Skënderbeu, dhëndër në Ardenicë
Naun Kule
1-Ardenica- e gjallë dhe e vdekur…
E vdekur; vetëm në dukje. Kjo që shikojmë sot, përbën vetëm majën e “ajsbergut” të dikurshëm, të kompleksit arkitekturor, Ardenicë…
Por “ajsbergu” u mbyt në detin e kohës dhe vrapi i pamëshirshëm i historisë, tek hedh mbi njeri tjetrin etërit dhe bijtë, ngjarjet dhe heronjtë, ia kthen ato nëntokës duke përcjellë gjer tek ne vetëm kujtesën e paçmuar të brezave…
E gjallë; sepse nga do që të kthehemi dhe kurdo që të vijmë në udhëkryqet e jetës tonë të shkurtër, Ardenica vazhdon të na flasë me gjurmët e shekujve mbetur aty nga duarartë dhe mendjendritur të zellshëm, ardhës dhe vendas, të cilët, gram pas grami dhe vit pas viti, i shtuan asaj aq shumë vlera dhe banorëve përqark, aq shumë virtyte. Natyra dhe njerëzit që e ngritën, bashkë me detin e trazuar të historisë tonë, i lagu dhe i lau në miliarda dallgë. Kësisoj, lodhej t’i mbyste, por i pastroi e i zbardhi; i shndriti më shumë…!
***
2.Midis detit dhe Beratit…
Ardenica…? Në Myzeqe; midis Lushnjes dhe Fierit, Semanit dhe Shkumbinit, mes Durrësit dhe Vlorës…! Gjithë kjo fushë e gjerë dhe e begatë, ndahet nga një varg kodrash që ngrenë shpinën në krahun e djathtë të lumit Seman, pranë kodrës së Shqipes dhe ecin drejt veriut, për tu ngritur dhe ulur disa herë, deri tej Kalasë së Bashtovës, gjithnjë drejt Durrësit…
Mes këtyre kodrave dhe kësaj fushe, si një dhuratë e Gjithësisë për banorët përqark, ngihet si me dorë kjo qendër kulti e dëgjuar deri larg, për lashtësinë dhe shenjtërinë e saj. Tek e sheh nga deti, fusha të duket sikur i Gjithëfuqishmi e mban, e ngre lart për tua rrëfyer të gjithëve; të gjithëve sa na zë syri nga ajo majë kodre, duke i ftuar e thirrur me buçimën e fortë të kambanave, se toka dhe qielli janë djepi dhe çatia e përkohshme e të gjithëve sa baresin mbi tokë dhe se një ditë, të gjithë do t’i kthehemi përjetësisë përmes një ndërtese si kjo, përcjellë nga buçima mortore e kambanave…
“..Atje ku ngrihet ky manastir, natyra ka punuar me pekul të madh…E ndehur përanash kodrave fusha e Myzeqesë ka në kërthizë të saj një mal të unjtë në formën e anijes, veshur me pyje dhe stolisur përqark me kopshte e kullota.
Në majën më të lartë të këtij mali, ngrihet manastiri i Ardenicës prej të cilit, nga çdo anë që t’i kthesh sytë, pamja del kaq e bukur sa njeriu vërtetë shastiset. Për të pikasur dhe rrëfyer gjithë bukuritë e këtij vendi dhe madhështinë e natyrës këtu, duhet një pendë pendari hollëshkrues, siç thotë profet Davidi..”
***
- “Gun’e zezë mbahet për zi/ Që kur vdiq Skëndërbeu…”
Janë vargjet e një kënge të lashtë myzeqare. E lashtë sa vet heroi i këngës, prijësit të kombit arbëror. Sa edhe gjëma që solli vdekja dhe pasvdekja e tij, 550 vjet si sot…
Kënga, doemos, është një këngë-vaj, këngë-kuje me ooh, shpërthyer nga zemra, dhimbja dhe dashuria e një populli luftëtar për Atin e vet, për prijësin e dhjetëra betejave dhe po aq fitoreve , kundër armikut më të fuqishëm të kohës. Kënga rrëfen se dhimbja për humbjen e komandantit është gjithëpopullore, gjithëkohshme dhe si e tillë, përcillet ndër breza si gjëmë kombëtare ndër shekujt që pasuan dhe e sollën për ne.
Myzeqarët, historikisht, në folklorin e tyre aq të pasur, nuk kanë rendur pas miteve të glorifikuara, qofshin edhe burrështetas të shquar, ardhur e shkuar në një hop të historisë shqiptare, vendas a të huaj, të afërt a të largët…
Nuk është e rastit që në folkun myzeqar nuk gjen këngë lavdithurëse për të shenjuar emrat që e kanë bërë apo zhbërë historinë e këtij kombi siç:
“Shqipërisë i ndriti fati/ I erdhi mbreti nga Mati/ Varfëria kaq e pati…”.
