Zamir Mati dhe shoqata e balonave «Kites, Blue, Skay, Albania»
Balonat është një lojë dhe për të luajtur më të duhet shkathtësi, vëmendje, njohuri të natyrës dhe fizikës, forcë, qëndrueshmëri, etj. Në fillim vitet ‘80 u krijua një traditë që në të djelën e fundit të muajit prill ishte Dita e Balonave. Një ditë jashtë aktiviteteve zyrtare të programuara në atë kohë. Studioja ime e pikturës në rrugën « Justin Godar », numër 1 i hapte dyert dhe aty vinin gjithë dashamirësit e kësaj loje me fëmijtë e tyre të cilët me skicën apo idenë fillonin ndërtonin balonën që dëshironin. Në studio do të gjenin edhe materiale apo ngjitësa, ngjyra për zbukurimin për ti ndërtuar balonat apo edhe ndonjë skicë teknike e këshilla për realizimin e tyre. Ishin të pa përtuar piktorët Gut Tafaj, Adrian Dizdari, Sofokli Koci, Harrilla Dhimo, Met Deliu, ing. Ilir Mati. Frida Vokopola, Mirlinda Rusi Kunka, etj për të ndihmuar në realizimin e kësaj dite. Deri sa ne krijuam edhe « Shoqatën e Balonave » e para shoqatë e pavarur në atë kohë. Dhe për krijimin e njohjen e saj duheshin biseda dhe kërkesa të pa fund për të bindur institucionet të cilët na drejtonin ose në Ministrinë e Kulturës dhe të Arsimit, ose në Komitetin e Sporteve për tu varur e kontroplluar prej tyre! Kërkimet tona në njohjen e ligjeve të shtetit dhe këshillat me juristin e shquar Virgjil Karaj dhe Kleanthi Koçi (në atë kohë kryetar i gjykatës së lartë) dhe prezantimi i kërkesës sonë për të qënë të pavarur ngaqë balonat ishin një lojë dhe jo sport që të varej prej ministrive, gjithashtu edhe mbështetja e kërkesës sonë në ligjin e shoqatave të vitit 1955, ligj që lejonte krijimin dhe funksionimin e tyre në mënyrë të pa varur nga shteti bëri që ne të krijonim shoqatën tonë të balonave e cila zgjodhi edhe kryesinë e saj. Në kryesi ishin Rexhep Mejdani fizikant, Met Alla metalurg, Ylli Seriani aviator, Zamir Mati piktor dhe Sali Shijaku piktor i popullit. Zgjedhja Kryetar të “Shoqatës së Balonave” e piktorit të popullit Sali Shijaku ishte edhe për meritën e tij si artist i kërkimeve novatore dhe mbështetës i së resë. Ai ishte kthyer me veprat e tij si simbol i një arti të ri e të vërtetë larg skemave shabllone. Ai i shihte balonat në mundësinë e tyre për të qënë vepra të vërteta arti në një gjini që lejonte vendosjen e tyre në natyrë të lidhura me lëvizjen, dinamikën, format, kohën dhe artet e tjera si fotografinë, filmin, muzikën. Ne morrëm pjesë për herë të parë në festivalin e balonave në Çervia, në Sardenjë, Gubio, etj. Në këto pjesmarrje hapëm ekspozitë me balona dhe vizatime e piktura në “Magazina dei sale”, “Palazo dei console”, “sallën e bashkisë”. Patëm fatin të dilnim me balonat tona dhe me koment vlerësues në gazeta të ndryshme dhe në Rai TV 1. Ishte transmetimi i parë i TV italian që nuk flitej për « specialistët kinezë » që kishin pushtuar Shqipërinë apo kongreset e PPSh ( lajm të përsëritur dhe monoton me theks ekstrem politik duke mos guxuar për vite të tëra të ndiznin një dritë shprese për popullin shqiptar që të vetmet dritare të perëndimit kishin ekranin e TV). Shoqata e Balonave kreu në atë kohë fluturime, kujtoj trenin me dy vargje balonash të vendosura njëra pas tjetrës dymijë pjesë në Tiranë në sheshin Skënderbej. Në Vlorë ku u ftuam nga prof. i fiskulturës dhe dashamirësi i sporteve të ujit Ilirian Kreshpani, në Durrës, Berat, Përmet, etj. Gjithashtu u realizuan në bashkëpunim me TV shqiptar filmi dokumentar për balonat akrobatike të shoqëruara me muzikë « Balonat e tyre » realizuar prej regjizorit Ilir Keko, ashtu si edhe një tjetër dokumentar « një ditë me balonat ». Shoqata e Balonave edhe pse në atë kohë ishte tepër e vështirë botimi, arriti të botojë revistën e saj në qindra kopje ku pasqyronte jetën e shoqatës dhe skica teknike në ndihmë të përhapjes së kësaj loje. Një ditë më takon udhëheqësi i rinisë i kryeqytetit dhe më trgon se ishte kritikuar nga M. E. në mbledhjen e byrosë së KQ të BRPSh për organizimin e ditës së balonave si një lojë jo politike…!!! Ndoshta kjo histori mund të tregojë më shumë për kohën dhe drejtuesit megalloman që sot janë rrjeshtuar e hiqen si demokratë duke mohuar si nihilist çdo gjë të kohës.
