Një fund vërtet i çuditshëm

Ernest Hemingway

Mënyra se si u prisha me Gertrud Stainin qe me të vërtetë e çuditshme. Qemë bërë mjaft miq dhe unë i kisha bërë një sërë shërbimesh praktike, si atëherë kur arrita ta nis botimin në seri të librit të saj te revista e Fordit, apo duke e ndihmuar të daktilografonte dorëshkrimet, të korrigjonte bocat dhe kështu qemë afruar me njëri-tjetrin, madje më shumë nga ç’kisha shpresuar ndonjëherë. Por nga miqësia e një burri me një grua të shquar s’del asnjëherë ndonjë gjë kushedi çe – megjithëse para se punët të zënë të shkojnë o më për mirë, o më për keq, edhe mund të kesh ndonjë kënaqësi, dhe akoma më shumë këtë mund ta thuash kur gruaja në fjalë ka ambicie të mëdha letrare. Njëherë, kur po i justifikohesha meqë kisha ca kohë pa vajtur në nr. 27 të Rue de Fleurus, ngaqë s’e kisha ditur në do ta gjeja në shtëpi, ajo u hodh dhe më tha: “Pp. Hemingway, ti këtu je në shtëpinë tënde. E kam me të vërtetë! Nuk e dije? Eja kur të duash dhe pastruesja (të cilën ajo e përmendi me emër, por mua tani s’më kujtohet) do të përkujdeset për ty, veç dua që gjersa të jem kthyer, ta ndihesh veten tamam si në shtëpinë tënde”.

Nuk e shpërdorova këtë që më tha, por nganjëherë shkoja tek ajo dhe shërbëtorja më nxirrte për të pirë, dhe unë rrija e kundroja tablotë dhe po qe se mis Shtaini nuk kthehej, atëherë falënderoja shërbëtoren,  lija ndonjë mesazh e ikja. Një ditë, mis Shtaini po bëhej gati të shkonte në Jug, se më kë tjetër, me veturën e vet, dhe më kishte çuar fjalë që të shkoja ta takoja paradite, që të ndaheshim. Bashkë me Hadlin na kishte ftuar t’i venim për vizitë, por ne asokohe banonim në një hotel, dhe kishim pasur plane të tjera, e vende të tjera ku donim të shkonim. Por ju, natyrisht, e dini si ndodh në kësi rastesh; nuk thua asgjë, ngaqë shpreson se do t’i rregullosh edhe këtë edhe atë, por në fund s’arrin t’i bësh dot të dyja bashkë. Që atëherë unë diçka merrja vesh se si mund t’u bësh bisht vizitave. Më qe dashur ta mësoja. Shumë kohë më pas, më rrëfente Pikasoja, se si kur e ftonin të pasurit, ai gjithnjë u premtonte se do t’u shkonte për vizitë, sepse kjo i bënte ata të ndiheshin të lumtur, por pastaj do të ndodhte gjëkafshë e ai s’do ta mbante dot fjalën. Por kjo s’kishte të bënte aspak me mis Shtainin dhe ai, kur e tha e kishte fjalën për të tjerë njerëz. Qe një ditë e këndshme pranvere dhe unë zbrita që nga Place de L’Observatoire, duke kaluar përmes Luksemburgut të vogël. Drurët e gështenjave kishin lulëzuar dhe rrugicat me zhavorr qenë të mbushura me fëmijë që luanin, me guvernantë ulur nëpër stola dhe nëpër pemë pashë kullumbri, ndërkohë që dëgjoja dhe zogj të tjerë që s’i shihja dot. Shërbëtorja ma hapi portën para edhe se t’i kisha rënë ziles dhe më ftoi të hyja brenda e të prisja. Mis Shtaini do të zbriste nga çasti në çast. S’kishte vajtur ende mesi i ditës, por megjithatë shërbyesja më mbushi një gotë me eau de vie, ma la në dorë dhe më shkeli synë gazmore. Alkooli i pangjyrë më shijoi dhe vazhdoja t’i kisha shijen në gojë, kur dëgjova dikë që fliste me mis Shtainin, në një mënyrë që s’kisha dëgjuar kurrë njeri t’i fliste një njeriu tjetër, kurrë, askund, asnjëherë. Pastaj u dëgjua zëri i mis Shtainin, ankues e lutës”. Jo, mos mackë. Të lutem mos! Bëj ç’të duash ti, vetëm të lutem mos! Të lutem, mos! Të lutem, mos, mackë!”

E ktheva gotën e lashë mbi tavolinë dhe bëra të çohem. Shërbyesja më kërcënoi me gisht, duke pëshpëritur: “Mos ik. Tani do të zbresë”.

-Më duhet të shkoj, i thashë dhe u përpoqa të mos dëgjoja më teksa po largohesha, por ajo gjë po vazhdonte ende, dhe e vetmja mënyrë për të mos dëgjuar ishte të ikja.

Në oborr i thashë pastrueses.

-Të lutem, i thuaj që erdha gjer në oborr e aty të gjeta ty. Por se s’mund të prisja se kisha një mik të sëmurë. Thuaji nga ana ime, rrugë të mbarë. Do t’i shkruaj.

-Patjetër zotëri. Sa keq që s’e pret dot.

-Po, i thashë. -Sa keq!

Ja kështu, idiotisht, mori fund kjo miqësi për mua, megjithëse vazhdoja t’i kryeja ndonjë shërbim të vogël që më kërkonte, t’i bëja ndonjë vizitë të duhur e t’i shoqëroja njerëzit që ajo donte të ftonte dhe pastaj prisja të më lironin nga ajo detyrë, bashkë me burrat e tjerë miq, gjersa erdhi epoka e re, dhe miq të rinj zunë vendin tonë. Qe një gjë e trishtuar të shihje tanimë krahas atyre tablove të bukura, të vareshin ca piktura pa vlerë, por kjo s’kishte më rëndësi. Për mua, jo njëherë. Ajo grindej me të gjithë ne që i kishim qenë dashamirë, me përjashtim të Huan Gris, me të cilin nuk grindej më ngaqë ai kishte vdekur. Pastaj, s’jam shumë i sigurt që atij do t’i bëhej vonë për këtë.

Më së fundi nisi të grindej dhe me miqtë e rinj që kish zënë, por tanimë asnjë prej nesh, s’qe më aty. Ajo nisi t’i ngjasonte me një nga ata perandorët romakë, gjë që në përgjithësi s’është keq, po që se të pëlqejnë gratë që u ngjasin perandorëve romakë. Sidoqoftë, Pikasoja ia kishte bërë asaj portretin dhe unë e ruaj atë në mend atëherë kur ajo u ngjante një prej atyre fshatarëve të Friulit. Në fund, të gjithë ose thuajse të gjithë pajtoheshin me të, që të mos dukeshim të ofenduar, apo që të mos dukeshim tepër të drejtë. Dhe unë ashtu bëra. Por asnjëherë në të vërtetë s’munda të miqësohem më me të, as me zemër as me mendje. Më e keqja është kur ti me mendje e kupton se s’mund të miqësohesh dot më me një njeri. Por këtu gjithçka qe më e komplikuar sesa kaq.

Shqiperoi: Pirro Misha