Apo “O Stalin të jeshe gjallë…Korba u.. o Stalin/ Jeshët shokë me djalën tim…”
Asgjë e tillë nuk zë vend në memorien historike dhe kulturën popullore të myzeqarëve.
Por kjo nuk mund të ndodhte kështu për një hero kombëtar të përmasave të Skënderbeut, trimëria e atdhetaria e të cilit, mban gjallë ndër shekuj kombëtarizmën e çdo shqiptari.
Madje, edhe kur u kanë ngritur këngë burrështetasve të tjerë që kanë bërë Shqipërinë, siç janë këngët për Ismail Qemalin, tek shtroheshin në një sofër, në udhëtimin drejt Vlorës (24 nëntor, 1912), gjithë figuracioni poetik i tyre, ze fill dhe heq paralele historike sërish me heroin kombëtar-Skënderbeun.“Shqipëri e ngrite ball’n/Ta ngritën trimat e rrallë/ Shqipot me Ismail Qemal’n/Nipat e Gjergjit me pallë…!”
Pra, përsëri e përsëri Gjergji, Skënderbeu edhe pas 500 e ca vjetësh..! Kjo sepse Skënderbeu ka qenë dhe mbetet referenca historike, shëmbëlltyra për secilin shqiptar apo burrështetas që synon ose merr përsipër ta selitë e udhëheq këtë popull drejt progresit.
- Skënderbeu dhe Ardenica; nderojnë njeri tjetrin…
Pavarësisht nga motivet, domosdo kombëtare, që e shtynë Skënderbeun ta kryejë këtë akt mbretëror tepër të rëndësishëm për jetën e tij dhe fatet e Shqipërisë, pikërisht në këtë manastir ortodoks, le të qëndrojmë tek momenti që zgjedh Skënderbeu në realizimin e kësaj ngjarjeje të rëndësishme.
Pra jemi në pranverën e vitit 1451(26 prill) Në Ardenicë, ngjitet Gj.K. Skënderbeu dhe kurorëzon këtu martesën e vet me Donikën. Por, ndërkohë, kush është Skënderbeu për Shqipërinë, shqiptarët dhe Europën?
Pa e zgjatur mund të themi se më 1451 Gjergj Kastrioti Skënderbeu është plotësisht…Skënderbe! Pas kthimit triumfal në Shqipëri, pas Kuvendit të Lezhës dhe fitoreve të para kundër osmanëve, sidomos në betejat e viteve 1444-47, të cilat, rritën shumë “… autoritetin e Skënderbeut në rrafsh ndërkombëtar dhe e bënë Shqipërinë një fuqi antiosmane të dorës së parë…”
Data që shqyrtojmë nuk është veçse pak muaj larg nga zulma famëmadhe e fitoreve të Skënderbeut në rrethimin e parë të Krujës,(korrik-tetor, 1450), të cilat, bënë të vdesë nga hidhërimi Sulltan Murati i II, ndërsa Skënderbeu përgëzohet nga burrat më të fuqishëm të Europës. Ja pra, ky burrë kaq i shquar dhe i lëvduar nga Europa, njërin nga evenimentet kryesore të jetës së vet (kurorëzimin e martesës që bëri në Kaninë), vjen dhe e kryen në manastirin e Ardenicës. Të ishte kjo rastësi? Nuk duam ta besojmë. Nuk e besojmë as si voli e udhëtimit të tij nga Kanina e Arianitëve, për në Krujë. Vërtetë rruga Kaninë-Krujë asokohe shkonte pranë Ardenicës (si edhe sot), por mendojmë se nga Kanina në Krujë, Ardenica nuk mund të ishte i vetmi manastir në popullsinë tërësisht të krishtere të Arbërisë së atëhershme. Prandaj kemi arsye të mendojmë se ndërmjet këtyre manastireve që i nxirrte përpara dhëndrrit të ri rruga Kaninë-Krujë, themi se në Ardenicë është gjetur pikërisht manastiri që e meritonte Skënderbeun…!
Pra, ky akt i Skënderbeut, pohon faktin se manastiri i Ardenicës edhe ndër këto vite është në lartësinë e institucioneve klerikale ortodokse të njohura deri larg enorisë së tij. Kjo sepse nuk duam të mendojmë që, një ngjarje kaq të rëndësishme të jetës dhe të bëmave të tij luftarake, Skënderbeu mund ta lidhte ose ta kryente në një institucion kulti me emër të rëndomtë apo në një vend lavdihumbur.
