Bujar Alimani: Besoj më shumë tek një grua
Filmi Krom u vlerësua me çmimin e Kritikës në Otranto Film Festival. Regjisori tregon kohën e ngjizjes së filmit dhe pritshmërinë ndaj garës për OSKAR
Historia e Krom duket sikur prej vitesh kishte qenë aty diku brenda regjisorit Bujar Alimani, për të dalë prej andej si një vegim fëmijërie prej të cilit duhet të shpëtonte… Një e qeshur fëmijësh dhe dy fytyra të trishta djemsh me një fat krejt ndryshe nga i tyre, vinin si një thirrje e fortë e ndërgjegjes, e cila duhet të ishte e qetë. Ndoshta Krom, një film që tashmë përfaqëson Shqipërinë në garën e sesionit të jashtëm të filmave që garojnë për hyrë të garën e madhe të OSKAR,e që vetëm pak ditë më parë u vlerësua me çmimin e kritikës në Otranto Film Festival, ishte një film që ishte ngjizur prej kohësh brenda tij, ndoshta para se të mendonte se do bëhej regjisor.”Gjashtë muaj pasi kisha shkruar versionin fillestar të skenarit kuptova që dy personazhet kryesore merrnin jetë nga dy vëllezër që njihja kur isha fëmijë. Tani më kujtohet që vëllezërit rrinin gjithmonë të veçuar e ishin të mbyllur në vetvete. Gjithë lagja, përfshi mua talleshim me gjysmë-vëllezërit, sikur të ishte faji i tyre që kishin baballarë të ndryshëm. Ndoshta KROM ishte një formë ndjese që kam dashur t’ju kërkoj gjithmonë atyre femijëve”, thotë ai. Në film interpretojnë aktorët Fredjon Ruçi, Klodjana Keco,Mirela Naska,Kasem Hoxha, Denis Shira,Bledar Naska,Erjona Kaja,Suela Bako,Xhevdet Doda,Albulena Kryeziu si dhe Elton Deda në rolin e këngëtarit në RockStock. Më poshtë regjisori Alimani tregon diçka më tepër mbi raportin e tij me KROM.
Krom u vlerësua me çmimin e Kritikes në Otoranto Film festival, çfarë është ky vlerësim?
Gjithnjë çmimet që jepen nga kritikët e kinemasë mendohet se janë më të mirët. Dua të them se vlerësohen nga ekspertë të fushës së filmit të cilët jo gjithnjë kanë lidhje me juritë e zakonshme. Pra, janë ata që dinë ta analizojnë shumë mirë një film, në të gjitha komponentët që e përbëjnë atë. Zakonisht çmimet që japin kritikët janë krejt të ndryshëm nga çmimet e tjerë, madje shpesh surprizë . Por KROM u prit shumë mirë në Otranto prej të gjithëve dhe kjo më gëzon.
Në fakt këto ditë filmi është shfaqur në Javën e filmit shqiptar në USA… Si ishte pritshmëria ? Ju prej kohësh jetoni në SHBA,si do ti vlerësoni këtë aktivitet të filmit shqip..?
Java e filmit shqip në Nju Jork është ngjarja me më shumë interes, sepse të jepet mundësia të prezantosh punën tënde, jo vetëm para një publiku shqiptar. Shto këtu dhe faktin që pas filmave bëhen shumë diskutime me shikuesit. Por organizimi i këtij eventi e tejkalon titullin, sepse bëhet vërtet me shumë mund.
Filmi ka dy kohë,koha e ngjizjes dhe koha tjetër, ajo kur shfaqet nëpër kinema….Si është raporti juaj si regjisor me këto dy kohë? Cila prej tyre është më pranë jush?
Natyrisht asgjë nuk krahasohet me kohën e ngjizjes. Koha e ngjizjes është tejet private dhe ti se ndan me asgjë. Ajo kohë është sekrete dhe ti e mban për vete, ose më saktë kohë më vonë thjesht tregon një pjesë të saj. Të tjerat nuk thuhen. Në kohën e rrëfimit, pra të shfaqjes në kinema spektatori sheh “paketimin” tënd më të mirë e të përkujdesur, që në rastin tim, përpiqem ta mbaj sa më të ngushtë segmentin, me atë që ju e quani “çasti i ngjizjes”. Në këtë kuptim, përpiqem të jem sa më pak “i ambalazhuar”, atje… në sallën e kinemasë .
Një film lind nga një shkëndijë,ose siç thotë Ë oody Allen, mjafton një moment… Cili ishte ai moment kur u krijua për herë të parë tek ty Krom?
