pavese, i mbetur në Romë, u përball me disa kritika profesionale, shpesh nga ai vetë të mistifikuara, që i erdhën nga ambiente të majta të kulturës, tek të cilat, prej vitesh, shkrimtari qe antarësuar. Pak muaj më vonë, në 27 gusht, në kulmin e një ankthi të skëterrtë ekzistencial dhe i pushtuar nga një rikthim i nostalgjisë për dashurinë e humbur të Dowling, Pavese kreu aktin e vetëvrasjes. Poezitë e shqipëruar të ciklit këtu të paraqitur, të kushtuara aktores amerikane, u gjendën në dorëshkrimet e tij private. Janë gjithësej dhjetë, nga të cilat dy, e para dhe e fundit, janë në gjuhën anglishte. Së bashku me ciklin pasardhës, “Toka dhe vdekja”, më i herdhëm në kohë, ato vijnë për herë të dytë në shqip, pas përkthimit të shkrimtarit Arian Leka disa vite më parë.

[2] “Nga Cesare për Constance”. Titulli dhe vargjet anglisht në origjinal.

[3] Titulli anglisht në origjinal.

[4] Kjo lirikë është e vetmja e cila është shkruajtur më herët se periudha e mars-prillit 1950, kur Pavese hodhi në dorëshkrim “Vdekja do të shfaqet…”. Vetë forma e saj (katër strofa me nga katër vargje të lira dhe pa rimë) e mandej brendësia tematike, mirë e dallueshme nga pjesa tjetër e lirikave, e çon prapa në kohë çastin e krijimit, saktësisht në shtatorin e vitit 1940. “Shtëpia” mbeti kësisoj e pabotuar dhe u gjend pa datë – megjithse kjo e fundit përcaktohej në pasqyrën e lëndës që vetë Pavese la në fund të dorëshkrimit – nën të njëjtën renditje të paraqitur edhe nga ky shqipërim.

[5] Titulli anglisht në origjinal.

[6] Titulli anglisht në origjinal.

[7] Titulli anglisht në origjinal

[8] Titulli dhe vargjet anglisht në origjinal.

[9] Cikli i mësipërm (La terra e la morte në origjinal), i përbërë prej nëntë lirikash në vargje të lira, është hedhur në dorëshkrim nga autori në gjysmën e dytë të vitit 1945, mes vjeshtës dhe dimrit. Përmbledhja, kushtuar Bianca Garufit – një shkrimtare më prejardhje siçiliane me të cilën Pavese bashkëpunoi – u botua dy vite më vonë në revistën “Le Tre Venezie”. Në vazhdim, po e njëjta përmbledhje iu bashkangjit dorëshkrimit të botuar post-mortem me titull Verrà la morte e avrà i tuoi occhi, në vitin 1951. Ky përqafim mes këtyre dy cikleve mbeti që atëherë shumë simbolike për vetë ngjashmëritë dhe paralelizmat që ata kanë. Pavarësisht karakterit në dukje të kufizuar tematikisht të titullit, “Toka dhe vdekja” shënon një përqasje të ndjerë të Pavese-s kundrejt disa trajtesave.  Deri në vdekjen e tij tragjike, Pavese do të ndihet krejt i pakëmbyer nga gratë që ai dashuroi dhe në këto vargje një pezmatim i rrjedhur prej kësaj të vërtete është mëse e i dukshëm. Mandej, figura e gruas, tokë e pasur por e djerrë në këmbim, mplekset me krizën kombëtare që pëson Italia në vazhdën e luftës civile e cila e përfshiu paralelisht me çlirimin nga nazifashizmi. Në vargje del qartë simbioza e vetë Pavese-s, komunist i bindur (antarësuar në PCI dhe redaktor në organin kryesor të partisë, “L’Unità”) edhe pse jo i disiplinuar në kuptimin më ortodoks të përcaktimit. Figura e tokës – toka e premtuar e lirisë pas çlirimit, toka e premtuar e një shoqërie të re, toka e kërkuar nga reforma agrare prej vegjëlisë, toka ku rrjedh gjaku i partizanëve të cilët Pavese i përkrahu, shpesh edhe me ndrojtje, bazë e ndrydhjes vetëpërjashtuese që do ta përfshijë në vite autorin – pra, toka në tërësi shpesh merr trajta përbashkuese me atë të vdekjes – vdekja e një shprese që pesimizmi i Pavese-s gjithmonë e pa vëngër, vdekja e një dashurie të pakëmbyer, vdekja e qetësisë që shkrimtari s’gjeti kurrë. Pesë vite përpara vetvrasjes (1950), “Toka dhe vdekja” shënon një diç paralajmërim për shuarjen e ngadaltë që po pësonte, ende shumë i ri dhe në ngjitje drejt vetëformimit artistik, shkrimtari dhe intelektuali, ndoshta, më tragjik i Italisë së rilindur nga hiri i Luftës së Dytë Botërore. Në thelbin e saj krijonjës, kjo përmbledhje e shkurtër – dhe shpesh minimaliste në shprehi – është njëkohësisht edhe një dëshmi historike e një ndërgjegjieje artistike e cila nuk gjeti mundësinë e vetëpërcaktimit në një rrethanë krejt tjetër historike nga ajo në të cilën qe pjekur.

[10] Në krejt ciklin e paraqitur, kjo lirikë e shkurtër është ndoshta ajo që më qartësisht duket e lidhur me periudhën e luftës. Këtë të fundit, Pavese e kaloi në mënyrë të turbullt mes Romës dhe Torinos. Vite më parë, në 1935-ën, autori qe arrestuar me akuzën e aktivitetit antifashist nga policia mussoliniane, ngjarje e cila nuk linte shpresë mirëkuptimi mes tij dhe regjimit filonazist (Republikës së Salò-së) që u ngrit në këmbë në Italinë veriore pas kapitullimit të fashizmit në vjeshtën e vitit 1943. Në Torino sidomos, qytet i dërrmuar nga bombardimet aleate dhe regjimi policor që kishin ngritur nazifashistët në terren, shkrimtari u bë dëshmitar jo vetëm i vështirësive dramatike që kalonin shumë miq të tij intelektualë të majtë, por edhe i fazës më tragjike të kombi të tij. Shthurja që pësuan gjithë nyjet sociale dhe njerëzore italiane, për shkak të një konflikt që prodhoi një ballafaqim të madh civil dhe politik përbrenda midis kujt përkrahte Gjermaninë hitleriane dhe qëndresës komuniste në përparim, mori në ato kohë përmasat e një vëllavrasjeje të vërtetë kombëtare. Siç e theksuam edhe më parë, mospjesëmarrja e drejtpërdrejtë e Pavese-s në qëndresën antifashiste, mospërfshirja e tij në aktivitetin e mirëfilltë të atyre forcave politike të cilat do të ndodhen në pozitat e fituesve të nesërmen e çlirimit, përbënte një nga pengjet më të thella shpirtërore të tij. Këtë vetakuzë të heshtur, Pavese e ka shprehur më të miri edhe në këtë vjershë të shkurtër.