Sigurisht që janë gjithnjë motivet kombëtare ato që e shtyjnë Skënderbeun të kryejë kurorëzimin pikërisht në këtë manastir.
Kjo edhe sepse dihet mirëfilli synimi i tij për bashkimin e gjithë popullit në luftën kundër pushtuesit osman. Rivaliteti princëror ndërmjet krushqisë së re të Arianitëve me komandantin e tërë Arbërisë, nuk mund të mos ngjallte ambicie dhe dyshime ndër fqinjët e tij, princërit Topiaj dhe Muzakajt.
(Edhe vëllezërit e Donikës u grindën me të atin, princin Arianiti dhe nuk morën pjesë në dasmën e të motrës…) Vlerësimi që i bënë Skëndërbeu manastirit të Ardenicës si qëndër kulti ortodoks e cila aktualishisht ishte pronë e Muzakajve dhe njëherësh, mjaft e vlerësuar nga Topiajt (portreti i Karl Topisë brenda këtij manastiri, flet shumë për këtë…), është mesazhi më domethënës që u jep Skënderbeu këtyre princërve për garanci dhe mbështetje të njëllojtë edhe paskëtaj. Në këtë rrafsh vlerësojmë edhe faktin domethënës të Skënderbeut i cili, në çastin ceremonial, e nderon manastirin dhe klerikët që e kurorëzojnë të prirë nga Igumeni Feliks, personalitet i shquar i kohës, duke i dhuruar një shpatë tepër të çmuar.
Kjo dhuratë simbolike, ishte edhe një thirrje e luftëtarit dhe komandantit të ushtrisë krishtere që luftonte pushtuesit osmanë, të cilët, siç dëshmoi historia e mëpasme, dhunuan dhe zhbënë jo vetëm vendin por edhe fenë, krishterimin e popullit shqiptar. Gjithsesi, pas kësaj ngjarjeje kaq të rëndësishme për të dy palët- mund të themi se ata e meritonin plotësisht njeri tjetrin, ndaj edhe pritja e nderimi ishin në shkallën më të lartë.
5.Ardenica; hapur portat, pret dasmorë…!
Kohët sjellin e përcjellin breza njerëzorë. Dhe, bashkë me to, edhe historinë e kohës me heronjtë dhe bëmat e tyre. Po ndërsa brezat vijnë, plaken dhe shkojnë, heronjtë mbeten përjetësisht të rinj. Ata, ende rinojnë ndër ne siç ishin sot e qindra vjet, a disa shekuj…Kështu, heroi ynë Gjergji i madh, në pranverën e çdo viti vjen e dhëndërron këtu, në Ardenicën tonë me Donikën në krah…Ashtu si dikur; më (26 prill, 1451), tek kthehej nga Kanina e Vlorës bashkë me Donikën, princeshën e Arbërisë…
Shoqata A.K.”Myzeqeja” për më se një dekadë, e përkujton këtë ngjarje me një festim të posaçëm çdo të shtunë të fundit të muajit prill, me veprimtarinë e saj “Sofra e Ardenicës”
Është ky një tubim festiv i mirëpritur nga gjithë myzeqarët dhe jo vetëm, nga qindra nxënës të shkollave dhe veprimtarët e Shoqatës tonë, domosdo edhe për të shijuar ditët e bukura të fundprillit, qëndisur me lulet, gjallesat dhe gjethnajat që të ofron ky ballkon i mrekullueshëm i Myzeqesë, kjo “qershi mbi tortë” siç e thotë një këngë e re për manastirin e Ardenicës dhe kodrën dominante mbi të cilën ai ngrihet.
Këtë vit jubilar kushtuar Skënderbeut, Shoqata A.K.”Myzeqeja” po bashkëpunon me Ministrinë e Kulturës dhe Komisionin e posaçëm qeveritar për ta festuar kombëtarisht dhe meritueshëm këtë festë mbarë shqiptare e cila, na risjellë mes nesh një nga evenimentet shumë të rëndësishme të jetës dhe të veprës së Skënderbeut.
Ndaj edhe, grupet folklorike dhe artistët popullorë të Myzeqesë, pasurojnë çdo ditë programet e tyre të këngëve dhe valleve. Madje, njëra prej këngëve, kushtuar pikërisht këtij eventi historik me titullin “Margaritari i Myzeqesë”, interpretohet bukur nga këngëtarët pasionant Kashari-Pamela, dhe na thotë se Ardenica:
“Hapur portat, pret dasmorë / Skënderbeun me kalë të bardhë,
Me Donikën luleborë / Mes dasmorëve myzeqarë…” (Dita)