Aktiviteti që do zhvillohet në Normandi çfarë mesazhi përcjell dhe nga sa vende të botës do të ketë?
Nga viti 1980, në muajin shtator çdo dy vjet organizohet Festivali ndërkombëtar i balonave në qytetin Dieppe të Normandisë. Ky festival është festivali i 20-të. Në të marrin pjesë balonistë nga mbi 40 vende të botës. E ftuar nderi do të jetë Kamboxhia me balonat e saj tradicionale ( në këtë vend është e njohur loja e balonave për veçantinë e tyre luftarake, balonistët me balonat e tyre ndeshen në qiell se kush të ndërpresë dhe të rrëzojë në tokë balonën e tjetrit dhe kjo lojë ka një ritual të admirueshëm jo vetëm nga përgatitja e balonistëve për këtë ditë feste por edhe për ndërtimin e balonave të njohura me emrin « Çula » që kanë siluete të përkryera dhe janë gjithmonë në dy forma që simbolizojnë vajzën dhe djalin e që në fluturimin e tyre vallzojnë e ndjekin si në një histori dashurie njëri tjetrin.) Festivali indëtkombëtar i balonave në Dieppe ka marrë emrin, kryeqyteti i balonave, për nga pjesëmarrja e një numri të madh balonistësh. Së bashku me Georges Leka kemi hapur në Maison de l’Albanie në 26 place Denfert Rochero, Paris 14 një ekspozitë me fotografi për balonat nga festivali i kaluar dhe në këtë festival përveç fluturimit të balonave nga grupi i ynë « Kites, Blue, Skay, Albania » ne të gjithë së bashku kemi vendosur të « gjuajmë image » sa më të bukura nga balonat e festivalit të këtij viti për të fiksuar nëpërmjet tyre këtë spektakël fantastik dhe të hapim përsëri një ekspozitë apo përgatitur një album bashkarisht. Unë kam filluar të marr pjesë në Dieppe nga festivali i 5të dhe nga viti në vit lista e pjesëmarrësve me balonat e shqiptare është shtuar nga dashamirësit dhe miqtë. Tani është e treta herë që marrim pjesë si grup me emrin « Kite, Blue, Skay, Albania » dhe midis nesh kanë qënë në fluturime edhe të ftuarit tonë të respektuar balonistët nga Kosova, Mira me shkrimtarin Kiço Blushi, doktor Kujtim Drishti dhe Lili me Arbërin dhe Marinin, doktor Adrian Xhuvani me ing. Melën, drejtuesi i La Maison de l’Albanie Gergji Themeli me Armandën, shkrimtari dhe ambasadori Ylljet Aliçka me Linditën, Magda me Gencin, Monika, Nikole, oficeri i aviacionit ushtarak italian Luigi Siakoveli, Teutat, Besa, Rudina Vasilika, Bardhi, Matishi, Valbona, Tea, Sara, Moza, inesi , Bora, përkthyesja Kozeta, ing. Dionisi, Lili dhe Julien, etj dhe nëna ime Zaira.
Si do ti konsideronit balonat akrobatike?
Unë nuk jam kundër balonave akrobatike në të kundërtën në fund vitet ‘80 fluturoja dhe rreshqisja me to në detin e plazhit të Durrësit apo në gjirin e detit të Bishtit të Pallës. Ashtu si edhe balonat statike( balonat statike quhen balonat të cilat fluturojnë të lidhura me një fill) ato të japin kënaqësinë e një loje plot dinamikë, lëvizje dhe figura. Unë i uroj mbarësi në përpjekjet e tyre balonistëve të balonave akrobatike që të arrijnë ta fusin si sport në lojnat e ardhshme olimpike por loja e balonave do të jetë gjithmonë e tillë siç është prej gati 5500 vjetësh një lojë e lidhur me natyrën, qiellin, pranverën, bregun e detit, erën dhe fëmijërinë e rininë tonë ndërsa për mua dhe shumë të tjerë balonistë të pasionuar një lojë që do më shoqërojë gjithë jetën dhe do më sjellë kujtimet e bukura që kam me tim atë kur luante me mua në baltat e bregdetit të Durrësit dhe kur më ndiqte edhe pse në moshë të thyer, në fluturimet e balonave së bashku me nënën nga një bregore e ngritur lartë në ditën e balonave në fushën e aviacionit, Tiranë.