Abas Kairostami tregon dikur se për një film të tij mjaftoi një imazh sekondar që vërejti në Tokio. Një prostitutë në rrugë . Në rastin e Krom ka vepruar në nën ndërgjegjja ime. Kujtime të cilat nuk i kam përmendur as me shokë të fëmijërisë, kohë më vonë rreth dy vëllezërve që kishin baballarë të ndryshëm e që nëna e tyre i rriste me shumë dashuri. Ne, pak me të rriturit silleshim shumë egër me ta… ( skena e 1 e Krom).. Disa muaj më vonë pasi kisha shkruar versionin e parë të skenarit mu kujtuan fort ato skena. Mesa duket në nën ndërgjegjja ime kishte vrapuar më parë se unë, duke “pastruar” kështu një peng të së shkuarës, i cili kishte mbetur i fshehur ndër gjërat e tjera të fëmijërisë .
Zgjidhni një grua për ta vendosur përballë një sfide të madhe,duke treguar Bulqizën dhe dramën historike të gjithë atyre që janë rrekur të prekin kromin…Keni besim më shumë tek një grua?
Edhe pse dy gratë janë potente në film, në thelb personazhi kryesor është adoleshenti. Gjithsesi ai endet mes dy femrave në rritjen e tij kështu që ato të dyja plotësojnë si dy gjysma një femër të vetme që bëhet personazh. Në këte sens, mendoj se gruaja ngado që të vërtitem, është pjesë e asaj që krijoj. I besoj shumë një gruaje, sepse natyra i ka falur më shumë hire se hije.
Zgjidhni terrene të vogla,provinca për të ndërtuar filmat tuaj…Është një mënyrë për të treguar se jeta gjallon më e vërtetë në këto terrene?
Një temë ndër metropole mund të jetë shumë interesante. Por fokusimi vetëm këtu, sjell rrezikun e globalizimit ,atë që e quaj “modë “…Nxjerrja e “diamanteve” në provincë është një eksplorim më vete. Por kjo me mua mund të jetë elastike, pra e ndryshueshme. Këtë e vërtetova me “Vëthin e munguar”,ku s’ka asgjë nga ato që keni parë deri tani prej meje. Një kinema krejt ndryshe,në të cilën vazhdoj të jem vetvetja.
Filmi është pjesë e sesionit të huaj për OSKAR? Mendoni se do të kaloni të jeni pjesë e garës?
Nuk mendoj se mund ta kaloj garën. Duket shumë e bukur për të që në e vërtetë .Por fakti që vendi im për herë të dytë më zgjedh si kandidaturë është lumturues për mua. CV-ja ime bëhet më e fortë .
A është Krom internacional,sa do i flasë kjo histori një publiku të huaj?
Krom është absolutisht brenda shenjave universale. Publiku i huaj në tek Amnistia ishte i çuditur pasi nuk konceptonte dot që një vjehërr të ketë pushtet mbi nusen…Këtu sheh ndryshe…gjërat ndryshojnë dhe linjat shikues-krijues pothuaj bashkohen.
Pas Greqisë,tashmë Nju Jork është stacioni juaj,kërkimi i dimensioneve të reja çfarë i sjell kinemasë suaj?
Dikur dikush më tha se në qoftë se do më jepej një mundësi në jetë vetëm një herë për një udhëtim ky duhet të ishte Nju Yorku. E vërtetova kë të kur erdha këtu. Një metropol joshës por edhe kërcënues njëherazi. Endem mes kësaj rropuje dhe më pëlqen jashtëzakonisht. Të bësh film në Nju Jork është e mrekullueshme. Dhe këtë po bëj kohët e fundit. Kam përfunduar një skenar të cilin dua ta xhiroj në tetor.
Çfarë është kinemaja për ju?
Kinemaja për mua është çfarë mendoj unë më saktë për botën. Mendimi im më i koncentruar dhe më i vërtetë .Një fletë e bardhë ku s’druhem të shkruaj e të vizatoj, ç’të më vijë në kokë .
Një nga pyetjet që bëjmë shpesh është pse kinematografia shqiptare vazhdon të mos jetë në shinat e duhura dhe pas dy dekadave të rënies së diktaturës?
Sepse brezi pas viteve 90-të trashëgoi format e kinemasë para atyre viteve. Kjo krijoi sistemin zinxhir, i cili ndihet edhe sot. Ne nuk bëmë risi në kinematografi, por zhyteshim gjithnjë e më shumë në humbje të vetvetes dhe në përpjekjet për të shitur temat. Hap pas hapi kjo u shëndrrua në humbje të vetvetes, të autorëve dhe në mos pasurim stilesh. Mendoj se të jesh vetëvetja s’mund ti përkasësh kopesë .Kinemaja jonë u bë një rreth i mbyllur prej nga s’dilte dot askush.
Cila sipas teje është pasoja më e madhe që komunizmi la në kinematografi?
Metoda e realizmit socialist. Kjo është e keqja më e madhe që la komunizmi kudo në arte. Bashkë me personazhet që shkruheshin, shtrembëroheshin një herë e përgjithmonë edhe ata që i shkruanin. Ky skelet i deformuar s’mund të riparohej pas viteve 90-të . Ishte deformuar një herë e përgjithmonë .
A.Bardhyli