Kumti perëndimor në prozën e Avdulla Kënaçit
Çerçiz Loloçi
Pas një përvoje tepër të gjatë si gazetar, skenarist, drejtues i emisioneve televizive, pikërisht në periudhën kur ka hequr dorë përfundimisht nga detyrimet punësore Avdulla Kënaçi vjen përpara lexuesve me përmbledhjen e parë në prozë “Enigma e një nate” ku përfshihen 19 tregime, nën siglën e botimeve ‘Barleti’.
Fillimisht duhet pohuar se ai të befason me mënyrën se si i shtjellon rrëfenjat e tij ku në qendër ka njerëz të zakonshëm që kanë përbrenda veti e cilësi të jashtëzakonshme. Tema e emigrimit është pothuaj e pranishme në shumicën e prozave të tij, por në secilën prej tyre ai mundohet të skalitë karaktere të pangjashëm që kanë së brendshmi mesazhin e së mirës, të bukurës, të dashurisë që nuk njeh moshë dhe të punës që sjell lumturi.
Tregimi i parë “Dita e parë përtej oqeanit” zbulon zigzaket e jetës së Gurien Strokës që ndahet tragjikisht nga gruaja e vet e bukur Nirvana, por sërish i buzëqesh fati teksa emigron në Shtetet e Bashkuara të Amerikës për një jetë të re.
Tregimi pasues “Misteri i një nate në Frankfurt” fokusohet në një tjetër personazh interesant, arkeologen dhe profesoren e Fakultetit Histori-Filologji që shkon për një konferencë ndërkombëtare në Kanada, por që zbulon edhe një botë tjetër interesante si femër e hijshme dhe me integritet.
Tregimi i tretë “Tartufi modern” rrëfen krizën në një familje shqiptare në Kanada, që mes shumë peripecish ishin larguar nga Shqipëria, kishin ndërtuar një jetë tjetër dhe befas ishin goditur nga një akt tradhtie të gruas së Niko Vasilit me nxënësin e prapambetur që zhvillonte kurse jashtë mësimit me vajzën e tyre.
“Kushërira e gruas” përshkruan tjetërsimin e njeriut nga diktatura në demokraci, i cili zbulohet gjatë përgatitjes së një dokumentari televiziv në Itali. Ludmilla, që dikur mburrej për martesën e saj me sërën e lartë, tashmë kërkon të jetë sërish në plan të parë por me mënyra të tjera të shtirjes, hipokrizisë dhe mashtrimit.
Përballja e dy gazetarive, ajo nën diktaturë në Shqipëria dhe ajo në liri në Francë përshkruhet me pak penelata në tregimin emocionues “Një gazetare franceze në Sarandë”. Në këtë prozë të shkurtër autori duket sikur bën një mea cupla për atë çfarë shkroi ai në gazetën qëndrore dhe si e kërkonte të vërtetën dhe shkrimin realist kolegia franceze.
Analizë më vete kërkojnë tregimet “Portreti për Krishtlindje”, “Flautistja”, “Sekreti i Aidës”, “Mallkimi” etj ku për autorin nuk ka tema tabu, nuk përpiqet të fshehë problemet, dashuritë dhe humbjet që shoqërojnë jetën njerëzore.
Tema e dashurisë është gjithashtu e pranishme në prozën e Avdulla Kënaçit, por autori bën kujdes që të mos jetë përsëritës nga rrëfimi në rrëfim, të sjellë diçka të re në secilën prej tyre, të gjejë të veçantën, të bukurën, të papërsëritshmen.
Dashuria për viset shqiptare, admirimi për lashtësinë dhe të qënit shqiptar vjen natyrshëm në tregimet e kësaj përmbledhje, vokaconi perëndimor pulson në krejt vëllimin përkundër nostalgjive të shumë kolegëve të tij që, megjithëse kanë kohë që gjendet përgjithmonë në perëndim, jetojnë ende me marshet e parakalimeve, “me Shqipërinë-shkëmb graniti buzë Adriatikut të kaltër” dhe me marëzi e butafori të tjera të sistemit që lamë pas.
Avdulla Kënaçi ka një mënyrë të vetën në procedimin e tregimit, ai e bën lexuesin pjesë të ngjarjes, të rrëfimit, të aventurës, e fton të bashkohet me të dhe ai bëhet një me protagonistët që dashuron autori dhe përbuz karakteret e tjera që janë të pranishëm në mjediset tona, brenda dhe jashtë vendit.
Tregimet kanë freski, detaje, përshkrime të bukura dhe jo gjithmonë kanë fundin e pritur; madje autori i ka shpëtuar mjeshtërisht publicistikës e raportimit, çka është shpesh e mirëkuptueshme nga përvoja e gjatë në gazetari.
